کاربران اینترنت همچنان با محدودیت‌های گسترده و کاهش کیفیت خدمات مواجه‌اند
باگذشت چندین ماه از آغاز به کار دولت چهاردهم، وعده رفع کامل فیلترینگ اینترنت، که یکی از مهم‌ترین شعارهای انتخاباتی مسعود پزشکیان بود، همچنان به اجرا درنیامده است.
جدیدترین اظهارات ستار هاشمی، وزیر ارتباطات، نیز از طرح پلکانی برای رفع فیلترینگ خبر می‌دهد که با انتقادهای گسترده مواجه شده است.
ستار هاشمی در نشست خبری سی‌ام آذرماه اعلام کرد، در شورای‌عالی فضای مجازی، طرح رفع گام‌به‌گام فیلترینگ به بحث گذاشته شده است. وی در این‌خصوص گفت: «این یکی از بحث‌هایی است که مورد بررسی قرار گرفته و شاید روال این‌گونه باشد که فیلترینگ به‌صورت گام‌به‌گام برداشته شود.»
وعده‌هایی که به نتیجه نمی‌رسند
وعده رفع فیلترینگ مسعود پزشکیان در زمان تبلیغات انتخاباتی با استقبال معدود افرادی که می‌خواستند رای بدهند مواجه شد. او در آن زمان ادعا کرده بود این وعده مورد موافقت سران حکومت نیز قرار گرفته است.
با این حال، عملکرد دولت تا کنون نشان داده که این وعده درعمل به ارائه طرح‌های متنوع و غیرعملی محدود شده و نتیجه‌ای جز تداوم فیلترینگ و کاهش کیفیت اینترنت نداشته است.
انتشار خبر مخالفت برخی از اعضای حقیقی شورای‌عالی فضای مجازی با رفع فیلترینگ نیز ابعاد تازه‌ای از مشکلات پیش روی دولت را آشکار کرده است. به نظر می‌رسد دایره تصمیم‌گیری در این حوزه محدود به سران قوا نیست و مخالفت چهره‌های سیاسی کمتر شناخته‌شده نیز بر این موضوع تاثیرگذار است.
اظهارات ستار هاشمی درباره چندبعدی بودن فضای مجازی و لزوم توجه به ابعاد غیرفنی آن، نشان‌دهنده پیچیدگی این موضوع به‌لحاظ سیاسی و امنیتی است. مسئله‌ای که نشان می‌دهد رفع فیلترینگ وعده‌ای نیست که مردم ایران شاهد تحقق آن در دولت فعلی باشند.
با این حال، این اظهارات نتوانسته انتقاد به عملکرد وزیر ارتباطات را کاهش دهد. برخی حامیان دولت با اشاره به ناتوانی ستار هاشمی در پیش‌برد وعده رفع فیلترینگ خواستار برکناری او شدند.
به باور این افراد، هاشمی در مقابل فشارهای سیاسی برخی اعضای شورای عالی فضای مجازی منفعل بوده و از اهمیت این موضوع در کاهش اعتماد به دولت غافل است.
افشای مخالفان، چالش جدید دولت
یکی از چالش‌های مهم دولت در پیش‌برد وعده رفع فیلترینگ، افشای نام برخی از مخالفان این طرح در رسانه‌ها بوده است. این افراد، که وابستگی آن‌ها به جریان سیاسی مخالف دولت مشهود است، در افکار عمومی با عنوان مانع‌تراشان اصلی در اجرای این وعده شناخته شده‌اند. این مسئله به نگرانی‌های بیشتری دامن زده است، چراکه نشان می‌دهد دولت چهاردهم در مواجهه با جریان‌های سیاسی مخالف خود توان اجرایی لازم را برای تحقق یکی از اصلی‌ترین وعده‌های انتخاباتی‌اش ندارد.
تداوم فیلترینگ و تحقق نیافتن وعده‌های دولت، نه‌تنها به انتقادها از عملکرد مسعود پزشکیان دامن زده، که نگرانی درباره تشدید شکاف موجود میان همان اندک افراد شرکت‌کننده در انتخابات ریاست‌جمهوری گذشته را نیز افزایش داده است.
از یک سو، کاربران اینترنت همچنان با محدودیت‌های گسترده و کاهش کیفیت خدمات مواجه‌اند و از سوی دیگر، حامیان دولت به نقد سیاست‌های ارتباطاتی دولت چهاردهم روی آورده‌اند.
در این شرایط، آینده طرح پلکانی رفع فیلترینگ نیز در هاله‌ای از ابهام قرار دارد. درحالی‌که وزیر ارتباطات آن را به‌منزله راه‌حلی میان‌مدت مطرح می‌کند، مخالفت‌های سیاسی و فشارهای خارجی بر دولت، احتمال اجرای موفقیت‌آمیز این طرح را کاهش می‌دهد.
