زورآزمایی پلتفرمهای فروش اینترنتی و داروخانهها بر سر عرضه اینترنتی دارو در حالی ادامه دارد که «هیات مقررات زدایی بهبود فضای محیط کسبوکار» بخشنامه سازمان غذا و دارو مبنی بر ممنوعیت همکاری داروخانهها با سکوهای اینترنتی را مغایر با قانون دانسته و خواستار لغو آن شده است.
سازمان غذا و دارو در آخرین روز اردیبهشت۱۴۰۴ داروخانهها را از همکاری با پلتفرمهای فروش اینترنتی منع کرده بود. این واکنش در حالی رقم خورد که انجمن داروسازان با تاکید بر به وجود آمدن «ناصرخسرو مجازی» پلتفرمهای اینترنتی را متهم به ناامن کردن عرضه دارو کرده بود.
اشاره این انجمن به عرضه اقلامی چون داروهای مخدر و عرضه داروهای کمیاب و نایاب بهصورت بازار سیاه بوده است.
دکتر «جمالالدین مسعود» یکی از داروخانهداران تهرانی این وضعیت را ناشی از مقاومت سازمان غذا و دارو در برابر تغییر تحلیل کرده، به ایرانوایر میگوید: «عرضه دارو خدمت سلامت محسوب میشود و اسنپ و دیجیکالا میخواهند مثل فروش گوشی موبایل یا لوازمخانگی و سایر اقلام باعرضه آن برخورد کنند که این کار خطرناک است».
در همین حال دکتر «تورج کیامهر» یکی دیگر از داروسازان نیز با تاکید بر اینکه روند عرضه دارو در جهان نیز منجر به کمرنگ شدن داروخانههای فیزیکی شده به ایرانوایر میگوید: «روند تکنولوژیک و سرعت تغییرات نشان داده که فروش اینترنتی دارو دیروزود دارد ولی سوختوسوز ندارد و تجربه دیگر کشورها هم این را نشان میدهد.»
روزگار بد داروخانهداران و جذابیت نقدینگی فروش اینترنتی
داروخانهداران و شرکتهای تولید دارو به سبب سیاستهای دولت ابراهیم رئیسی در اجرای طرح دارویار، با معضلاتی پیچیده اقتصادی ازجمله ۴ هزار میلیارد تومان چک برگشتی درعینحال ۲۹ هزار میلیارد تومان طلب از شرکتهای بیمه و سازمان هدفمندی یارانهها دستبهگریبان کرده است.
فروش اینترنتی دارو در شرایطی که شرکتهای بیمهگر و سازمان هدفمندی یارانهها ماهها داروخانهداران را برای پرداخت مابهالتفاوت قیمت واقعی و قیمت اعلامی دارو معطل میکنند روزنهای برای درمان مقطعی اقتصاد بیماری است که داروخانهداران گرفتار آن شدهاند.
در همین حال دولت سیزدهم در راستای توسعه اقتصاد دیجیتال اجازه فروش اینترنتی دارو به پلتفرمهای عرضه کالا طی مصوبه شماره «۵۳۷۹۸/ ت ۵۹۷۸۶ ه مورخ ۰۵/۰۴/۱۴۰۱ هیئت وقت وزیران» داده است. از آن زمان انجمن داروسازان مخالفتهایی با این مصوبه داشتهاند.
گرچه اسفند سال گذشته رییس سازمان غذا و دارو وعده داده بود نحوه فروش اینترنتی دارو از بهار ۱۴۰۴ تحت نظارت کامل این سازمان و در چارچوب ضوابط و مقررات جدید، اجرا خواهد شد موج جدیدی از مخالفت باعرضه اینترنتی دارو سبب شد تا انجمن داروسازان نسبت به فعالیت پلتفرمهای عرضه اینترنتی نامهای اعتراضی به رئیسجمهور بنویسد.
در نامهای که به امضای شهرام کلانتری خاندوزی، رییس انجمن داروسازان خطاب به رئیسجمهور نوشتهشده، بر به وجود آمدن بازار سیاه دارو تاکید و در آن نوشتهشده: «ارتباط مستقیم پلتفرمهای فروش کالا با داروخانه، یعنی زمینهسازی برای اشاعه آشکار فساد، اشاعه روابط ناسالم در جامعه پزشکی، تقلب و رانت و ناصرخسرو مجازی که فقط و فقط به نفع کسانی است که به هر قیمت، ولو خسارت به حیثیت مردم و نظام سلامت، به دنبال کسب درآمد مفت و استثمار دیگراناند».
دکتر «تورج کیامهر» از داروخانهداران تهران در مورد دیدگاههای مطرح درباره فروش اینترنتی دارو به ایرانوایر میگوید: «یک گروه از مخالفان فروش اینترنتی دارو افرادی با تفکر سنتی و مقاوم در برابر هر تغییری هستند. یک گروه افرادی هستند که در سازمان غذا و دارو رانتها و انحصارهایی دارند و این شیوه عرضه اینترنتی موجب شکسته شدن امتیاز آنها میشود. گروهی از مخالفان هم صرفاً به شیوه برخورد پلتفرمها با خدمات سلامت اعتراض دارند و سرعت عمل پایین دولت را موجب بروز وضعیت نامناسب کنونی میدانند».
در چنین شرایطی و پس از انتشار نامه انجمن داروسازان به رییسجمهور، «مهدی پیرصالحی» معاون وزیر بهداشت درمان و آموزش پزشکی و رییس سازمان غذا و دارو طی بخشنامهای داروخانهها را از عرضه دارو در پلتفرمهای اینترنتی بدون مجوزهای لازم منع کرد.
