نویسنده: شیردخت زیارتی، دکتر در اقتصاد آموزشی از دانشگاه سوربن فرانسه، استاد سابق دانشگاه و مشاور سازمانهای بین المللی (یونسکو، سازمان توسعه سازمان ملل، اتحادیه اروپا و مدیر پروژه مطالعاتی بانک جهانی).
توسعه چیست، شاخصهای توسعه کدامند و چگونه می توان توسعه متوازن و پایدار داشت؟ ایران چه جایگاهی از نظر شاخص های بین المللی در رتبه های جهان دارد؟ آیا ما می توانیم توسعه را مدیریت کنیم؟
– توسعه بهبود شرایط فردی و جمعی است و شامل فرآیند ساختارهایی است که منجر به ایجاد رفاه و پایدار و توزیع عادلانه آن در سطح جامعه است . هدف توسعه، توانمندی فردی و جمعی جامعه است، بطوریکه هیچ محدودیت درونی و بیرونی افراد را از انتخاب فرصتهای خود شکوفائی محروم نکند . منظور از محدودیت درونی نیاز اولیه رفع نشده ( گرسنگی، نبود دارو، فقدان مسکن و غیره است ) . منظور از محدودیت بیرونی سلب آزادی، بیکاری، عدم وجود صلح یا امکانات آموزشی بهداشتی و غیره است .
– با چه شاخصی می توان مفهوم گسترده توسعه و بخصوص توسعه همه جانبه پایدار را سنجید؟ ” رصد خانه توسعه “، ( پویش فکری ) گزارش شاخص ملی توسعه ایران https://rasadkhane.pooyeshfekri.com
فرا شاخصی یا الهام از شاخصهای سازمان ملل و بانک جهانی و سایر منابع با ۷۳۴ نماگر یا عامل عرضه می کنند . این فرا شاخص توسعه را از نظر اقتصادی، سیاسی، اجتماعی، طبیعی ( زیست محیطی ) و توانمندی فردی مورد سنجش قرار داده است . ” ما نمی توانیم مدیریت کنیم آنچه را که نتوانیم اندازه گیری کنیم ” ( پیتر دراکر )
– اگر پلکانی از صفر تا ۱۰۰ درست کنیم . ایران از نظر توسعه بطور کلی در پلکان ۳۹ قرار می گیرد . اگر توسعه متوازن در ابعاد مختلف را در نظر بگیریم . در پله کان ۲۵ قرار می گیرد .
– برنامه توسعه سازمان ملل متحد (UNDP) در گزارش سالانه ” توسعه انسانی جهانی” خود (HDI) در سال ۲۰۲۴، ایران را در رتبه ۷۸ بین ۱۹۳ کشور در سال ۲۰۲۲ میلادی قرار داده است ( ایسنا، گوگل isna.ir ) . این شاخص توسعه بر مبنای معیارهای ” سطح امید به زندگی “، ” سالهای متوسط تحصیل ” و درآمد سرانه ناخالص GNP محاسبه شده است.
امید به زندگی در ابتدای تولد در ایران حدود ۷۵ سال، متوسط سالهای تحصیل ۱۱ سال و درآمد سرانه ناخالص ملی ۱۴۷۷۰ دلار ذکر شده است . این در حالی است که در روزنامه معروف لوموند فرانسه درآمد سرانه ۴۲۲۴ دلار PIB برای ایران ذکر کرده است.
بین درآمد سرانه داخلی ذکر شده بوسیله لوموند و درآمد سرانه ناخالص ملی ( GNP ) بیش از هزار دلار تفاوت دیده می شود . بهرحال در ایران دو خرانه وجود دارد و آنچه وارد خزانه تحت نظر رهبری است به مصرف هزینه داخلی نمی رسد . خزانه دوم که به دست دولت است و شاید باید درآمد سرانه را فقط با تقسیم درآمد مالیات بر جمعیت دانست که در این خزانه دوم است . در خزانه رهبری که پولهای نفت و گاز واریز می شود، مردم ایران سهمی ندارند، گرچه باید صرف ساخت ساختارهانی می شد که بعد از اتمام نفت برای نسل آینده میماند و موجب شکوفائی اقتصادی می شد، اما در حال حاضر صرف نیروهای شبه نظامی نیابتی می شود . بهرحال بنظر میآید که شاخص توسعه انسانی روشن نیست . کشورهای جهان بر اساس این شاخص در چهار گروه ۱- توسعه انسانی بسیار بالا، ۲ – توسعه انسانی بالا ( که ایران را در آن جا داده اند )، ۳ – توسعه انسانی متوسط، ۴ – توسعه انسانی پایین، قرار دارند ( سپیده صابری، اکو ایران، شهریور ۱۴۰۳ ) .
