خبرگزاری هرانا – آنچه در پی می‌آید گزارش ماهانه و اجمالی از وضعیت حقوق بشر در ایران در دوره زمانی آبان ماه ۱۴۰۳ است که به همت نهاد آمار، نشر و آثار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران تهیه شده است، این گزارش، تصویری گسترده و تکان‌دهنده از نقض حقوق بشر در ابعاد مختلف ارائه می‌دهد. از اجرای حکم اعدام تا نقض آزادی‌های فردی و اجتماعی، از خشونت نظامی و قضایی تا مشکلات کارگری و اعتراضات، همگی نشان‌دهنده چالش‌های جدی در زمینه رعایت حقوق بشر در ایران هستند. این گزارش همچنین بر میزان بالای اعدام‌ها، بازداشت‌ها، و محکومیت‌های سنگین بر اساس اتهامات مختلف تاکید دارد و نشان می‌دهد که این رویدادها در سراسر کشور گسترده‌اند.
خلاصه اجرایی
در طول آبان ماه ۱۴۰۳، شاهد گستره‌ای از نقض‌های حقوق بشر در سراسر ایران بودیم. با ارزیابی‌های دقیق و گزارش‌های دریافتی، مجموعاً صدها مورد نقض حقوق بشر شناسایی و ثبت شده است که شامل نقض حقوق زندانیان، آزادی بیان، حق تحصیل، حقوق کودک، خشونت‌های خانگی، خشونت مبتنی بر جنسیت، بهداشت و محیط زیست، حقوق کار، و خشونت نظامی و قضایی میشود.
یافته‌های کلیدی این گزارش عبارت‌اند از:
⚫️ اجرای حکم اعدام در مواردی که فرآیندهای عدالتی منصفانه رعایت نشده است.
⚫️ سرکوب گسترده آزادی بیان و بازداشت‌های خودسرانه.
⚫️ نقض گسترده حق تحصیل از طریق تعلیق دانشجویان.
⚫️ خودکشی‌های ناشی از فشار و ناامیدی در بین کودکان و نوجوانان.
⚫️ افزایش نگران‌کننده قتل‌های ناموسی و خشونت علیه زنان.
⚫️ تداوم نقض حقوق کار و شرایط کاری ناعادلانه.
⚫️ استفاده بی‌رویه از زور توسط نیروهای انتظامی و امنیتی
دوره گزارش‌دهی این گزارش آبان ۱۴۰۳ است و تعداد کل موارد نقض گزارش شده بیانگر یک وضعیت نگران‌کننده و فوریت برای توجه جامعه بین‌المللی و دولت ایران به این مسائل است.
مقدمه
هدف از تهیه و انتشار این گزارش، افزایش آگاهی و فراهم آوردن شواهد مستدل برای تاثیرگذاری بر سیاست‌گذاری‌ها و اقدامات ملی و بین‌المللی به منظور مقابله با نقض حقوق بشر در ایران است. مجموعه فعالان حقوق بشر بر این باور است که نظارت دقیق و مستمر بر وضعیت حقوق بشر و انتشار گزارش‌هایی از این دست، زمینه‌ساز ایجاد تغییر و پاسخگویی در برابر نقض‌های رخ داده است. از این رو، ما بر اهمیت اطلاع‌رسانی مستقل و دقیق تاکید داریم تا از طریق آگاهی‌بخشی و فشارهای بین‌المللی، شاهد بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران باشیم.
تحلیل دقیق نقض حقوق بشر
حق حیات (اعدام)
تعریف اجمالی: حق اساسی هر فرد برای داشتن زندگی، بدون تهدید به مرگ به دست دیگران یا دولت. این حق شامل حمایت از افراد در برابر اعمالی است که می‌تواند منجر به مرگ غیرقانونی شود، از جمله قتل عمد، مرگ‌های ناشی از نادیده گرفتن معیارهای ایمنی، و اعدام‌های بدون دادرسی منصفانه است.
گزارش تخلفات: هرانا در آبان ۱۴۰۳، ۱۱۷ مورد را ثبت کرد که شامل ۱۳۳ مورد اجرای حکم، ۱ مورد اعدام در ملاء عام، ۲۴ مورد محکومیت و ۷ مورد تایید حکم اعدام است.
نمونه‌ها:
- حکم جمشید شارمهد، شهروند دو تابعیتی ایرانی-آلمانی که پیشتر از بابت اتهاماتی از جمله «افساد فی‌الارض» به اعدام محکوم شده بود، به اجرا درآمد.
- میلاد آرمون، علیرضا کفایی، امیرمحمد خوش اقبال، نوید نجاران، حسین نعمتی و علیرضا برمرزپورناک، شش متهم پرونده موسوم به «شهرک اکباتان» هر یک با حکم شعبه ۱۳ دادگاه کیفری تهران، به اعدام محکوم شدند.
- وریشه مرادی، زندانی سیاسی محبوس در زندان اوین، توسط شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران به ریاست قاضی ابوالقاسم صلواتی، از بابت اتهام بغی به اعدام محکوم شد.
- « محمدمهدی-س» یکی دیگر از بازداشت شدگان اعتراضات سراسری ۱۴۰۱ به اتهام قتل یک بسیجی اعدام محکوم شد.
- حکم ۸ زندانی از جمله یک زن که پیشتر از بابت اتهامات مرتبط با جرائم مواد مخدر و قتل به اعدام محکوم شده بودند، در زندان قزل حصار کرج به اجرا در آمد.
- حکم یک زندانی که پیشتر از بابت اتهام تجاوز به عنف به اعدام در ملاعام محکوم شده بود، در همدان اجرا شد.
