رادیو فردا
«ورایتی» که از نشریات مهم دنیای سینما است، در گزارشی به تأثیر انتخاب فیلم «دانه انجیر معابد» محمد رسول‌اف از سوی آلمان برای شرکت در بخش بین‌المللی اسکار پرداخته و نوشته است این انتخاب در حال تبدیل شدن به نقطه‌عطفی برای تجدیدنظر در شیوۀ انتخاب نمایندگان سینمایی کشورها برای رقابت در اسکار است.
این گزارش روز چهارشنبه ۱۸ مهر در وب‌سایت ورایتی با این عنوان منتشر شده است: «آیا تریلر ایرانیِ دانه انجیر معابد می‌تواند عاملی باشد تا آکادمی دربارهٔ نحوهٔ انتخاب نامزدهای هر کشور برای بخش بهترین فیلم بین‌المللی بازنگری کند؟»
موضوع انتخاب نمایندهٔ سینمای ایران برای شرکت در جوایز اسکار سال‌ها است که از مسائل مناقشه‌برانگیز بوده است.
آکادمی اسکار، بنیاد سینمایی فارابی را که نهاد زیرمجموعه سازمان سینمایی وزارت ارشاد جمهوری اسلامی است، به‌عنوان مسئول انتخاب فیلم ایرانی برای اسکار به رسمیت می‌شناسد.
وابستگی حکومتی این نهاد باعث شده آثار فیلمسازان منتقد که وزارت ارشاد اجازهٔ اکران عمومی در ایران به آن‌ها نمی‌دهد، باوجود موفقیت‌های چشمگیر بین‌المللی، هیچ‌گاه از سوی بنیاد فارابی به آکادمی اسکار معرفی نشوند.
جعفر پناهی و محمد رسول‌اف دو فیلمساز شاخصی هستند که به همین دلیل فیلم‌هایشان به‌رغم کسب جوایز مهم بین‌المللی هیچ‌گاه فرصت شرکت در جوایز اسکار را پیدا نکرد و این نخستین بار است که محمد رسول‌اف با تصمیم آلمان بخت خود را برای دریافت جایزه اسکار می‌آزماید.
ورایتی در گزارش خود فیلم «دانه انجیر معابد» رسول‌اف را به‌عنوان پیشتاز در بخش بهترین فیلم بین‌المللی اسکار ۲۰۲۵ معرفی کرده و نوشته است این فیلم «صدای گروهی از فیلمسازان مستقل ایرانی و نیز دیگران شده با این سؤال که آیا نهادهای دولتی در کشورهایی مثل ایران و چین که تحت رژیم‌های ایدئولوژیک اقتدارگرا اداره می‌شوند، اجازه و صلاحیت تصمیم‌گیری دربارۀ فیلم‌های واجد شرایط اسکار را دارند یا نه».
فیم «دانه انجیر معابد» که مخفیانه در ایران فیلم‌برداری شده، دربارهٔ زندگی یک قاضی دادگاه انقلاب تهران است که در میانهٔ شدت گرفتن اعتراضات سراسری سال ۱۴۰۱، با گم شدن اسلحه‌اش، دچار سوءظن به همسر و دختران جوانش می‌شود.
این فیلم برندهٔ جایزهٔ ویژهٔ داوران دورهٔ اخیر جشنواره فیلم کن شد و تاکنون نمایش موفقیت‌آمیزی در فرانسه با نزدیک به ۳۵۰ هزار تماشاگر و فروش در حدود سه میلیون یورو داشته است.
این فیلم قرار است از ۲۷ نوامبر در سینماهای آمریکا نیز اکران عمومی شود و ورایتی نوشته است «احتمالاً خود رسول‌اف که اکنون در آلمان زندگی می‌کند، هنگام اکران فیلم در نیویورک و لس‌آنجلس حضور پیدا خواهد کرد».