شاخصهای کلیدی دیگری وجود دارد . در ” نظام تدبیر “، اقتصاد دان با سابقه و با تجربه، بایزید مردوخی با توجه به شاخصهای جهانی شش شاخص را بیان می کند و نمره ایران را از صد نشان می دهد .
۱ – ” قانون مندی ” ایران ۱۸ فنلاند ۱۰۰؛
۲ – ” کیفیت قوانین و مقررات ” ایران ۶ بالاترین نمره ۹۸؛
۳ – ” کارائی دولت ” ایران ۴۲ فنلاند۱۰۰؛
۴- ” ثبات سیاسی ” ایران ۸ بالاترین در دنیا ۱۰۰؛
۵ – ” حساب دهی و پاسخگوئی ” ایران ۷ سوئد ۱۰۰؛
۶ – ” کنترل فساد ” ایران ۱۹ نیوزلند ۱۰۰؛
( https://t.me/Democracy Republic Network,2024( کانال تلگرامی ندای جمهوری ایران
توسعه همه جانبه پایدار به معنای تلفیق اهداف اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی برای حداکثر سازی رفاه انسان فعلی بدون آسیب به توانائی نسل های آتی برای برآوردن نیازهایشان می باشد که آن را توسعه پایدار می گوئیم .
– توسعه پایدار در ایران را باید چگونه تعریف کرد؟ نفت و گاز و منابع زیر زمینی کشور منابع طبیعی هستند که روزی به پایان خواهند رسید و باید نوعی در آمد حاصل از فروش آنان سرمایه گذاری بشود که برای نسل های بعدی بتواند نیازهایشان را برآورد .
– توان تبدیل درآمد به توسعه :
برخی از کشورها از درآمدهای بدست آمده بهتر برای توسعه استفاده کرده اند و برخی دیگر نتوانستند از این در آمدها در جهت توسعه استفاده کنند، که این نشان می دهد موانع توسعه را باید نه در درآمد ملی بلکه در ابعاد سیاسی، اجتماعی و در مجموع نهادی جستجو کرد . موانعی که اجازه نداده اند درآمد ملی به توسعه تبدیل شود :
در ایران این موانع عبارتند از : بلعیدن بودجه مملکت بوسیله نهاد مذهبی و هزینه گروههای نیابتی، فساد، اختلاس ها، موشک پراکنی های پرخرج، نمایشی بیهوده، خصوصی خواریهای رفاقتی خودیها و غیره . ایران در میان ۱۴۶ کشور در ۲۰۱۸ از جهت توان تبدیل در آمد به توسعه رتبه ۱۴۳ را داشته است .
از دیگر شاخص ها می توان از ” شاخص فلاکت ” یا Misery index نام برد که آرتور اوکان اقتصاددان آمریکائی درست کرده است .
اگر نرخ تورم و بیکاری را بررسی کنیم و نرخ تورم را از صندوق بین المللی پول و نرخ بیکاری را از سازمان جهانی کار بگیریم، تلفیق این دو، این شاخص را می سازد . فرمول شاخص فلاکت نسبت به سازنده آن، تغییراتی می تواند بکند . مثلا شاخص فلاکت ساخت ( استیوهانکه ) سه نرخ بیکاری فصلی، نرخ تورم سالانه و نرخ بهره وام بانکی را بهم اضافه کرده و از آن رشد سرانه حقیقی GDP کم می کند .
= GDP – نرخ بهره بانکی + نرخ تورم سالانه + نرخ بیکاری فصلی
نرخ فلاکت در ایران ۷۳% است .