تأثیر: نقض حق حیات می‌تواند پیامدهای ویرانگری برای جامعه داشته باشد، از جمله ایجاد حس ناامنی و بی‌ثباتی. این نقض‌ها می‌توانند به فرهنگ خشونت دامن بزنند و اعتماد عمومی به دستگاه‌های حکومتی و قضایی را کاهش دهند. هنگامی که حق حیات تضمین نمی‌شود، افراد ممکن است در سایه هراس از بهره برداری از حقوق دیگر خود خودداری کنند.
آزادی اندیشه و بیان
آزادی بیان: حق ابراز آزادانه اندیشه و عقاید از طریق گفتار، نوشتار و سایر اشکال ارتباط بدون ترس از انتقام یا مجازات قانونی است.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۹۰ مورد نقض آزادی بیان را ثبت کرد که شامل ۴۰ مورد بازداشت، صدور ۲۱۳۷ ماه حبس، ۷۴ ضربه شلاق و ۹۰۶,۶۰۰,۰۰۰ میلیون تومان جزای نقدی برای ۴۲ شهروند، ۱۲ مورد اجرای حکم، ۵ مورد مجرم شناختن نشریه، ۸۴ مورد احضار به مراجع قضایی، ۱۷ مورد بازجویی، ۲ مورد تفتیش منزل و محاکمه ۳۰ نفر است.
نمونه ها:
- بیست و دو متهم سیاسی به نام های سمانه (سما) عمو شاهی، مرجان بشتام، شمیم بهارزاده، مینو حیدری، مهشاد کشانی، هدی صادقی، عرفان خلیلیان، مهرشاد برجیان، پویا طالبیان، مریم فرهنگ، کیان طالبی، مینا ندایی، روزبه دانا، پویا دانا، بهار سلیمانی، محمدرضا قطبی زاده، سیما ترکیان، زینب (مریم) پرنده، محمد سخنور، امیر عجمیان، پارسا حاجی آقایی و امیر سالاری توسط شعبه اول دادگاه انقلاب اصفهان به ریاست قاضی محمد توکلی مجموعا به ۱۶۱ سال حبس و مجازات های تکمیلی محکوم شدند.
- شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر تهران با ادغام پرونده‌های موجود و نقض دادنامه‌های صادره اولیه، احمدرضا حائری، زندانی سیاسی محبوس در زندان قزلحصار کرج را به ۶ سال و ۳ ماه حبس محکوم کرد.
- نائب عسکری زندانی سیاسی محبوس در زندان ارومیه توسط شعبه دوم دادگاه انقلاب این شهر به ۱۵ سال حبس و پرداخت جزای نقدی محکوم شد.
- ژینا مدرس گرجی، شهروند ساکن سنندج جهت تحمل محکومیت حبس ۲۸ ماهه خود راهی زندان این شهر شد.
- محکومیت حبس و مجازات های تکمیلی محمدرضا فقیهی، وکیل دادگستری توسط شعبه ۳۶ دادگاه تجدیدنظر استان تهران عینا تایید شد. وی پیشتر در دادگاه بدوی به پنج سال حبس، دو سال ممنوعیت خروج از کشور، دو سال محرومیت از وکالت و عضویت در احزاب و گروه‌های سیاسی، محکوم شده بود.
- علی معینی، فعال سیاسی و همسرش آوا نصیری توسط شعبه یک دادگاه انقلاب اصفهان به ترتیب به شش سال و یک سال حبس تعزیری و مجازات های تکمیلی محکوم شدند. از میزان احکام صادره، شش ماه از حبس آقای معینی و سه ماه و یک روز از حبس خانم نصیری قابل اجراست.
- داوود محمدی، مدیرمسئول هفته نامه مامن نیوز و امیرحسین امامی، مدیر مسئول پایگاه خبری حیات، توسط دادگاه جرائم سیاسی و مطبوعاتی مجرم شناخته شدند.
- رحیمه دهمرده، یونس دهمرده، گل‌محمد قلجایی و عارف قلجایی چهار عضو یک خانواده در شهرستان تفتان، توسط نیروهای امنیتی در منزل شخصی خود بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شدند.
تاثیر: این نقض‌ها نه تنها صدای افراد را سرکوب می‌کند، بلکه فضایی از ترس ایجاد کرده و مانع از بحث‌های آزاد و انتقادی میشود که برای یک جامعه سالم ضروری است.
زندان
حقوق زندانیان: تضمین کرامت و حقوق اساسی افراد زندانی، از جمله دسترسی به درمان مناسب و عدالت. این شامل حمایت از زندانیان در برابر شکنجه، بی‌عدالتی و شرایط نامناسب نگهداری است.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۰۶ مورد نقض حقوق را در بخش زندانیان ثبت کرد که شامل ۱ مورد خودکشی زندانی، ۱ مورد خودسوزی زندانی، ۱ مورد مرگ زندانی بیمار، ۴ مورد عدم تفکیک جرایم زندانی، ۴۳ مورد انتقال زندانی به انفرادی، ۲۵ مورد بی خبری از سرنوشت بازداشت شده، ۶۲ مورد بلاتکلیفی، ۷ مورد اعتصاب غذای زندانی، ۱۰ مورد عدم دسترسی به وکیل، ۳۸ مورد عدم رسیدگی پزشکی، ۱۹ مورد اعمال فشار، ۷ مورد محرومیت از حق تماس زندانی و ۱۲ مورد مرخصی استعلاجی است.