اما چند روز بیشتر از ابلاغ این بخشنامه نگذشته بود که «هیات مقررات زدایی بهبود فضای محیط کسبوکار» که به ریاست وزیر امور اقتصادی و دارایی و براساس قانون اجرای سیاستهای کلی اصل ۴۴ قانون اساسی تشکیل میشود بخشنامه سازمان غذا و دارو را تخلف برشمرد و آن را مخالف با قوانین دانسته و خواهان ابطال آن شد.
«رامین مقدم» متخصص سلامت دیجیتال در گفتگو با خبرگزاری مهر با تاکید بر اینکه هیات مقررات زدایی صلاحیت ورود به حوزه سلامت در دارورسانی اینترنتی ندارد گفته است: نگاه صرف اقتصادی در هیات مقررات زدایی نسبت به دارورسانی اینترنتی، آسیبزاست.
از سوی دیگر «مرضیه بذرافشان» معاون حقوقی انجمن داروسازان ایران، نیز اصرار بیشازاندازه پلتفرمها برای فروش اینترنتی دارو را، شبهه انگیز دانسته است.
بسیاری از داروخانهداران و داروسازان معتقدند پلتفرمهایی نظیر اسنپ و دیجیکالا زیر سایه حمایت دولت بهویژه وزارت ارتباطات و فنآوری اطلاعات در حال دور زدن وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی در نظارت بر سلامت و استاندارد خدمات پزشکی است.
رفتار اسنپ و دیجیکالا با دارو مثل موبایل و لوازم مصرفی است
بسیاری از داروخانهداران و داروسازان ازجمله دکتر جمالالدین مسعود موافق سهولت دسترسی بیماران به دارو هستند ولی تاکید میکنند این کار باید درروند سالم و استانداردی انجام گیرد.
به گفته دکتر مسعود، آنچه موجب شده داروسازان در مقابل فشار پلتفرمهایی نظیر اسنپ و دیجیکالا موضع بگیرند این است که آنها همان رفتاری را در عرضه دارو میکنند که با گوشی، یخچال، لوازم برقی و سایر اقلام مصرفی میکنند.
او با تاکید بر اینکه این پلتفرمها میخواهند دپوی دارو برای خود ایجاد کنند و مثل سایر تقاضاها بدون توجه به نسخه آن دارو را عرضه کنند، در گفتگو با ایرانوایر توضیح میدهد: «تفکر سنتی و شکل ارتباطات وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی سبب شده، این نهاد که مسوولیت اصلی در نظارت بر سلامت را دارد در برابر تصمیمگیریهای پلتفرمها و وزارتخانههای مرتبط با اقتصاد دیجیتال منفعل عمل کند».
در همین حال دکتر «شهرام متولی» با اشاره به نتایج یک آیندهپژوهی در سال ۲۰۲۰ که پیشبینی کرده شغل داروخانه طی ۱۰ سال پیشرو از بین میرود در تحلیل این وضعیت به ایرانوایر میگوید: «سازمان غذا و دارو میتوانست با بهکارگیری یک هوش مصنوعی مناسب بر ثبت سفارش داروهای خاص و نسخههایی که نیازمند دستورالعمل خاص هستند نظارت کند و هیچ دارویی بدون نظارت پزشک متخصص تحویل نشود».
غیبت استاندارد دارورسانی؛ دسترسی ساده به اقلامی چون ترامادول
یکی از نکاتی که در نامه انجمن داروسازان بر آن تاکید شده بود ایجاد یک بازار سیاه دارو از طریق پلتفرمها بود که آن را «ناصرخسرو مجازی» لقب داده بود.
دکتر جمالالدین مسعود درباره چرایی طرح این موضوع به ایرانوایر میگوید: «یکی از نکاتی که ورود وزارتخانههای غیر مرتبط به دارورسانی و فشار پلتفرمها موجب آن شده این است که مثلاً در یک مورد ترامادول (مخدر مسکن که صرفاً باید با نسخه پزشک تحویل شود) بهعنوان دارو در سیستم اینترنتی ثبتشده است. بعد متقاضی بدون داشتن نسخه ممکن بود بعد از سرکشی به چندین داروخانه بهطور احتمالی آن را پیدا کند ولی در شیوه کنونی بهراحتی آن را در پلتفرم ثبت کرده و بهراحتی خریداری میکند».
او همچنین به چرخه استاندارد عرضه دارو اشارهکرده و توضیح میدهد: «یکی از نکاتی که بهویژه در مورد داروهای خاص باید لحاظ شود چگونگی انتقال دارو است. برخی داروها اساساً در حین انتقال باید کمترین تکان را متحمل شوند. در شرایط کنونی هیچ نظارتی بر چگونگی انتقال استاندارد دارو قابلاعمال نیست و این آن چیزی است که سازمان غذا و دارو باید بر آن نظارت کند همانطور که بر این کار در داروخانهها نظارت میکند».
دکتر مسعود به قطع برق و گرمای بیش از ۴۰ تا ۵۰ درجه هوا در ایران اشارهکرده و توضیح میدهد: «حفظ زنجیره سرد که دارو باید در دمای ۲ تا ۸ درجه نگهداری شود یکی دیگر از مولفههایی است که در حال حاضر هیچ نظارتی در شیوه عرضه اینترنتی وجود ندارد».