در بین ۱۵۷ کشور رتبه ایران در سال ۲۰۲۳، ۱۳۸ بوده و در بیست کشور پایین جدول است . بهترین کشور سوئیس و بدترین زیمباوه بوده است . فاصله معناداری میان شاخص فلاکت در ایران و میانگین آن در جهان وجود دارد ( میانگین جهانی در ۲۰۲۲، ۳۲% و در ایران ۷۳% بوده است . ) نرخ فلاکت در ایران بیش از دو برابر میانگین جهانی است . نرخ بالای تورم و بیکاری در ایران، شرایط معیشتی سختی را برای مردم رقم زده است . یکی از دلایل آن پایین بودن اشتغال زنان است که فقط ۱۴% است . هزینه های بالای وام بانکی هم مشکل را بیشتر می کند . بطور خلاصه، شاخص فلاکت معیاری ساده جهت سنجش سلامت اقتصاد یک کشور است .
شاخص ها برای برنامه ریزی توسعه و بهبود شرایط زندگی مردم اهمیت بسزائی دارند . در تحقیقات نیز برای بررسی وضع موجود با توجه به موضوع، شاخص مربوط به آن برای سنجش استفاده می کنیم .
مثلا در مورد عدالت اجتماعی برای بررسی ” تبعیض بین زن و مرد “، ” شاخص شکاف جنسیتی “
و برای بررسی تفاوت طبقاتی ضریب جینی را استفاده میکنیم .
در مورد شاخص شکاف جنسیتی، چهار عامل آموزش، بهداشت ( سلامت )، مشارکت سیاسی و اقتصادی را اندازه گیری می کنند . مجمع جهانی اقتصاد در سال ۲۰۲۳ رتبه ایران را در بین ۱۴۶ کشور، رتبه ۱۴۳، رتبه ترکیه را ۱۳۰ و رتبه آذربایجان را ۹۴ نشان می دهد که تفاوت کشور دین سالار ولایت فقیهی ایران را با کشور سکولار ترکیه فقط ۱۳ رتبه ولی با کشور لائیک آذربایجان ۴۹ یعنی حدود ۵۰ رتبه بوده است که می تواند تاثیر سیستم دین سالار، سکولار و لائیک را بر تبعیض جنسیتی نشان دهد .
شاخص دیگر، شاخص ” ضریب جینی ” که بین صفر و یک محاسبه می شود که هر چه به یک نزدیک باشد نابرابری بیشتر است . ایران در مورد ثروت در سال ۱۴۰۱ تفاوتی معادل ۶۵/۰ بین فقیر و ثروتمند و از نظر درآمد ۴۵/۰ بوده است . در سال ۱۴۰۲ آمار بانک مرکزی ضریب جینی درآمد را ۳۸/۰ یعنی کمتر از سال قبلش ذکر می کند و آن را تاثیر یارانه ها برای فقرا می داند . در حالیکه فقرا از زیر خط فقر بیرون نیامده اند و این طبقه متوسط است که به زیر خط فقر رفته و تفاوت طبقاتی کاهش نشان می دهد .
گفته می شود که در سال ۲۰۲۴ در ایران ۶۰ درصد مردم زیر خط فقر قرار دارند . راهکار را باید در مکانیسم ۱- باز تولید ثروت، ۲ – رشد اقتصادی پایدار، ۳ – ایجاد مناسبات ارتباطی گسترده با جهان پیرامونی، ۴ – بهره مندی از سرمایه گذاری خارجی و ۵ – نهایتا افزایش مشارکت عمومی در مهارت آموزی جستجو کرد .
توسعه اقتصادی و تولید صنعتی در ایران آینده :
ایران حدود ۹۰ میلیون جمعیت دارد با درآمد سرانه چهار هزار و دویست دلار برای هر ایرانی ( ۲/۴ هزار دلاری ) که بین ۱۲ کشور خلیج فارس درردیف دهم است و تورم ۴۴ درصدی دارد که رکورد دارد . با توجه به تخصیص دادن بودجه در درجه اول به نهاد مذهبی و هم چنین نیروهای نیابتی شبه نظامی متعدد و اختلاس ها و فساد سیستماتیک این درآمد بطور ناعادلانه تقسیم شد و با چاپ بی رویه اسکناس همانطور که گفتیم بیش از ۶۰% مردم زیر خط فقر قرار دارند . در چنین اوضاع و احوال اقتصادی کشور نگاهی به دنیا بیاندازیم و چشم انداز را ببینیم . امروزه طرحی جدید برای جهانی تر شدن ریخته شده که تقسیم بندی کشورها به درصد دیجیتالی شدن جامعه و اقتصاد آنها مرتبط است . در این مسیر چین، آمریکا، هند، آسیای شرقی، اروپا و کشورهای خلیج فارس به ترتیب دیجیتالی ترین مناطق جهان هستند . حدود بیش از ۴۰ درصد ارتباطات و نقل و انتقال داده ها (ها Data ) بوسیله یارانه ها صورت می گیرد . در آینده با هوش مصنوعی سرعت کار در پزشکی، مهندسی، کشاورزی و بازارهای مالی تصاعدی خواهد بود و تبادل تجارت دیجیتالی به مراتب وسیع تر از تبادل کالا خواهد بود .