نمونه ها:
- غفار اکبری، شهروند ۴۸ ساله اهل روستای یولقونلوی شهرستان #ملکان که در ارتباط با پرونده قتل یکی از اهالی روستا بازداشت شده بود، پس از گذشت حدود سه هفته از بازداشت، در بیمارستان سینا شهر مراغه جان خود را از دست داد. مرگ این شهروند که در روز شنبه ۲۶ آبان ۱۴۰۳ رخ داده، ابهامات متعددی را در پی داشته است.
- کاظم علی نژاد، زندانی سیاسی محبوس در زندان اوین، علیرغم مشکلات جسمی از رسیدگی پزشکی مناسب محروم مانده است و محرومیت از ملاقات با خانواده، کماکان به صورت تنبیهی برای او اعمال میشود. وی در اعتراض به اجبار ماموران برای انتقالش به زندان قرلحصار، رگ دست خود را زد و در سایه عدم رسیدگی پزشکی و نبود امکانات کافی در بهداری زندان اوین، اکنون سه انگشت دست وی بی حس شده است
- منوچهر بختیاری، زندانی سیاسی محبوس در زندان چوبیندر قزوین، به دلیل عدم موافقت با درخواست مرخصی درمانی اش، اقدام به اعتصاب کرده است. آقای بختیاری که از بیماری پروستات و فتق رنج میبرد، علیرغم تأیید پزشکی قانونی برای عمل جراحی، بارها با بهانه تراشی مسئولان از مرخصی درمانی محروم مانده است.
- فریبرز سبقت الهی علیرغم گذشت بیش از سه ماه از زمان دستگیری، همچنان در بازداشت و بلاتکلیف است.
او در زندان و به ویژه در بازداشتگاه اداره اطلاعات تحت شکنجه‌های روحی قرار گرفته و با تهدیدهایی علیه خانواده‌اش مواجه بوده است. برای تحقیر او، به گردنش طناب بستند و او را با این وضعیت در زندان می‌گرداندند. - آرین شیرپیشه توسط مأموران اداره اطلاعات بازداشت شده و به صورت بلاتکلیف در سلول انفرادی بازداشتگاه وزارت اطلاعات موسوم به بند ۲۰۹ زندان اوین نگهداری میشود و از دسترسی به وکیل محروم مانده است.
- بهفر لاله زاری زندانی سیاسی محبوس در زندان اوین علیرغم حال نامساعد جسمانی، از رسیدگی مناسب پزشکی محروم مانده است. چشم چپ آقای لاله زاری بینایی خود را از دست داده و چشم راست او نیز دچار تاری دید است. همچنین این زندانی که از بیماری قلبی و آسم رنج میبرد، بطور مداوم دچار طپش قلب میشود. علیرغم درخواست های متعدد جهت اعزام به مراکز درمانی خارج از زندان، مسئولین مربوطه با این موضوع مخالفت به عمل می آورند.
تأثیر: نقض حقوق زندانیان می‌تواند به تضعیف حاکمیت قانون و اعتماد به نهادهای عدالت منجر شود. این نقض‌ها می‌توانند بر سلامت و بهبود زندانیان تأثیر منفی گذارده و چشم‌انداز بازگشت موفقیت‌آمیز آنها به جامعه را کاهش دهند.
اقلیت های ملی
حقوق اتنیک ها: حفاظت از اقلیت‌های قومی یا اتنیک ها در برابر تبعیض و ارتقاء حقوق برابر برای آنها. این شامل حفظ فرهنگ، زبان و هویت آنها است.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۵ مورد نقض را در بخش اقلیت های ملی ثبت کرد که شامل ۱ مورد بازداشت و ۲۹۴ ماه حبس برای ۵ نفر میباشد.
نمونه ها:
- سعید مینایی و آیدین محمدی، فعالان ترک (آذربایجانی)، با حکم شعبه ۱۵ دادگاه انقلاب تهران جمعاً به هشت سال حبس محکوم شدند.
- ودود اسدی، فعال ترک (آذربایجانی) توسط شعبه سوم دادگاه انقلاب رشت به پنج سال و شش ماه حبس محکوم شد.
تأثیر: چنین نقض‌هایی می‌تواند منجر به از دست دادن زمین، استحاله فرهنگی، به حاشیه رانده شدن، فقر و درگیری شود و بافت اجتماعی و هویت جوامع بومی را از بین ببرد.
آزادی مذهب
حقوق اقلیت‌های مذهبی: تأمین آزادی مذهبی و حمایت از افراد برای پیروی از اعتقادات مذهبی خود بدون ترس از تبعیض یا آزار.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۵ مورد نقض را در این بخش ثبت کرد که شامل ۲۲ مورد بازداشت، ۹ مورد احضار به مراجع قضایی، ۳۷۲ ماه حبس برای ۴ نفر، ۱ مورد محاکمه، ۳ مورد ممانعت از فعالیت اقتصادی، ۷ مورد بازجویی و ۸ مورد تفتیش منزل است.
نمونه ها:
- بهراد آذرگان، موزیسین بهائی ساکن تهران، توسط دادگاه انقلاب این شهر به ۱۱ سال حبس و ضبط اموال توقیفی محکوم شده است.
- سوزان عید محمدزادگان و نیوشا بدیعی ثابت، شهروندان بهائی توسط شعبه اول دادگاه انقلاب بابل، مجموعا به ۱۰ سال حبس و محرومیت های اجتماعی محکوم شدند.
- حسین نوروزی، رسول دارات، اسماعیل اسماعیل زاده، حسین هندابادی، سعید ذاکری و مجتبی اسماعیل زاده شهروندان ساکن شهرستان تربت حیدریه و از هواداران جریان “یمانی” توسط نیروهای امنیتی در منازل شخصی خود بازداشت شدند.
