استانداری تهران علت تعطیلی روز شنبه پایتخت را تشدید آلودگی هوا عنوان کرد، اما سرایت این تعطیلی‌ها به دست‌کم ۲۲ استان نشانه عمق بحران ناترازی انرژی در کشور است.
تعطیلی تهران- عکس دنیای اقتصاد
بار دیگر آلودگی هوا و ناترازی در تامین انرژی بخش بزرگی از ایران را به تعطیلی کشاند. روز جمعه ۲۱ دی‌ماه، استانداری‌های مختلف از تعطیلی گسترده مراکز اداری، آموزشی و قضایی در بیش از ۲۰ استان کشور خبر دادند.
استانداری تهران علت تعطیلی روز شنبه پایتخت را تشدید آلودگی هوا عنوان کرد، اما سرایت این تعطیلی‌ها به دست‌کم ۲۲ استان نشانه عمق بحران ناترازی انرژی در کشور است.
مشابه این وضعیت در دو هفته پایانی آذرماه نیز رخ داد، وقتی که سرمای هوا و افزایش مصرف گاز و برق دولت را به تعطیلی‌های گسترده واداشت.
رسانه‌ها پیش‌بینی می‌کنند به دلیل تعطیلی رسمی روز سه‌شنبه به مناسبت ولادت امام اول شیعیان احتمالا دولت روزهای یکشنبه، دوشنبه و حتی چهارشنبه را نیز تعطیل اعلام کند. این تعطیلات ناگهانی نظم بازار کسب‌وکار و فعالیت‌های اقتصادی را برهم زده و باعث اعتراض فعالان اقتصادی شده است.
اعتراض کسب‌وکارها به تصمیم‌های ناگهانی
تصمیم دولت برای تعطیلی در ساعات پایانی روز جمعه با انتقاد گسترده همراه بود. فعالان اقتصادی معتقدند این نوع اطلاع‌رسانی دیرهنگام نظم فعالیت‌های اقتصادی را مختل می‌کند. به گفته آن‌ها، اگر هدف دولت کاهش تردد و بهبود وضعیت هوا است چرا تعطیلی چندروزه را رسما و زودتر اعلام نمی‌کند تا کسب‌وکارها برنامه‌ریزی مناسبی داشته باشند؟
برخی تحلیلگران معتقدند دولت از ترس افزایش ناگهانی سفرهای جاده‌ای و مصرف سوخت، از اعلام تعطیلی‌های بلندمدت خودداری می‌کند. این در حالی است که ناترازی در تامین بنزین بحران دیگری است که دولت با آن مواجه است.
انتقاد دیگر فعالان اقتصادی از باز بودن بازار بورس در شرایطی است که بانک‌ها و ادارات دولتی تعطیل‌اند. هماهنگ نبودن دستگاه‌های اقتصادی باعث شده شرکت‌ها و صنایع بلاتکلیف باشند.
اتاق بازرگانی ایران در گزارشی اعلام کرد که تعطیلی‌های خارج از برنامه ۸۸ درصد از اقتصاد کشور را، که تحت مدیریت دولت است، فلج می‌کند.
درحالی‌که تنها ۱۲ درصد اقتصاد ایران در اختیار بخش خصوصی است، فعالان اقتصادی این بخش نیز نمی‌توانند فعالیت‌های‌شان را متوقف کنند. به‌ویژه آنکه تعطیلی شهرک‌های صنعتی به دلیل قطعی برق و گاز و تعطیلی شبکه بانکی، به‌شکل غیرمستقیم، بخش خصوصی را نیز زمین‌گیر می‌کند.
زیان‌های اقتصادی تعطیلات گسترده
تعطیلی‌های ناگهانی هزینه‌های سنگینی به بخش خصوصی تحمیل می‌کند. پرداخت حقوق کارکنان، اجاره محل کسب‌وکار و هزینه‌های جاری، در شرایطی که فعالیت اقتصادی متوقف شده به معضلی جدی برای کارفرمایان تبدیل شده است.
در یک بازه زمانی ۳۰ روزه، بیش از ۱۰ روز تعطیلی گسترده در کشور اعلام شده است. این پرسش مطرح است که چه نهادی مسئول جبران زیان‌های ناشی از این تعطیلی‌ها خواهد بود؟
نایب‌رئیس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی ایران در گفت‌وگویی اعلام کرد که تعطیلی‌های ناگهانی، علاوه بر زیان اقتصادی، پیامدهای روانی و اجتماعی را نیز به دنبال دارد. او گفت: «این تعطیلی‌ها می‌تواند باعث ایجاد استرس، اضطراب و حتی افسردگی شود. مردم نگران آینده شغلی، تحصیلی و اقتصادی خود هستند و این وضعیت به‌ویژه برای خانواده‌هایی که منابع درآمدی محدودی دارند یا کسب‌وکارهای کوچک را مدیریت می‌کنند نگران‌کننده است.»
به گفته این مقام مسئول، ادامه این روند بر ثبات اجتماعی و اقتصادی کشور ضربه‌های جبران‌ناپذیری وارد می‌کند.