ایران برای تعامل با کشورهای دیگر باید به تغییر ساختارهای اقتصادی و صنعتی همزمان با تحول اجتماعی و سیاسی بپردازد . ایران در آسیا قرار دارد و آسیا مشکل نیروی کار ندارد و با بازگشایی چین به تولید و بازارهای جهانی پیش بینی می شود جایگاه آسیا که هم اکنون ۳۵ درصد درآمد ناخالص ملی GDP دنیا را دارد به ۴۵ درصد در سال ۲۰۲۷ برسد .
در آینده دنیا در انرژی های تجدید پذیر سرمایه گذاری خواهد کرد . بطوریکه ۸۰ درصد برق خود را از این طریق تولید خواهد کرد . تحول گسترده ای در جهان برای تولید باطری صورت گرفته، چینی ها ۵۰ درصد سرمایه گذاری ها در فلزات مورد نیاز باطری ( لیتیوم ) به انحصار خود در آورده اند .
در آمریکا و اروپا هم اکنون کمبود نیروی کار در IT هوش مصنوعی و مهندسی نرم افزار وجود دارد و
همه به آموزش های جدید تجدید مهارت Reskilling و کسب مهارتهای جدید NEWskilling می پردازند . آسیا یعنی چین در موقعیت بهتری قرار دارد و مشکل ندارد .
حالا ببینیم مشکلات ایران در زمینه اقتصادی و صنعتی چیست؟ موارد را تک تک بررسی کنیم :
۱ – برق : چرا ایران با داشتن آفتاب در” نیروهای تجدید پذیر” سرمایه گذاری نمی کند؟ در اروپا با وجودی که آفتاب این چنین نیست حتی روی سقف خانه ها ورقه هائی برای ذخیره آفتاب می گذارد دولت مجانا آنها را برای مردم فراهم می کند و هزینه نصب می دهد . در ایران ما چه می کنیم؟ دولت قیمت برق را به قدری پائین تر از همسایگان قرار داده که بعضی از افراد آن را برای استخراج بیت کوین که بسیار برق مصرف می کند استفاده می کنند . در نتیجه در کشور کمبود برق است . صنایع کشور که به برق برای کار احتیاج دارند به علت کمبود برق با ظرفیت کامل کار نمی کنند . مثل صنعت فولاد و همینطور پتروشیمی که گاهی فقط ۶۵% ظرفیتشان کار می کنند .
باید قیمت برق مانند کشورهای دیگر بشود و از آقتابی که در کشورمان داریم برای ذخیره انرژی خورشیدی استفاده کنیم . با گذاشتن ورقه های ذخیره برق خورشیدی در ۷۰۰ متری زمین در بدنه کوه ها می توانیم آن را ذخیره کنیم .
۲ – آب : ما کشور کم آب و خشکی داریم و در مورد آب باید ذخیره سازی کنیم . در اروپا با وجود باران کافی بازهم بیشتر از آبیاری مدرن تحت فشار یا قطره ای و از همه مهمتر گلخانه ای استفاده می کنند که از هدر رفتن آب جلوگیری می کند . باید به کشاورزی صنعتی و گلخانه ای که آب کم لازم دارد روی بیاوریم . برای کشاورزی به تولید آب شیرین از آب شور دریا شمال و جنوب بپردازیم . اکنون دانشجویان دانشگاه شریف پروژه هائی در این زمینه دارند که روش کم هزینه ای را نشان می دهد و از تکنولوژی کمک می گیرند . به ذخیره کردن آب باران و سیل با تولید دریاچه های مصنوعی چنانکه در فرانسه از قدیم برای ذخیره آب وجود دارد بپردازیم . ما حتی در خوزستان سیل داشتیم ما باید تکنیک مهار کردن و ذخیره آب را بیآموزیم .