- محل کسب سه شهروند بهائی در شهرستان قائمشهر توسط ماموران اداره اماکن این شهر پلمب شد. پلمب محل کسب این شهروندان به دنبال تعطیلی دو روزه مذهبی بهائیان صورت گرفته است.
تأثیر: نقض آزادی مذهبی می‌تواند منجر به شکاف اجتماعی، درگیری و به حاشیه‌نشینی جوامع مذهبی شود. این امر اصول تنوع و مدارا را در جامعه تضعیف می‌کند.
حق تحصیل
حق تحصیل: دسترسی برابر و فراگیر به آموزش با کیفیت برای همه افراد، بدون تبعیض. این حق همچنین شامل دسترسی به آموزش ابتدایی رایگان و اجباری است.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۴ مورد نقض را در این بخش ثبت کرد که ۹ مورد تجمع و ۷۰ مورد مسمومیت دانشجو را شامل می شود.
نمونه ها:
- به بهانه پوشش نامناسب از ورود دستکم ۲۰۰ دانشجو به دانشگاه امیرکبیر توسط حراست این دانشگاه جلوگیری شد. همچنین تعدادی از دانشجویان معترض به این اقدام توسط حراست مورد بازجویی قرار گرفته‌اند.
- در پی سرو غذای مسموم در خوابگاه پردیس شهدای مکه دانشگاه فرهنگیان در تهران، ۷۰ دانشجو دچار مسمومیت شده و به مراکز درمانی منتقل شدند.
- گروهی از دانشجویان دانشگاه صنعتی خواجه نصیر در اعتراض به اهمال کاری مسئولین خوابگاه دانشگاه در جریان مرگ یکی از دانشجویان، در ساختمان مرکزی این دانشگاه تجمع اعتراضی برگزار کردند.
تأثیر: محرومیت از آموزش می‌تواند بر رشد اقتصادی و اجتماعی جامعه تأثیر منفی گذارد، فقر را تشدید کند و مانع از رسیدن افراد به پتانسیل کامل خود شود. آموزش نقش کلیدی در توسعه شهروندان آگاه و مسئول دارد.
حقوق کودک
حق سلامت و امنیت کودکان: اطمینان از حمایت و حفاظت کودکان از هرگونه آزار، بهره‌کشی و خطرات بهداشتی.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۰۳ مورد نقض را در بخش حقوق کودک ثبت کرد که شامل ۱ مورد تجاوز و آزار جنسی، ۳ مورد قتل کودک، ۱ مورد مرگ کودکان در پی سهل انگاری مسئولان، ۴۳ مصدومیت کودکان در پی سهل انگاری مسئولان، ۳ مصدومیت کودک کار، ۴ مورد خودکشی و ۱ مورد بازداشت است.
نمونه ها:
- یک پسر ۱۰ ساله در تهران توسط عموی خود مورد آزار جنسی قرار گرفت و همزمان همسر متهم اقدام به فیلم برداری از آنها کرد.
- یک پسر ۱۷ ساله در مشهد، از طریق حلق آویز کردن خود، خودکشی کرد. مادر این نوجوان میگوید که فرزندش در دوران کودکی شاهد صحنه های اعدام بوده و این امر نهایتا موجب خودکشی فرزندش شده است.
- یک دانش آموز دختر ۱۶ ساله در کازرون دست به خودکشی زد و جان خود را از دست داد برخی منابع از جمله شورای هماهنگی تشکل‌های صنفی فرهنگیان ایران، علت خودکشی آیناز کریمی را «خشونت و تهدید شدن او توسط مسئولین مدرسه به دلیل رعایت نکردن شئونات، داشتن لاک ناخن و موی رنگ شده و فشار مضاعف توسط خانواده او» گزارش کرده اند.
- برخلاف تعهدات بین المللی ایران تحت عنوان الحاق به پیمان نامه حقوق کودک و بخش عدم به کارگیری کودکان در امور نظامی، دستکم ۲,۵۸۰ دانش آموز دختر از شهرهای بروجرد، ری، بوشهر، پاتاوه و پردیس به اردوهای موسوم به “راهیان نور” در مناطق عملیاتی کشور اعزام شدند.
قتل های ناموسی
قتل‌های ناموسی: حفاظت از افراد، به ویژه زنان و دختران، در برابر خشونت و قتل به بهانه‌های ناموسی و حفظ حیثیت خانوادگی.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه ۲ مورد قتل ناموسی که شامل قتل ۲ مرد میشود را ثبت کرد.
نمونه ها:
- مردی در مشهد یکی از دوستان خود را با انگیزه ناموسی به قتل رساند.
- مردی در تهران با انگیزه ناموسی مردی دیگر را به دلیل رقابت عاطفی به قتل رساند.
تأثیر: قتل‌های ناموسی نه تنها جان افراد را می‌گیرند بلکه نشان‌دهنده عمیق‌ترین سطوح تبعیض جنسیتی هستند، ترس و محدودیت‌های شدیدی بر زنان و دختران تحمیل می‌کنند و به نقض فراگیر حقوق بشر منجر می‌شوند.
خشونت خانگی
خشونت‌های خانگی: پیشگیری از خشونت در خانه و محافظت از قربانیان آن. شامل حمایت قانونی و اجتماعی برای زنان، کودکان و سایر اعضای آسیب‌پذیر خانواده است.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه ۱۲ مورد قتل زنان ناشی از خشونت خانگی را ثبت کرد.