محمد رسول‌اف که چند روز پیش از نمایش فیلمش در جشنواره کن به‌صورت مخفیانه از ایران خارج شد، اخیراً گفته که تصمیم آلمان برای انتخاب فیلم جدید او به‌عنوان نمایندهٔ رسمی اسکارِ این کشور «باید امیدبخش سایر فیلمسازان ایران باشد که زیر فشار سانسور فیلم می‌سازند».
ورایتی در گزارشش نظرات کاوه فرنام، از تهیه‌کنندگان برخی فیلم‌های پیشین محمد رسول‌اف ازجمله «شیطان وجود ندارد»، را نیز بازتاب داده که گفته است بنیاد فارابی «به دستگاه‌های اطلاعاتی ایران مرتبط است و عمیقاً در موضوع سانسور دخالت دارد».
آقای فرنام از اعضای کانون فیلمسازان مستقل ایران است که در دو سال اخیر با انتشار نامه‌هایی به آکادمی علوم و هنرهای سینمایی، خواستار بازنگری این آکادمی در ارتباطش با بنیاد سینمایی فارابی شده است.
کانون فیلمسازان مستقل ایران در سال‌های اخیر از سوی گروهی از سینماگران مخالف و منتقد حکومت ایران تشکیل شده است.
بنیاد فارابی امسال فیلم «در آغوش درخت» ساختهٔ بابک خواجه‌پاشا را که در جشنوارهٔ فیلم فجر به نمایش درآمد، به‌عنوان نمایندهٔ سینمای امسال ایران به اسکار معرفی کرده است؛ یک درام خانوادگی دربارهٔ تأثیر مشکلات یک زوج بر دنیای فرزندان‌شان.
مسئولان سینمایی حکومت ایران در ماه‌های اخیر از مضمون این فیلم تمجید کرده‌اند و سازندهٔ آن هم در مقاطع مختلف به بیان نظراتی در راستای تبلیغات حکومت پرداخته است.
کاوه فرنام به ورایتی گفته است که فیلم «در آغوش درخت» صرفاً به این دلیل انتخاب شده که «در راستای سیاست‌های رژیم است» و «خودشان می‌دانند که این فیلم هیچ شانسی در اسکار ندارد».
جشنواره‌های فیلم برلین و کن از زمان جان باختن مهسا ژینا امینی در سال ۱۴۰۱ که به جنبش «زن زندگی آزادی» و سرکوب شدید آن توسط حکومت منجر شد، مانع از حضور بنیاد سینمایی فارابی شده‌اند، اما ورایتی نوشته که بنیاد فارابی «آشکارا هنوز مناسبات خوبی با آکادمی اسکار دارد».
فیلم «در آغوش درخت» در حالی از سوی نهاد کمیته زیرنظر بنیاد فارابی برای شرکت در جوایز اسکار انتخاب شده که فیلم «کیک محبوب من» ساختهٔ مشترک مریم مقدم و بهتاش صناعی‌ها هم به‌رغم حضورهای متعدد بین‌المللی در جشنواره‌های مهم جهان ازجمله جشنواره برلین، در این کمیته به دلیل نداشتن پروانه نمایش اصلاً جزو نامزدهای اولیه هم قرار نگرفت. سازندگان این فیلم همچنان اجازه خروج از ایران ندارند.
ورایتی در گزارشش با یادآوری فشارها بر این دو سینماگر نوشته که آن‌ها بار دیگر با آزار سیاسی مأموران حکومتی مواجه شدند. این زوج سینماگر برای نمایش فیلم‌شان در سوئد قصد سفر به این کشور را داشتند، اما در فرودگاه جلوی خروج آنان را گرفتند.
«کیک محبوب من» که بدون رعایت قوانین سانسور جمهوری اسلامی ازجمله اجبار حجاب برای بازیگران زن ساخته شده، جایزهٔ بهترین فیلم انجمن منتقدان بین‌المللی فیلم (فیپرشی) را در جشنوارهٔ فیلم برلین دریافت کرد و به‌تازگی نمایش آن در سوئد و بریتانیا آغاز شده است.
