طرح «کوچک‌سازی بافت تاریخی» از برنامه‌های وزیر میراث فرهنگی است که قولش را به نمایندگان مجلس داده است
سیدرضا صالحی امیری، وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، در سفر به استان همدان، کاهش ۲۰۰ هکتاری بافت تاریخی همدان را در هماهنگی کامل با استانداری تایید کرد. به موجب این اقدام، محدوده ۵۰۰ هکتاری بافت تاریخی همدان که بخشی از آن نیز در فهرست میراث جهانی ثبت است، به ۳۰۰ هکتار کاهش یافت.
وزارت میراث فرهنگی و استانداری همدان ضمن «ابتکاری» خواندن کاهش بافت تاریخی همدان، مدعی‌اند که این طرح «امید به گشایش و توسعه پروژه‌های شهری را افزایش می‌دهد».
در گزارشی که رسانه‌های دولتی از کاهش بافت تاریخی همدان منتشر کردند، به نقل از مقام‌های مسئول آمده است: «این تصمیم تاریخی پس از ۳۰ سال بلاتکلیفی، زمینه‌ساز رفع مشکلات مالکان و تسریع فرایندهای اجرایی خواهد بود.»
«ابتکار» و «تصمیم تاریخی» که مسئولان دولتی از آن سخن می‌گویند، در واقع کاهش ۲۰۰ هکتاری از مساحت بافت تاریخی همدان است که پیشینه‌ای به قدمت ایران باستان دارد. تا قبل از حذف این محدوده ۲۰۰ هکتاری، تمامی ضوابط مربوط به ساخت‌وساز در حریم آثار تاریخی درباره آن اجرا می‌شد، اما اکنون بدون توجه به لایه‌های تاریخی موجود در این محدوده، عملیات ساخت‌وساز پروژه‌های عمرانی و شهری در آنجا آغاز خواهد شد.
پایگاه خبری همدان گردش که اخبار میراث فرهنگی و گردشگری همدان را پوشش می‌دهد، درباره تصمیم اخیر دولتی‌ها درباره بافت تاریخی این شهر نوشت: «با این اقدام، باید فاتحه ۲۰۰ هکتار از بافت تاریخی همدان را که همه هویت آن است و توسعه گردشگری شهر به آن وابسته است، خواند و فعالان میراث فرهنگی و همه آن‌هایی که همدان را دوست دارند، باید برای آن عزاداری کنند؛ هویتی که با همین طرح‌هایی که به بهانه حمایت از حقوق مالکانه و عامه به تصویب رسیده‌اند، تکه‌پاره شده است.
به زبان ساده، با تصویب این طرح در شورای عالی معماری و شهرسازی، از این پس برج‌سازی و بلندمرتبه‌سازی در دل بافت تاریخی را شاهد خواهیم بود؛ محوطه‌ای که همین حالا هم تخریب و چندمرتبه‌سازی نفسش را بند آورده و این یعنی نابودی ۲۰۰ هکتار از بافت تاریخی که همه افرادی که عضو شورای شهر از آن‌ها تشکر کرده است، در آن دخیل‌اند. شورای شهری که با شعار حفظ میراث فرهنگی و محیط زیست روی صندلی مدیریت شهر نشست، اما بزرگ‌ترین عامل تخریب آن شد.»
بر اساس گزارش اداره کل روابط عمومی استانداری همدان، جلسه‌ای که خروجی آن کاهش ۲۰۰ هکتاری مساحت بافت تاریخی همدان بود، با حضور مسئولان استانداری، شهرداری و میراث فرهنگی برگزار شد و هدف آن «بررسی چالش‌ها و ارائه راهکارهای نوین در زمینه توسعه شهری» بود.
کارشناسان میراث فرهنگی تاکید دارند که این تصمیم حتی می‌تواند بر پرونده ثبت جهانی هگمتانه در یونسکو نیز تاثیر بگذارد. به گفته کنشگران میراث فرهنگی، این تصمیم در سکوت خبری و در ادامه برنامه‌های هدفمند وزارت میراث فرهنگی برای کاهش مساحت بافت تاریخی شهرها گرفته شده و مغایر با نظر کارشناسان است.
طرح موسوم به «کوچک‌سازی» بافت تاریخی یکی از برنامه‌های وزیر میراث فرهنگی دولت چهاردهم است که تحت عنوان «نهضت کوچک‌سازی حریم» و «بازنگری حرایم» دنبال می‌شود.
رضا صالحی امیری در آخرین روزهای آبان‌ماه نیز در سفر به سبزوار و در سکوت خبری پای طرحی را امضا کرد که به موجب آن، بافت تاریخی این شهر از ۲۷۵ هکتار به ۱۹۸ هکتار کاهش یافت. هرچند پیش از امضای این طرح نیز ساخت‌وسازها در بافت تاریخی سبزوار آغاز شده بود و محمدرضا ثانی، نماینده این شهر، نیز به رسانه‌ها گفته بود که ساخت‌وسازها در بافت تاریخی این شهر با «نظر مساعد» وزارت میراث فرهنگی انجام می‌شود.
کارشناسان می‌گویند کوچک‌سازی عرصه و حریم آثار تاریخی ایران برنامه‌ای سازمان‌یافته و هدفمند است که در پوشش حمایت از مالکان و ساکنان محلی، تخریب میراث تاریخی و ملی ایران را دنبال می‌کند.
روزنامه پیام ما، پیش‌تر در گزارشی درباره این موضوع نوشته بود: «بازنگری حرایم اسم‌رمز تخریب بافت‌ها و محوطه‌های تاریخی است؛ نهضتی که صالحی امیری در روز کسب رای اعتماد قولش را به نمایندگان مجلس داده بود.»
بر اساس این گزارش، «کوچک‌سازی حرایم» در بافت‌های تاریخی سراسر ایران آغاز شده است و نخستین خبر آن نیز کوچک شدن بافت تاریخی گرگان بود که پس از سفر وزیر به استان گلستان، مجوزش صادر شد. بعد هم خبر کوچک شدن ۷۷ هکتاری بافت تاریخی سبزوار بیرون آمد و حالا نیز زمزمه‌هایی درباره کوچک شدن بافت تاریخی اصفهان، سمنان و دامغان شنیده می‌شود.
تمام این موارد در حالی است که مسئولان وزارت میراث فرهنگی پاسخگوی سوالات نیستند و کسی نمی‌داند شهر بعدی که قرار است حریم بافت تاریخی آن با «نهضت بازنگری حرایم» کوچک‌تر و در پی آن مجوز تخریب هکتار‌ها بافت تاریخی آن صادر شود، کدام شهر ایران است.
پیش‌تر در دولت سیزدهم هم عزت‌الله ضرغامی، وزیر سابق میراث فرهنگی، به بهانه حمایت از مردم محلی کوچک‌سازی حریم پاسارگاد را وعده داد و ادعا کرد که مردم این منطقه به دلیل آرامگاه کوروش «بیچاره» شده‌اند، اما اعطای مجوزهای ساخت‌وساز و حفر چاه‌های کشاورزی در نهایت به بحرانی‌تر شدن پدیده فرونشست زمین در این منطقه منجر شد.