نمونه ها:
- مردی در مشهد به دلیل اختلافات خانوادگی سر همسرش را با کلنگ شکافت.وی اظهار داشت که به دلیل اختلافات خانوادگی و عدم رضایت از رابطه عاطفی خود با همسرش، در حالی که همسرش در خواب بوده، با استفاده از کلنگ به او حمله کرده و سرش را شکافته است. این زن ۵۳ ساله که در پی این حمله به کما رفته بود، به دلیل شدت جراحات وارده در بیمارستان جان باخت.
- مردی در آمل به دلیل اختلافات خانوادگی همسر خود را به قتل رساند.
- زن میانسال در تهران توسط پسرش با ضربات چاقو به قتل رسید. متهم پس از بازداشت انگیزه خود از این اقدام را اختلافات خانوادگی عنوان کرد.
تأثیر: خشونت خانگی می‌تواند پایه‌های اساسی خانواده و جامعه را تضعیف کند، باعث آسیب‌های جسمی و روانی بلندمدت بر قربانیان شود و الگوهای خشونت‌آمیز را برای نسل‌های آینده تکرار کند.
زنان
خشونت مبتنی بر جنسیت: خشونت علیه فرد به دلیل جنسیت او یا خشونت که عمدتاً بر افراد با جنسیت خاص تأثیر می‌گذارد.
گزارش تخلفات: علاوه بر نقض های سیستماتیک ناشی از وجود قوانین تبعیض آمیز، هرانا در این ماه، ۳ مورد نقض را در این بخش ثبت کرد که شامل ۱ مورد بازداشت زنان، ۲ مورد تذکر بدحجابی و ۱ مورد تعرض خیابانی است.
نمونه ها:
- یک دانشجو در دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران، اقدام به درآوردن لباس‌های خود کرد. بنا بر گزارش منابع دانشجویی، این دانشجو با برخورد خشونت‌آمیز بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شده است.
- ویدیویی در شبکه های اجتماعی منتشر شد که در آن دیده میشود یک موتورسوار مرد، زنی را مورد تعرض خیابانی قرار داده و زن مذکور پس از این اقدام با متعرض درگیر میشود. به دنبال انتشار این ویدیو مرکز اطلاع‌رسانی فرماندهی انتظامی تهران بزرگ از تشکیل پرونده قضایی علیه آن زن به دلیل عدم رعایت حجاب، خبر داد.
تأثیر: این نقض می‌تواند منجر به آزار و اذیت فیزیکی، جنسی، روانی یا رنج، از جمله تهدید، اجبار و محرومیت خودسرانه از آزادی، چه در ملاء عام و چه در زندگی خصوصی شود. این امر نابرابری جنسیتی را تداوم می‌بخشد، مانع توسعه میشود و می‌تواند منجر به آسیب‌های جسمی و روانی بلندمدت شود.
بهداشت و محیط زیست
بهداشت و محیط زیست: در معرض قرار دادن ناعادلانه جوامع در برابر خطرات زیست‌محیطی و انکار حق دسترسی به منابع طبیعی، اغلب بر اساس نژاد یا وضعیت اجتماعی و اقتصادی.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۵۳ مورد نقض را در بخش بهداشت و محیط زیست ثبت کرد که ۵۵ مورد حیوان آزاری، ۸۸ مورد آلودگی محیط زیستی، ۲۳ عدم حفاظت از منابع طبیعی، ۴ مورد بازداشت، ۳۶۵ مرگ حیوانات، ۴ مورد تجمع، ۱ مرگ محیط بان و ۳ مورد مجروح شدن محیط بان است.
نمونه ها:
- فیلمی در فضای مجازی استان سمنان و کشور منتشر شد که یک شکارچی شاخ‌های یک بز کوهی نر (کَل) را در دست گرفته در حالی که حیوان هنوز زیر دستان این شکارچی زنده بود.علیرضا دزیانی مسئول محیط بانی تپال شاهرود از دستگیری این شکارچی در یکی از روستاهای جنوب شرقی این شهرستان بود، به همراه یک اسلحه غیر مجاز و فشنگ خبر داد و پرونده وی را برای رسیدگی به جرایم به دادسرا ارسال کردند.
- سرپرست اداره حفاظت محیط زیست شهرستان بافت گفت: ماموران اجرایی یگان حفاظت پارک ملی خبر به ۲ نفر متخلف زیست محیطی برخورد می کنند و پس از تعقیب و گریز چند ساعته، ماموران اجرایی موفق به دستگیری یک نفر از متخلفان می‌شوند. متخلف دیگر اقدام به تیراندازی به سمت ماموران اجرایی کرد و متواری شد.
- گروهی از فعالان محیط زیست، مقابل ساختمان شورای شهر تهران تجمع اعتراضی برگزار کردند. این فعالان نسبت به قطع درختان و بی‌توجهی مسئولان به حفاظت از فضاهای سبز اعتراض دارند و خواهان تغییر رویه در این زمینه هستند.
- در جریان تجمع اعتراضی شماری از شهروندان در روستای کوته از توابع شهرستان تفتان که به دلیل فعالیت یک معدن برگزار شده بود، داوود تمندانی، امام جمعه این روستا و یک شهروند دیگر به نام نظر تمندانی توسط نیروهای امنیتی بازداشت و به مکان نامعلومی منتقل شدند.
تاثیر: بی‌عدالتی زیست‌محیطی می‌تواند منجر به مشکلات بهداشتی، نابرابری‌های اقتصادی و ناآرامی‌های اجتماعی شود. این امر به طور نامتناسبی جوامع به حاشیه رانده شده را تحت تاثیر قرار می‌دهد، نابرابری‌ها را تشدید می‌کند و آنها را از حق داشتن محیط زیستی سالم و ایمن محروم می‌کند.