۳ – بنزین : از هند یاد بگیریم که نفت خام می خرد، تبدیل به بنزین می کند و می فروشد . ما خودمان نفت داریم، بنزین کم تهیه می کنیم که حتی مصرف داخلی را هم پوشش نمی دهد و بنزین وارد می کنیم! قیمت بنزین به قدری پائین است که هزینه تولیدش را هم کفا نمی کند و برای جبران اسکناس بی رویه چاپ می کنند . بنزین به حدی ارزان است که عده ای سود جو آن را قاچاق می کنند . بنزین در ایران هدر می رود . خودروهای داخلی به دلیل کیفیت پائین دو برابر یک اتومبیل با کیفیت بالا بنزین می سوزاند و آلودگی هوا را هم ایجاد می کند . با اضافه کردن مازوت به بنزین برای افزایش میزان آن و پائین آوردن قیمت، به شدت به آلودگی هوا افزوده شده است که هوا سرطان ریه برای ساکنین ایجاد می کند . جوانان به عنوان تفریح اتومبیلشان را برمی دارند و در خیابانها به عنوان تفریح ” دور، دور” می کنند . با افزایش قیمت بنزین و مشابه کردن قیمت آن با کشورهای همسایه از قاچاق بنزین جلوگیری کنیم و از چاپ اسکناس بی رویه و تورم کم کنیم . آمار رسمی می گوید ما در مورد بنزین ناترازی داریم و ۱۵ میلیون لیتر در روز که دقیقا قاچاق می شود برای مصرف داخلی کم داریم . گرچه آمار ناترازی بسیار بیشتر است . ( پاک طینت، حامد) باید حمل و نقل عمومی نیاز به اتومبیل را کم کند و باید آنرا توسعه داد . به تولید اتومبیلهای با سوخت کم و حتی المقدور دوگانه سوخت یا برقی پرداخت . تولید بنزین با نرخ فعلی نه برای دولت و نه برای بخش خصوصی بصرفه نیست . اگر دریاچه اورمیه چنانکه شایع است لیتیوم، این فلز گرانبها را برای تولید باطری دارد . باید کارخانه برای تولید باطری بنا کنیم و صنعت اتومبیل را هم به تولید اتومبیل برقی و یا هیدروژنی هدایت کنیم، این اتومبیل ها از سوخت پاکیزه هیدروژن استفاده می کنند و به زودی جای اتومبیل با باطری را خواهند گرفت . نفت را برای سوخت هدر ندهیم و از آن مشتقات پتروشیمی تهیه کنیم و بفروشیم . فروش نفت بصورت خام یک اشتباه اقتصادی است، ما باید بنزین تولید کنیم و مشتقات نفت را با توسعه صنعت پتروشیمی صادر کنیم . پول صادرات آن باید برای زیرساختهائی تولیدی مورد استفاده قرار گیرد تا برای نسل های بعد بمانند . امروزه از پول فروش نفت، هزینه نیروهای شبه نظامی نیابتی ( حماس فلسطینی، حزب الله لبنانی، حشد الشعبی عراقی، حوثی یمنی، فاطمیون افغانی، زینبیون پاکستانی، ثارالله و غیره ) را پرداخت می کنند . گاهی نیز حقوق و کارمزد کارکنان و هزینه های مملکت را پرداخت می کنند و به فکر نسل آینده نیستند . قبلا لااقل ۴۰ درصد برای بین نسلی ذخیره می شد، حالا دو خزانه وجود دارد پول نفت در خزانه ای می رود که در اختیار رهبری است که نه نسل فعلی و نه نسل آینده از آن بهره ای ندارند .
– ایراد پتروشیمی چیست؟ خوراک پتروشیمی گاز است که دولت ارزان به تولید کنندگان می دهد در نتیجه زنجیره تولید را بطور کامل نمی روند، یعنی تبدیلش به متانول با صرفه تر از برای فروش فوری است و از چرخه تولید محصولات دیگر که وقت بیشتر می برد خارج می کنند . در حالیکه به جای فروش پس از مرحله اول باید آنرا وارد چرخش تولید محصولات پیچیده تر کرد تا محصول نهائی به دست آید و پس از چند مرحله زنجیره تولید کامل شود و بعد به فروش گذاشته شود . دولت باید شرط بگذارد که فقط در شرایطی گاز ارزان به تولیدکننده می دهد که چرخه تولید را تا آخرین مرحله ادامه دهد و بعد محصول پیشرفته تر را تولید و به فروش بگذارد .