اکران این فیلم تابستان گذشته در آلمان با نزدیک به ۵۰۰ هزار یورو فروش موفقیت‌آمیز بود.
کاوه فرنام به ورایتی گفته است که با حمایت آکادمی اسکار از بنیاد فارابی، آکادمی این پیام را به نسل جوان فیلمساز ایرانی می‌رساند که «اگر فیلم شما در راستای تبلیغات رژیم نباشد، هیچ شانسی برای حضور در اسکار نخواهید داشت».
آکادمی اسکار دربارهٔ درخواست اخیر کانون فیلمسازان مستقل ایران که برای دومین سال پیاپی خواستار بازنگری در همکاری با بنیاد فارابی شده، اظهارنظر نکرده است.
طبق قوانین آکادمی، «انتخاب یک فیلم از سوی یک کشور باید توسط یک سازمان، هیئت یا کمیتهٔ از پیش تأییدشده انجام شود که حداقل ۵۰ درصد اعضای آن باید هنرمندان و یا دست‌اندرکاران حوزهٔ سینما باشند» و «در صورت وجود یک کمیته انتخاب معتبر و تأییدشده که فعال است، ایجاد یک کمیتهٔ جدید امکان‌پذیر نیست».
محمد رسول‌اف که به تازگی عضو هیئت داوران جشنواره بوسان در کره جنوبی بود، در آن‌جا گفت که علاوه بر ایران، «فیلم‌های دیگری نیز به اسکار ارائه شده که توسط رژیم‌های سایر کشورها انتخاب شده‌اند» و ابراز امیدواری کرد که در آینده فیلم‌های دیگری که توسط سازمان‌های زیر نظر حکومت‌های استبدادی انتخاب نشده‌اند، «نیز شانس حضور در اسکار را داشته باشند».
ورایتی در گزارشش به نحوه انتخاب فیلم برای اسکار از سوی کشور چین به‌عنوان یک نمونهٔ مناقشه‌برانگیز دیگر اشاره کرده و نوشته است که این کشور به‌طور فزاینده‌ای به سمت ترویج فیلم‌های میهن‌پرستانه برای اسکار به جای فیلم‌های تحسین‌شده در عرصهٔ هنری پیش رفته است.
در این میان، روسیه نیز از سال ۲۰۲۲ به‌دلیل تنش با ایالات متحده بر سر جنگ علیه اوکراین حضور در جوایز اسکار و معرفی فیلم را تحریم کرده است.
در گزارش ورایتی، به درخواست مشابه چندی پیشِ بهمن قبادی، دیگر فیلمساز سرشناس ایرانی، در لزوم بازنگری در قوانین اسکار هم اشاره شده است.
بهمن قبادی در نامه‌ای به آکادمی اسکار از آنان خواسته بود که دسته‌بندی جدیدی برای بخش بهترین فیلم بین‌المللی ایجاد کنند تا فیلمسازان تبعیدی هم به همان شیوه‌ای که کمیته بین‌المللی المپیک تیم پناهندگان المپیک را ایجاد کرد، بتوانند در این بخش شرکت کنند.
ورایتی گزارش مفصلش در این باره را این‌گونه به پایان برده است:
«حالا که آلمان آغوشش را [در مورد انتخاب یک فیلم ایرانی برای معرفی به اسکار] گشوده است، رسول‌اف و دیگران امیدوارند که آکادمی اسکار هم سرانجام از تلاش‌های آن‌ها حمایت کند و راهی پیدا کند تا به فیلم‌هایی که حقیقت را خطاب به قدرت بیان می‌کنند، فرصت بیشتری برای رسیدن به اسکار بدهد.»
ایران تاکنون دو بار با فیلم‌های «جدایی نادر از سیمین» و «فروشنده»، هر دو ساختهٔ اصغر فرهادی، برندهٔ جایزه اسکار بهترین فیلم بین‌المللی شده است.