حقوق کار
حقوق کار: نقض حقوق کارگران، از جمله شرایط کاری ناایمن، دستمزد ناعادلانه، ساعات کاری غیرمنطقی و انکار حق سازماندهی و چانه‌زنی جمعی.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۲۹۳ مورد نقض را در بخش کارگران و اصناف ثبت کرد که شامل ۳۴ مورد مرگ به دلیل نبود ایمنی در محیط کار و ۱۰۶ مورد مصدومیت کارگر، ۱ مورد خودسوزی کارگر، ۲۱۸ مورد تجمع، ۲ مورد بازداشت، ۹ مورد احضار به مراجع قضایی، ۱۹ مورد اعتصاب، ۱۴۸ ماه معوقات مزدی برای دستکم ۵۳۶ نفر، ۴ مورد اخراج و تعدیل،۴ مورد اجرای حکم، ۲۴,۰۰۰,۰۰۰ میلیون تومان جزای نقدی برای ۱ نفر و ۶ مورد پلمپ اماکن است.
نمونه ها:
- سید اصغر موسوی، یکی از کارگران تعدیل‌شده کارخانه ذوب‌آهن اصفهان، با ریختن بنزین بر روی بدن خود در مسجد این کارخانه، دست به خودسوزی زد. این کارگر که دچار ۴۰ تا ۵۰ % سوختگی شده است، هم‌اکنون در یکی از مراکز درمانی اصفهان بستری است.
- یک کارگر شاغل در یک کارگاه ضایعاتی در ایلام، در پی حادثه انفجار یک مین برجای مانده از جنگ ایران و عراق که به عنوان ضایعات وارد این کارگاه شده بود، جان خود را از دست داد.
- یکی از کارگران کارخانه ماشین‌سازی اراک به دلیل ایجاد یک صفحه اینستاگرامی با هدف بیان مطالبات کارگری، از کار خود اخراج شد.
- در سایه فقدان ایمنی محیط و شرایط نامناسب کار، ۱۵ آتش نشان در شهرستان نور مصدوم شدند.
- واژگونی یک وانت حامل کارگران در شهرستان دماوند منجر به مرگ یک کارگر و مصدومیت ۱۶ تن دیگر شد.
- سه کارگر حین انجام کار در معدن زغال سنگ کلات شرق آزادشهر، بر اثر ریزش معدن دچار حادثه شدند. در پی این حادثه یک کار کارگر جان باخت و دو تن دیگر مصدوم شدند.
- نیروهای شرکت توسعه پتروشیمی نگین مکران چابهار در اعتراض به عدم رسیدگی به مطالباتشان، تعدادی از کارگران شرکت پتروشیمی پلی نار در تبریز و پرستاران درشهرهای یاسوج، شیراز، فسا و شوش دست به اعتصاب زدند.
- کادر درمان بیمارستان لقمان تهران، شماری از پزشکان در بیمارستان سجاد یاسوج، ماماها و کادر درمان در قزوین، قم و شوش، زنان تاکسیران سرویس مدارس در مشهد، کارکنان بانک مرکزی در تهران، نیروهای حجمی شرکت توزیع برق ایلام، جمعی از بازنشستگان مخابرات، کارگران صنعت نفت در آبعلی، کارگران پالایشگاه های مجتمع گاز پارس جنوبی، دستفروشان در ایرانشهر، کارگران شرکت لاستیک دنا، اپراتورهای شرکتی برق در اصفهان و کارگران شهرداری زاهدان دست به تجمع اعتراضی زدند.
- محمد حبیبی، سخنگوی کانون صنفی معلمان پس از حضور در شعبه یکم اجرای احکام دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان شهریار بازداشت و به زندان اوین منتقل شد.
- مرتضی صیدی و نصرالله امیرلو، فعالین کارگری، جهت اجرای حکم حبس خود راهی زندان اوین شدند.
- حمیداله سلگی، فعال صنفی معلمان نهاوند، جهت اجرای حکم دو سال و هفت ماه و ۱۶ روز حبس خود احضار شد.
- سیامک صادقی چهرازی، کوکب بداغی پناه و علی کروشات فعالین صنفی معلمان خوزستان، جهت دفاع از اتهامات انتسابی به دادگاه انقلاب اهواز احضار شدند.
تاثیر: نقض حقوق کار می‌تواند منجر به استثمار، فقر و نابرابری شود. این امر سلامت، عزت نفس و توانایی کارگران برای حمایت از خود و خانواده‌شان را تضعیف می‌کند.
خشونت نظامی و امنیت شهروندان
استفاده بیش از حد پلیس یا مرزبانی از زور و سلاح: اطمینان از اینکه نیروهای اجرایی قانون در استفاده از زور متناسب و مسئولانه عمل کنند، به منظور حفاظت از حقوق شهروندان.
گزارش تخلفات: هرانا در این ماه، ۱۵ گزارش از نقض را دراین بخش ثبت کرد که شامل ۱ مورد مرگ کولبر، ۷ مورد مجروحیت کولبر، ۴ مورد مرگ سوختبر، ۸ مورد زخمی شدن سوختبر، ۴ مورد قتل شهروندان، ۲ مورد زخمی شدن شهروندان بر اثر تیراندازی نیروهای امنیتی، ۲ مورد اجرای حکم قطع عضو، ۲ مورد محکومیت به قطع عضو و محکومیت ۶۸۷ ضربه شلاق برای ۱۴ نفر است.
نمونه ها:
- در پی تیراندازی بی ضابطه نیروهای نظامی در شهر اسپکه از توابع شهرستان لاشار، یک شهروند جان باخت و دو تن دیگر مجروح شدند.