– گسترش و توسعه صنعت پتروشیمی :
با راه اندازی مجتمع کود شیمیایی مرودشت، در سال ۱۳۴۲، تاسیس شرکت ملی صنایع پتروشیمی درسال ۱۳۴۳ و پس از آن احداث پتروشیمی آبادان به عنوان تولید کننده، محصول پلیمری ( پلاستیک همه زنجیره هائی از کربن است ) PVC در ایران و خاورمیانه صنعت پتروشیمی در کشور شکل گرفت .
ظرفیت تولید مجتمع های پتروشیمی کشور حدود ۶۰ میلیون تن است که بخش عمده این ظرفیت شامل محصولات جانبی پالایشی مانند پرویان، بوتان، برش های سبک و سنگین هیدروکربنی و مواد غیر هیدرو کربنی مانند گوگرد است . ۳۱ محصول در ۵ گروه دارد، الفین ها، آروماتیک ها، محصولات شیمیایی آلی غیرپلیمری . پلیمرها، کود، متانول . کلر، نیتروژن .
عربستان رقیب اصلی که ۷۰ میلیون تن محصول پتروشیمی دارد. ایران می تواند تا تولید ۹۰میلیون تن، توسعه دراین محصولات را پیدا کند. تولید۶۰میلیون و ظرفیت ۹۵میلیون تن است . فرآورده های شیمیایی را از نفت یا گاز طبیعی تولید می کنند . البته برخی از ترکیبات شیمیایی ساخته شده از نفت و گاز از سایر سوختهای فسیلی مانند زغال سنگ یا منابع تجدید پذیر مانند ذرت، میوه خرما یا نیشکر نیز به دست میآیند، امروزه فرآورده های نفتی علاوه بر مصرف در زمینه سوخت وسایل نقلیه، روغن موتور و غیره هم هست . فرآورده های نفتی در تهیه سوخت موشک های هدایت کننده، فضانوردها و ماهواره ها بکار می رود . ماده اولیه بیشتر داروها و حتی آنتی بیوتیکها از ترکیبات نفتی مشتق می شود . وازلین و گلیسرین نیز از جمله فرآورده های نفتی است .
۴ – فولاد : کشور ما پتانسیل تولید فولاد تا ۵۰ تن دارد . امروزه ما از ظرفیت کامل استفاده نمی کنیم . با کمک ذوب آهن اصفهان محصولانی ساده تولید می کنیم و محصولات پیچیده تر را وارد می کنیم . فولاد برای بدنه اتومبیل، آلیاژ ترکیبی با فلزات دیگر، تولید ریل قطار که تحمل وزن زیاد را داشته باشد، نیاز داریم . امروزه چین سریعترین ترن ھا را می سازد . ما باید به توسعه فولاد بیاندیشیم .
۵ – خطوط راه آهن سریع و سیر از شمال به جنوب و از شرق به غرب هم چنین از بندر چابهار دریای عمان به مرز ترکیه برای صادرات و واردات ضروری است .
۶- بازسازی مخابرات کشور و دسترسی به اینترنت در تمام کشور
۷- توسعه متوازن روستاها از اهم موارد توسعه است . که ایجاد کار برای روستائیان و جلوگیری از مهاجرت آنها به شهرها بشود از حاشیه نشین شدن این قشر ممانعت بعمل بیاید .
توسعه از بالا به پائین و از پایین به بالا باید صورت گیرد .
– بطور خلاصه ما باید از کشورهای به تازگی صنعتی شده بیاموزیم که در بین آنها حتی کشورهای مسلمان هم وجود دارد مثل مالزی و اندونزی ببینیم چگونه از نظر صنعتی پیشرفت کردند .
