نظام نوشتاری «ایلامی خطی» قدیمیترین خط آوامحور جهان است و رمزگشایی آن بهنوعی تاریخ نگارش را از انحصار بینالنهرین خارج و جایگاه ایران را در پیدایش و توسعه نوشتار بازتعریف میکند
رمزگشایی خط «ایلامی خطی» که حدود چهار هزار سال پیش در فلات ایران استفاده میشد، پیشرفتی مهم در شناخت تمدنهای ایران باستان و تاکیدی بر نقش ایران بهعنوان یکی از خاستگاههای نخستین نوشتار در جهان باستان به شمار میرود. فرانسوا دسه، دانشمند فرانسوی، و تیمش در سال ۲۰۲۲ اعلام کردند که موفق به رمزگشایی این خط شدهاند؛ خطی که تقریبا بین سالهای ۲۱۵۰ تا ۱۸۸۰ پیش از میلاد در ایران رایج بوده است. این خط روی بناهای یادبود، اشیای فلزی و الواح گِلی دیده میشود و عمدتا در شوش، یکی از شهرهای مهم باستانی در جنوبغرب ایران، کشف شده است.
تام استیونسون در مقالهای بلند در نشریه لندن ریویو به این موضوع میپردازد و مینویسد دسه با تکیه بر متون ایلامی خطی که رمزگشایی کرده است، سه نظریه کلیدی را درباره نقش ایران در تاریخ نوشتار مطرح میکند:
۱. خط ایلامی خطی، که بین ۲۲۰۰ تا ۱۸۸۰ پیش از میلاد در فلات ایران رواج داشت، قدیمیترین خط کاملا آوامحور جهان است.
۲. ایران، و نه صرفا بینالنهرین، باید در تاریخ پیدایش نوشتار جایگاهی مرکزی داشته باشد.
۳. خط ایلامی خطی بهطور مستقیم از خط پیشاایلامی (مربوط به پایان هزاره چهارم پیش از میلاد، عمدتا در شوش) نشات گرفته و نشاندهنده یک سنت نوشتاری هزارساله در ایران باستان است.
با اینکه ایلام در مقایسه با امپراتوریهای بینالنهرین کمتر شناخته شده است، یکی از نخستین نهادهای سیاسی ثبتشده در سرزمینی است که امروز ایران نام دارد. واژه ایلام بارها در کتاب مقدس آمده و شهر شوش نیز در متون کلاسیک چون آثار هرودوت، استرابون و جان میلتون ذکر شده است. رمزگشایی خط میخی در قرن نوزدهم پرده از تاریخ پنهان ایلام برداشت و اسناد بابلی پر از روایتهایی از جنگ با ایلامیان بود.