- دو شهروند در پی تیراندازی بی ضابطه نیروهای نظامی در شهرستان سربیشه جان خود را از دست دادند.
- در پی تیراندازی نیروهای نظامی در شهرستان خاش به سمت خودروی یک سوختبر، به کشته شدن وی انجامید.
- یک کولبر در پی تیراندازی نیروهای نظامی در مناطق مرزی سردشت، جان خود را از دست داد.
- دادگاه کیفری یک استان تهران برای دو متهم سرقت از صندوق امانات بانک ملی تهران، حکم قطع دست صادر کرد.
- هفت متهم به سرقت در شهرستان فاریاب، هر یک به تحمل ۷۴ ضربه شلاق در کنار سایر مجازات‌ها محکوم شدند.
تأثیر: استفاده بی‌رویه از زور توسط پلیس یا مرزبانی می‌تواند به نقض گسترده حقوق بشر منجر شود، اعتماد عمومی به نهادهای اجرایی قانون را کاهش دهد و منجر به نارضایتی و ناآرامی‌های اجتماعی شود. این عملکردها ضرورت بازبینی در رویه‌ها و آموزش‌های نیروهای اجرایی را نشان می‌دهد.
واکنش های دولتی و نهادی
در پاسخ به افزایش نقض حقوق بشر گزارش‌شده در آبان‌ماه ۱۴۰۳، موضع رسمی و اقدامات دولت ایران و نهادهای آن متفاوت بوده است، هرچند عمدتاً در رسیدگی به ریشه‌های مشکلات یا تضمین پاسخگویی ناکافی بوده‌اند.
سخنگوی قوه قضاییه در نشست خبری خود مدعی شد که «جمشید شارمهد پیش از اجرای حکم اعدام، دچار سکته شد و جان باخت.» اصغر جهانگیر در این رابطه اعلام کرد: «پرونده این فرد در دادگاه رسیدگی و او محکوم به اعدام شد و حکم او نیز آماده اجرا بود اما اجل به وی مهلت نداد و قبل از اینکه حکم اعدام جمشید شارمهد اجرا شود، وی فوت کرد.»
معاون امور اجتماعی ستاد امر به معروف و نهی از منکر راه اندازی «کلینیک ترک بی‌حجابی» را از خواسته های دولت عنوان کرد و گفت: «قضات قوه قضاییه درخواست کرده بودند که مجازات‌های جایگزینی برای افرادی که به دلیل کشف حجاب دستگیر می‌شوند، تعیین شود که در همین راستا، ما پیشنهاد دادیم که حضور در محافل ترک بی‌حجابی به‌نوعی به عنوان حکم جایگزین جریمه در نظر گرفته شود.» پیشتر، رئیس اداره زنان و خانواده ستاد امر به معروف استان تهران، از افتتاح «اولین کلینیک ترک بی‌حجابی» در شهر تهران خبر داده و مدعی شده بود: این مرکز که با هدف درمان علمی و روان شناختی بی حجابی راه اندازی شده، به عنوان بخشی از نقشه جامع راهبردی «زیست بوم غیرت، حیا، عفت، حجاب» طراحی و به مرحله اجرا رسیده است.
معاون هماهنگ‌کننده سازمان بسیج مستضعفین از افزایش فعالیت پایگاه‌های بسیج در طرح «نفس» خبر داد و اعلام کرد که این طرح با هدف جلوگیری از سقط جنین، در سال گذشته با ۳۰۰ پایگاه، موفق به منصرف کردن ۸۰۰۰ نفر از سقط جنین شده و به تولد ۶۰۰۰ نوزاد انجامیده است. به گفته حسین معروفی، تعداد پایگاه‌های فعال در این طرح قرار است تا پایان سال ۱۴۰۴ به ۱۰۰۰ پایگاه افزایش یابد.
اصغر جهانگیر، سخنگوی قوه قضائیه، در نشست خبری مدعی شد که آهو دریایی، دانشجوی دانشگاه آزاد، پس از اعزام به بیمارستان و تأیید وضعیت بیماری‌اش، بدون تشکیل پرونده قضایی به خانواده‌اش تحویل داده شده است. این دانشجو چندی پیش در دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران اقدام به درآوردن لباس‌های خود کرد. پس از این اقدام، او با برخورد خشونت‌آمیز بازداشت و به بیمارستان روان‌پزشکی منتقل شده بود.
واکنش های بین المللی
کمیته حقیقت‌یاب سازمان ملل از صدور حکم اعدام برای وریشه مرادی ابراز نگرانی کرد. این کمیته با بیان اینکه خانم مرادی سومین زن کنشگری است که پس از پخشان عزیزی و شریفه محمدی به اعدام محکوم شده است، از مقامات ایران خواست تا احکام اعدام را متوقف کرده و در نهایت این مجازات را لغو کنند.
هجده گزارشگر و کارشناس سازمان ملل متحد در بیانیه‌ای مشترک، سرکوب و آزار و اذیت زنان بهائی در ایران را به شدت محکوم کردند. این کارشناسان خواستار پایان دادن به این اقدامات تبعیض‌آمیز و آزادی فوری زندانیان بهائی شدند.