کشور ما سرمایه دارد . کشور ما نیروی انسانی تحصیلکرده دارد ولی همه آنها شاغل نیستند . زنان تحصیلکرده ما که ۲۵ درصد آنها مهندس هستند و از تکنولوژی پیشرفته هم اطلاع دارند به دلیل تفاوت درآمد از شغل مساوی با مردان انگیزه کار ندارند . مردان برای کار مساوی ۴۲ درصد بیشتر از زنان درآمد دارند که بعنوان مزایا دریافت می کنند . زنان که باید برای نگهداری از فرزندانشان و تمیز کردن منزل هم هزینه بپردازند برایشان صرف نمی کند شغل بگیرند . در حال حاضر زنان ما زیر ۲۰ درصد شاغل هستند . باید آنها را وارد فعالیت اقتصادی کرد . که هر ده درصد که به اشتغال زنان اضافه شود ۷/۸% به درآمد ناخالص ملی کشور اضافه می شود به اضافه اینکه آنها هم مالیات خواهند پرداخت که آنهم به درآمد دولت اضافه می کند . برای تشویق زنان به فعالیت اقتصادی و اشتغال می توان از ” توجه مثبت ” استفاده کرد و هرگاه از نظر شایستگی ( تحصیلات و تجربه ) با داوطلب مردی برای شغلی کاندید بودند به زنان اولویت داده شود . پیشرفت اقتصادی و توسعه به همه نیروی انسانی فعال و ماهر نیاز دارد .
در خاتمه به لائیسیته بیاندیشیم : بودجه مملکت بوسیله نهاد مذهبی بلعیده می شود . براساس نظر رهبری، بنیادها و نهادهای انقلاب اسلامی که مشمول مالیات نیستند در سال ۳۹۷ اعلام شد . ( سازمان امورمالیاتی ۲۹ آبان ۹۷ ) نهادهای زیر مجموعه بیت رهبری
۱ – بنیاد شهید و امور ایثارگران انقلاب اسلامی
۲ – کمیته امداد امام خمینی (ره)
۳- سازمان تبلیغات اسلامی
۴- دفتر تبلیغات اسلامی حوزه قم
۵ – بنیاد مسکن انقلاب اسلامی
۶ – بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی
۷- ستاد اجرائی فرمان امام خمینی
۸- مرکز خدمات حوزه های علمیه
۹- موسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی
۱۰ – جامعه المصطفى (ص) العالمیه .
این سازمان ها بیشترشان از دولت بودجه نیز دریافت می کنند پس از اعتراضات و انتقادات مردمی به ظاهر گفته شد که :
فعالیتهای اقتصادی نهادها و بنیادها ظاهرا از مالیات معاف نیستند و معافیت مالیاتی مربوط به املاکی است که در اختیار دارند ولی برای فعالیت اقتصادی خود بایستی در واقع مالیات پرداخت کنند، اما برای مردم معترض رقم دقیقی از گردش مالی نهادهای زیرمجموعه بیت رهبری منتشر نشده است تا بتوان مالیات را تعیین کرد و تناسب آن را سنجید گفته می شود ( ژاله وفا : بودجه ۱۴۰۳آیینه تمام نمای تضاد با اهداف انقلاب مردمی ) که ” ستاد اجرائی فرمان امام ” در حال حاضر مالک پیش از ۵۰ شرکت در حوزه های نفت و گاز و پتروشیمی، کشاورزی، صنعت، معدن، دارو و ساختمان است و ” بنیاد برکت ” هم زیر مجموعه این ستاد است . بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی که جایگزین بنیاد پهلوی شد هم ملک طلق رهبری است و بیش از ۱۸۵ شرکت و مدیریت بنیاد علوی را هم داراست . البته مالیات ناچیزی می پردازد .
نتیجه : این شرایط نشان می دهد تا چه حد اصل لائیسیته برای قطع بودجه این سازمانها و ملی کردن آنها ضروری است .
راهکار دولت رفاه برای توسعه اجتماعی در ایران آینده :
دولت رفاه چیست؟ دولت رفاه این است که حداقل امکانات رفاهی برای شهروندان فراهم گردد و نیازهای اساسی آنها تأمین شود تا بتوانند با همین حداقلها گذران زندگی کنند . بعبارتی تأمین رفاه عمومی وظیفه قانونی نهادهای قدرت است . اگر دولت رفاه وجود داشته باشد شورش نمی شود، چون هیچ کس گرسنه نیست . در ایران، اصل ۴۳ قانون اساسی، اقتصاد جمهوری اسلامی ایران را براساس ضوابطی استوار می سازد که یکی از آن تأمین نیازهای اساسی مردم مانند مسکن، خوراک، پوشاک، بهداشت، درمان، آموزش و پرورش و امکانات لازم برای تشکیل خانواده برای همه است .