بحران استهلاک زیرساخت‌ها و فرار سرمایه
پیمان مولوی، اقتصاددان، با اشاره به روند نزولی سرمایه‌گذاری در کشور می‌گوید: «براساس گزارش مراکز آماری، نرخ استهلاک زیرساخت‌ها در سال ۱۳۹۸ به نرخ تشکیل سرمایه ثابت رسیده است. این روند نزولی سرمایه‌گذاری در بخش ماشین‌آلات و تجهیزات همچنان ادامه دارد و زیرساخت‌های کشور به سمت استهلاک بیشتر پیش می‌روند.»
مولوی معتقد است تعطیلی‌های ناگهانی، علاوه بر زیان ریالی، به افزایش فرار سرمایه نیز دامن می‌زند. او هشدار می‌دهد ناامنی اقتصادی و افزایش زیان‌بخش تولید موجب تشدید نارضایتی‌ها و خروج سرمایه از کشور خواهد شد.
کسب‌وکارهای کوچک بیشترین آسیب را از تعطیلات اجباری متحمل می‌شوند. بسیاری از واحدهای تولیدی کوچک، علاوه بر تعطیلی‌های ناگهانی، با قطع برق و گاز در ساعات طولانی مواجه‌اند. مدیران این واحدها معتقدند با ادامه این وضعیت فعالیت آن‌ها دیگر توجیه اقتصادی ندارد.
امید ماهرانی، عضو کمیسیون توسعه صادرات غیرنفتی اتاق بازرگانی ایران، می‌گوید: «زیان اقتصادی تعطیلی هم‌زمان ادارات و بانک‌ها، فراتر از میزان قابل ارزیابی است. این خسارت‌ها به‌ویژه در شبکه بانکی، بخش خصوصی و کارگاه‌های صنعتی، غیرقابل چشم‌پوشی است.»
او تاکید می‌کند کارگاه‌های صنعتی در شرایطی به پرداخت حقوق کارگران موظف‌اند که دو تا سه روز در هفته را در خاموشی به سر می‌برند. این موضوع موجب افزایش هزینه‌های جاری و کاهش تولید در این واحدها شده است.
زیان تعطیلی بانک‌ها؛ ۱۰ میلیون دلار در هر روز
برای درک عمق خسارت اقتصادی تعطیلات اجباری باید به تاثیر تعطیلی بانک‌ها توجه کرد. زمانی که طرح تعطیلی بانک‌ها و ادارات در روزهای پنج‌شنبه مطرح شد، کارشناسان برآورد کردند هر روز تعطیلی بانک‌ها حدود ۱۰ میلیون دلار به اقتصاد ایران خسارت وارد می‌کند.
با در نظر گرفتن این عدد، می‌توان تخمین زد که تعطیلی‌های اخیر دولت، به بهانه مدیریت مصرف انرژی یا آلودگی هوا، چه تاثیری بر اقتصاد کشور دارد.
یکی از نکات عجیب تعطیلات اخیر پیامک‌های هشدار بانک‌ها به شهروندان بابت تاخیر در بازپرداخت اقساط بود. این در حالی است که بانک‌ها و فعالیت‌های اقتصادی به دستور دولت تعطیل شده بودند.
این عملکرد بانک‌ها، واکنش‌های زیادی در شبکه‌های اجتماعی به همراه داشت و این پرسش را مطرح کرد که چرا دولت در شرایط تعطیلی‌های ناگهانی راهکاری برای تمدید مهلت بازپرداخت وام‌ها ارائه نمی‌کند.
تداوم تعطیلی‌ها تا پایان سال؛ مدیریت مصرف انرژی به قیمت نابودی اقتصاد؟
اگر تعطیلی‌های اخیر را ناشی از آلودگی هوا و ناترازی در تامین انرژی بدانیم، به نظر می‌رسد که این روند تا پایان سال ادامه یابد. با توجه به پیش‌بینی‌های هواشناسی مبنی بر تشدید سرما و احتمال بازگشت وارونگی هوا در کلان‌شهرها، دولت ممکن است در مقاطع دیگری نیز به تعطیلی‌های مشابه روی بیاورد.
با این حال، تحلیلگران معتقدند هدف اصلی دولت از این تعطیلی‌ها مدیریت مصرف انرژی است، بدون آنکه توجهی به تبعات زیان‌بار آن بر اقتصاد داشته باشد. این سیاست بار اصلی خسارت را بر دوش مصرف‌کنندگان و فعالان اقتصادی می‌اندازد.
تعطیلی‌های خارج از برنامه و قطعی‌های مکرر برق و گاز، اقتصاد ورشکسته بسیاری از تولیدکنندگان و صنوف را تشدید کرده است. در شرایطی که کشور با رکود دست‌وپنجه نرم می‌کند، این تعطیلی‌های ناگهانی صرفه اقتصادی تولید را به نقطه صفر رسانده و بسیاری از فعالان اقتصادی را در آستانه ورشکستگی کامل قرار داده است.
از: ایندیپندنت