جامعه جهانی بهائی بیانیه‌ای منتشر کرده است که در آن سیمین فهندژ، نماینده این جامعه در سازمان ملل اظهار می‌کند: بار دیگر شاهد محکومیت بی‌رحمانه ۱۰ زن بی‌گناه بهائی در اصفهان به ۵ یا ۱۰ سال زندان بوده‌ایم. زنان بهائی دهه‌هاست با ستم‌هایی از جمله بازداشت خودسرانه، زندانی شدن، محرومیت از تحصیل و سایر فشارها مواجه هستند و اکنون، بیشتر تحت تأثیر سیاست‌های تبعیض‌آمیزی قرار می‌گیرند که آنها را هم به دلیل جنسیت و هم اعتقادشان هدف قرار می‌دهد. در این بیانیه، نامه ۱۸ نفر از گزارشگران ویژه و کارشناسان سازمان ملل در انتقاد از افزایش فشارهای حکومت ایران علیه زنان بهائی اقدامی تاریخی شمرده شده و همچنین آمده است که طبق آمارها، دو سوم از تمام موارد آزار و اذیت بهائیان در ایران، معطوف به زنان بهائی است.
آنالنا بائربوک، وزیر خارجه آلمان، اجرای حکم اعدام جمشید شارمهد را محکوم کرد و در صفحه ایکس نوشت که او از دبی به ایران ربوده شده و بدون محاکمه عادلانه در بازداشت بوده است. بائربوک افزود این اعدام نشانگر ماهیت “ضد انسانی” جمهوری اسلامی ایران است.
مای ساتو، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر در جمهوری اسلامی ایران، در اولین گزارش خود به مجمع عمومی این سازمان، در خصوص افزایش اعدام‌ها، عدم شفافیت و محدودیت دسترسی به اطلاعات، به ویژه در حوزه حقوق زنان و دختران ابراز نگرانی کرد. خانم ساتو در این گزارش همچنین اشاره کرد که ایران هنوز به کنوانسیون رفع همه اشکال تبعیض علیه زنان نپیوسته است. او تأکید کرد که سیاست‌ها و رویکردهای حکومت ایران دارای جنبه‌های جنسیتی است و این تبعیض‌ها تأثیرات منفی قابل‌توجهی بر گروه‌های مختلف، از جمله زنان، اقوام، پیروان ادیان و افراد با گرایش‌های جنسی متفاوت دارد.
انجمن جهانی پزشکی ضمن انتقاد از اجرای حکم قطع انگشتان دست دو زندانی در زندان ارومیه، از مقامات ایران درخواست کرد تا فورا مجازات‌های بدنی مانند قطع انگشتان را که ناقض حقوق بشر است، متوقف کنند. این انجمن نسبت به وضعیت پنج زندانی که به جرم سرقت به قطع انگشتان دست محکوم شده‌اند، ابراز نگرانی کرد و از پزشکان خواست که از مشارکت در هرگونه اعمال شکنجه یا اجرای چنین احکامی خودداری کنند، زیرا این اقدامات مغایر با اصول اخلاقی پزشکی است. دکتر آشوک فیلیپ، رئیس انجمن جهانی پزشکی، در واکنش به این احکام اعلام کرد که قطع عضو منجر به درد شدید، ناتوانی دائمی و خدشه به کرامت انسانی میشود، او این نوع مجازات‌ها را «بی‌رحمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز» توصیف کرد.
مای ساتو، گزارشگر ویژه سازمان ملل در امور حقوق بشر در ایران، با بازنشر ویدیوی اعتراضی دختر دانشجوی دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات تهران، اعلام کرد: «این رویداد و واکنش مقامات ایران را به دقت زیر نظر خواهم داشت.»
سازمان جهانی آموزش با انتشار بیانیه‌ای، اعمال فشار بر محمد حبیبی، سخنگوی کانون صنفی معلمان و صدور حکم علیه وی، را به دلیل دفاع از دانش‌آموزان محکوم کرد.
نتیجه گیری
گزارش ماهانه مرکز آمار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران در آبان‌ماه ۱۴۰۳، چشم‌اندازی نگران‌کننده از وضعیت حقوق بشر در ایران را ارائه داده است. شاهد نقض گسترده حقوق از جمله اجرای حکم اعدام بدون رعایت دادرسی منصفانه، سرکوب آزادی بیان، بازداشت‌های خودسرانه، نقض حق تحصیل، خودکشی کودکان و نوجوانان، خشونت‌های خانگی و ناموسی علیه زنان، نقض حقوق کارگران و استفاده بی‌رویه از زور توسط نیروهای امنیتی بوده‌ایم. این گزارش بر اساس شواهد موثق و گزارش‌های دقیق، تصویری واضح از الگوهای نقض حقوق بشر و تأثیر عمیق آن بر جامعه ایران را به نمایش می‌گذارد.
نتایج به‌دست آمده بر ضرورت اقدامات فوری و مؤثر بین‌المللی و داخلی برای رسیدگی به این نقض‌ها و حمایت از قربانیان تأکید می‌کنند. از جمله یافته‌های کلیدی، افزایش موارد خشونت نظامی و قضایی، به‌ویژه علیه زنان و اقلیت‌ها، نگرانی‌های عمیقی را در مورد تعهد ایران به رعایت حقوق بشر بین‌المللی ایجاد می‌کند. این گزارش بر اهمیت ایجاد تغییر از طریق مکانیزم‌های نظارتی مستقل، افزایش آگاهی عمومی، و فشارهای بین‌المللی به منظور ارتقاء حقوق بشر و حاکمیت قانون در ایران تأکید دارد.
در نهایت، این گزارش ماهانه نه تنها به عنوان یک اسناد تاریخی از وضعیت حقوق بشر در ایران عمل می‌کند بلکه به عنوان یک فراخوان عملی برای همه ذینفعان به منظور اتخاذ اقدامات فوری و مسئولانه در جهت بهبود وضعیت حقوق بشر در ایران محسوب میشود.