– در ایران گاهی قانونی نوشته می شود مثل همین قانون دولت رفاه، ولی تضمین اجرائی ندارد. مثلا بند دوم اصل سوم قانون اساسی، آموزش و پرورش رایگان در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی را از اهداف دولت جمهوری اسلامی ایران می داند، همچنین در اصل سی ام قانون اساسی تاکید شده است که دولت موظف است وسایل آموزش و پرورش رایگان برای همه ملت تا پایان دوره متوسطه فراهم آورد و وسایل تحصیلات عالی را تا سرحد خود کفائی کشور بطور رایگان گسترش دهد .
اما اکنون بسیاری از مراکز آموزشی بدون اخذ شهریه ثبت نام نمی کنند حتی مراکزی که اساسا رایگان تأسیس شده اند از دانش آموزان مبالغی تحت عنوان خود یاری طلب می کنند .
اصل بیست و نهم قانون اساسی مقدر می دارد ” برخورداری از تأمین اجتماعی از نظر بازنشستگی، بیکاری، پیری از کار افتادگی، بی سرپرستی، در راه ماندگی، حوادث و سوانح و نیاز به خدمات بهداشتی و درمانی و مراقبتهای پزشکی بصورت بیمه، حقی است همگانی، دولت مکلف است طبق قوانین از محل درآمدهای عمومی و درآمدهای حاصل از مشارکت مالیات مردم، خدمات و حمایتهای مالی فوق را برای یک یک افراد کشور تأمین کند .
اما به علت مشکلات اقتصادی و اختلاسها و فساد و هزینه های نهاد مذهبی و تبلیغات آنها، هزینه نیروهای شبه نظامی نیابتی، موشک پراکنی های پر خرج و نمایشی دولت نمی تواند از بازنشستگان حمایت کند . بازنشستگان اغلب زیر خط فقر می روند .
– کارگران نیز که از زحمت کش ترین اقشار جامعه هستند مشکلات معیشتی دارند، اینان اغلب مستأجر هستند و داشتن شغل در شهرها مانع از فقر نیست . راهکار چیست؟ سهیم کردن کارگران در سود کارخانه هاست . یکی از فرم های دستمزد دادن درصدی از سود به کارگران است، که در آن کارگران و کارمندان یک کارخانه یا واحد تولیدی علاوه بر دستمزد یا حقوق ماهانه اشان سهمی از سود سالیانه آن واحد یا کارخانه می برند .
در ایران هنوز عینیت پیدا کردن دولت رفاه یعنی تامین رفاه عمومی، از زوایای اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی راه طولانی در پیش دارد .
منابع :
۱ – شیردخت زیارتی، مصاحبه با رادیو پارس ( زوریخ)، توسعه پایدار، عدالت اجتماعی، برابری و شاخصهای آن، ژوئن ۲۰۲۴ .
۲ – ایسنا، گوگل isna.ir، ۲۰۲۴ .
LE MONDE , LE BILAN DU MONDE , 2024, P.172 –
– گزارش سالانه برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP)، ” توسعه انسانی جهانی ” ( HDI)
– ” رصد خانه توسعه “، پویش فکری، گزارش شاخص ملی توسعه ایران،
https://rasadkhane.pooyeshfekri.com
– سپیده صابری، اکو ایران ecoiran.com، شهریور ۱۴۰۳
– شیردخت زیارتی، بحث آزاد جمعه ها، مقدمه ای بر توسعه، عدالت اجتماعی و دولت رفاه در ایران فردا، تلویزیون اینترنتی رنگین کمان بنیاد آزادی اندیشه و بیان، ۲۰ آوریل ۲۰۲۴ .
– شیردخت زیارتی، توسعه اقتصادی و تولید صنعتی در ایران آینده، تلویزیون اینترنتی رنگین کمان بنیاد آزادی اندیشه و بیان، ۱۴ فوریه ۲۰۲۴ .
– بایزید مردوخی، کانال تلگرامی ندای جمهوری ایران .
( https://t.me/Democracy Republic Network,2024 )
– ژاله وفا، بودجه ۱۴۰۳، آئینه تمام نمای تضاد با اهداف انقلاب مردمی .
– مالیات ۱۳۹۷، سازمان امور مالیاتی ۲۹ آبان ۱۳۹۷ شمسی .
– پاک طینت، حامد، مجمع فعالان اقتصادی، ۲۰۲۴، گوگل، اینستاگرام .
@iran-economy-online