مخالفت اعضای حقیقی شورای عالی فضای مجازی
هجدهم آذرماه، محمدجعفر قائم‌پناه، معاون امور اجرایی رئیس‌جمهوری، اعلام کرد اگرچه سران قوا و اعضای حقوقی شورای‌عالی فضای مجازی با رفع فیلترینگ موافق‌اند، ۱۵ عضو حقیقی این شورا مخالف این اقدام‌اند. این اظهارات واکنش گسترده‌ای را در پی داشت و بهانه‌ای شد تا رسانه‌ها به انتشار اسامی این اعضا اقدام کنند.
اما محمدامین آقامیری، دبیر شورای‌عالی فضای مجازی، بلافاصله این اظهارات را رد کرد و گفت: «تاکنون هیچ رای‌گیری‌ای در جلسات شورا انجام نشده که بتوان موافقان و مخالفان را به‌طور مشخص معرفی کرد.»
انتشار نام افرادی چون سعیدرضا عاملی در فهرست اعضای حقیقی شورا و افشای سوابق خانوادگی وی موجی از انتقادات را در شبکه‌های اجتماعی به همراه داشت.
سعیدرضا عاملی، که سابقه دبیری شورای عالی انقلاب فرهنگی را نیز در کارنامه دارد، به‌دلیل تولد فرزندانش در انگلستان و تابعیت بریتانیایی همسر یکی از آنان هدف حملات منتقدان قرار گرفت.
شریفی زارچی، استاد هوش مصنوعی دانشگاه شریف، در واکنش به عاملی نوشت: «شرم بر این فرد که هر دو پسرش به خارج ایران رفته و یکی تابعیت انگلیس دارد، اما خود را قیم ملتی می‌داند که تمام عمر در ایران زندگی کرده‌اند. او با سیاست ایران‌سوز فیلترینگ، به ناامیدی و مهاجرت جوانان دامن زده است.»
این انتقاد عاملی را وادار به واکنش کرد. او ادعا کرد که مخالف ادامه فیلترینگ است. اما این تناقض‌ها بار دیگر این پرسش را مطرح کرد که اگر دولت به دنبال رفع فیلترینگ است، چرا نام مخالفان را اعلام نمی‌کند و درمورد میزان نفوذ آن‌ها توضیح نمی‌دهد.
منتقدان دولت معتقدند اگر پزشکیان بر رفع فیلترینگ مصمم است می‌تواند این موضوع را در جلسات سران سه قوه مطرح کند، زیرا مصوبات این جلسات اولویت بیشتری در قیاس با تصمیمات شوراها دارند. در مقابل، دولت مدعی است که قصد دارد بدون ایجاد تنش، از طریق گفت‌وگو و اقناع مخالفان این وعده را عملی کند.
با این حال، این استراتژی تاکنون نتایج ملموسی نداشته است. به گفته محمد مهاجری، فعال رسانه‌ای، معنی وفاق این نیست که ۱۵ نفر بتوانند جلو خواست ده‌ها میلیون ایرانی بایستند. راه‌حل بسیار ساده است: «دستور تلفنی رئیس‌جمهور به وزیر ارتباطات و زدن کلید رفع فیلتر توسط او.»
ابهام در عملکرد کمیته رفع فیلترینگ
دولت در ماه‌های اخیر از تشکیل کمیته‌ای برای بررسی رفع فیلترینگ خبر داده است، اما اسامی اعضای این کمیته و نتایج جلسات آنان محرمانه باقی مانده است. الیاس حضرتی، رئیس شورای اطلاع‌رسانی دولت، نیز اعلام کرده است اسامی اعضا به‌دلیل حساسیت موضوع منتشر نمی‌شود.
همچنین، طرح مذاکره با مدیران شرکت‌های متا و اکس (توییتر سابق) برای رفع فیلترینگ این پلتفرم‌ها به نظر می‌رسد بازگشتی به سیاست‌های دولت سیزدهم باشد. در این طرح، شرط رفع فیلترینگ تاسیس دفاتر این شرکت‌ها در ایران و ارائه اطلاعات کاربران به نهادهای داخلی است، شرطی که پیش‌تر نیز به شکست انجامیده بود.
منتقدان یادآور می‌شوند که پزشکیان در دوره تبلیغات انتخاباتی دغدغه اصلی‌اش را مدیریت فروش فیلترشکن‌ها و توقف فیلترینگ اعلام کرده بود.
این موضوع باعث شد بسیاری رویکرد دولت چهاردهم را به محدودسازی طبقاتی یا همان فیلترینگ پلکانی تعبیر کنند. طرح‌هایی مانند فروش فیلترشکن‌های دولتی یا فیلترینگ تدریجی نشان‌دهنده این است که دولت در این حوزه نه‌تنها شفاف عمل نکرده که به دنبال مدیریت استفاده از اینترنت به شیوه‌ای کنترل‌شده است.