طوفان فکری دیپلماتیک برای تنش‌زدایی در روابط ایران و اروپا
نخستین ملاقات دو طرف روز پنجشنبه میان انریکه مورا معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا با مجید تخت‌روانچی و کاظم غریب آبادی معاونان سیاسی و حقوقی وزیر امور خارجه کشورمان در ژنو برگزار شد.
در این ملاقات به گفته مورا، مساله هسته‌ای، ادعای دخالت ایران در جنگ اوکراین، تنش‌های منطقه‌ای و نیز ادعا‌های حقوق بشری مطرح شد.
انریکه مورا: با ایرانی‌ها گفت‌وگوی صریحی داشتم
معاون دبیرکل سرویس اقدام خارجی اتحادیه اروپا با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس (توئیتر سابق) نوشت: «با تخت‌روانچی و غریب‌آبادی، معاون‌های وزیر خارجه ایران، در خصوص حمایت نظامی ایران از روسیه که باید متوقف شود، مسئلۀ هسته‌ای که به راه‌حل دیپلماتیک نیاز دارد، تنش‌های منطقه‌ای و حقوق بشر گفت‌وگوی صریحی داشتم.»
بر اساس برنامه اعلام شده، هیات جمهوری اسلامی ایران روز جمعه نیز ۹ آذر ۱۴۰۳ با نمایندگان سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان ملاقات خواهد کرد. مسائل روابط دوجانبه، مذاکرات هسته‌ای، تحریم‌ها و تحولات بین‌المللی از جمله موضوعات در دستور جلسه با تروئیکا عنوان شده است.
این جلسات به دور از حضور خبرنگاران جریان دارد و زمان و مکان ملاقات‌ها اعلام نشده است. از این رو، اینطور به نظر می‌رسد که طرف‌ها در این مقطع تمایل دارند تا در فضایی دور از جوسازی‌های رسانه‌ای بحث و تبادل نظر کنند.
جمهوری اسلامی ایران در عرصه دیپلماتیک هر فرصتی را برای تببین مواضع، طرح دغدغه‌ها و پیگیری مطالبات خود استفاده کرده و جلسات ژنو ادامه گفتگو‌هایی است که طی سال‌های اخیر با طرف‌های اروپایی برقرار بوده است.
مهر ماه گذشته نمایندگان دو طرف در حاشیه مجمع عمومی در نیویورک ملاقات و ضمن مرور آخرین وضعیت گفتگو‌های هسته‌ای و رفع تحریم‌ها، در خصوص مسائل مهم منطقه‌ای و بین المللی بحث و تبادل نظر کردند.
در این دیدار هیات جمهوری اسلامی ایران از سیاست‌های مخرب اروپا علیه کشورمان از جمله وضع تحریم‌های ظالمانه و حمایت از جنایات رژیم صهیونیستی بشدت انتقاد و مواضع قاطع خود را به طرف مقابل اعلام کرد. در چارچوب همین ملاقات توافق شد که رایزنی‌ها میان دو طرف در ژنو ادامه یابد.
اتحادیه اروپا و تروئیکا که به نظر می‌رسد بار دیگر پروژه شکست خورده اجماع‌سازی امنیتی علیه ایران را با صحنه‌گردانی رژیم صهیونیستی در پیش گرفته‌اند، تحریم‌ها علیه جمهوری اسلامی ایران را تشدید کرده و طی ۶ ماه گذشته دو قطعنامه نسنجیده علیه برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای کشورمان در شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به تصویب رساندند.
یک سخنگوی وزارت امور خارجه انگلیس پیش از نشست ژنو در گفتگو با ایرنا ادعا کرد: ما عمیقاً نگران هستیم که ایران به افزایش ذخایر اورانیوم خود، از جمله اورانیوم غنی شده با غلظت بالا که هیچ توجیه غیرنظامی معتبری ندارد، ادامه می‌دهد.
وی در حالیکه برنامه هسته‌ای ایران تحت شدیدترین نظام راستی آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار دارد، مدعی شد: ذخایر ایران، این کشور را به داشتن مواد شکافت پذیر که می‌تواند برای تولید سلاح هسته‌ای استفاده شود بسیار نزدیک می‌کند و این مساله، برای کشوری که برنامه تسلیحات هسته‌ای ندارد بی سابقه است.
سخنگوی دستگاه دیپلماسی انگلیس ادامه داد: ما به برداشتن هر گام دیپلماتیک برای جلوگیری از دستیابی ایران به تسلیحات هسته‌ای، از جمله از طریق «مکانیسم ماشه» (اسنپ بک) در صورت لزوم، متعهد هستیم.
این اظهارات نشان می‌دهد که موضوع «مکانیسم ماشه» (اسنپ بک) به تدریج در حال تبدیل شدن به یک چالش در روابط اروپا و ایران است. سه کشور اروپایی در سال ۲۰۲۰ با طرح دولت دونالد ترامپ برای فعال کردن «اسنپ بک» مخالفت، اما در ماه‌های اخیر به طور مکرر درباره استفاده از این سازوکار تهدید کرده‌اند.
«مکانیسم ماشه» (اسپ بک) فرآیندی است که به طرف‌های مقابل در برجام این امکان را می‌دهد که در صورت بروز اختلاف درباره نحوه اجرای این توافق، تحریم‌هایی را که به واسطه قطعنامه ۲۲۳۱ تعلیق شده است، طی فرآیندی احیا کنند.
جمهوری اسلامی ایران نیز هشدار داده که اگر طرف‌های مقابل از این سازوکار برای مقاصد سیاسی کوته‌بینانه خود استفاده کنند، این احتمال وجود دارد که دکترین هسته‌ای ایران نیز تغییر کند.
سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه در همین پیوند گفت: اگر کشور‌های اروپایی در شورای امنیت سازمان ملل تحریم‌ها را مجدداً علیه ایران اعمال کنند، همه در ایران متقاعد خواهند شد که دکترین هسته‌ای اشتباه بوده و باید تغییر مسیر بدهیم.
از طرفی سخنگوی وزارت امور خارجه انگلیس می‌گوید که این کشور در کنار شرکای بین‌المللی خود و از طریق کانال‌های مختلف دیپلماتیک، به دنبال کاهش تنش بر سر پرونده هسته‌ای ایران است؛ اظهاراتی که نشان می‌دهد طرف‌های مقابل بی میل به مسیر تعامل و دیپلماسی با ایران نیستند.
از این رو شاید بتوان نشست ژنو را فرصتی برای پرهیز دادن طرف‌های مقابل از هرگونه اشتباه محاسباتی و تبیین دقیق دیدگاه‌ها و مطالبات جمهوری اسلامی ایران دانست.
به گفته وزیر امور خارجه کشورمان جلسات ژنو یک طوفان فکری برای پاسخ به این پرسش است که آیا واقعا راهی برای خروج از وضعیت کنونی وجود دارد یا نه.