البرز سلیمی
 |
مقدمه
در روزهایی که مردم ایران با تورم لجامگسیخته، رکود عمیق، و فساد نظاممند درگیرند، چشم بسیاری از تحلیلگران به نتیجه دور تازهای از مذاکرات تهران و واشنگتن دوخته شده بود. اما اکنون، با بنبست چند وجهی در مسیر توافق، اقتصاد ایران بهسوی پرتگاه نهایی رانده میشود.
دیگر نه زمان باقیست، نه ذخایر، نه مشروعیت، و نه اعتماد عمومی. آنچه در پیش است، نه فقط سقوط ریال، که شکستن ستون فقرات نظم اقتصادی موجود است.
محور نخست: پایان امید به توافق – انزوای کامل
• توقف کانالهای محرمانه مذاکره در عمان، دوحه و بغداد.
• تشدید تحریمهای ثانویه در حوزه انرژی، بانکها و کشتیرانی از سوی آمریکا و متحدان.
• شکست تلاشها برای آزادسازی منابع بلوکهشده در قطر و عراق.
• بیاثر شدن کانال تهاتر با روسیه و چین بهدلیل ریسک بالا و ضعف سیستم بانکی ایران.
• در نتیجه، سرمایهگذاران داخلی و خارجی از هرگونه بازگشت به بازار ایران دست شستهاند.
محور دوم: فروپاشی پول ملی – دلار در این شوک به بالای ۲۰۰ هزار تومان خواهد رسید.
بازار آزاد ارز طی هفتههای اخیر، با افزایش گمانهزنیها درباره شکست قطعی مذاکرات، وارد فاز هراس عمومی شده است.
طبق تحلیلهای فنی و رفتاری، عبور دلار از مرز روانی ۲۰۰ هزار تومان در چنین سناریویی نهتنها ممکن، بلکه قریبالوقوع است.
• حذف دلار نیمایی و کاهش شدید عرضه ارز صادراتی.
• افزایش تقاضای احتیاطی از سوی خانوارها، واردکنندگان، و بنگاههای صنعتی.
• تشدید خروج سرمایه بهصورت اسکناس یا رمزارز از مجاری غیررسمی.
• ناتوانی دولت در دفاع از ریال در نبود پشتوانه ارزی یا اعتباری.
این عدد فقط یک شاخص نیست؛ گذر از این مرز، فروپاشی نظام حقوق و دستمزد، سقوط ارزش داراییهای پولی، و آغاز ناآرامیهای جدی در ساختار قیمتها را در پی خواهد داشت.
محور سوم: نشانههای قحطی – از اختلال زنجیره تأمین تا بحران بزرگ در نظام توزیع و انبارداری دولتمحور
همزمان با بحران ارزی و خروج از مدار مبادلات جهانی، واردات کالاهای اساسی با افت شدید مواجه شده:
• کاهش واردات گندم، برنج و ذرت بر اساس دادههای رسمی فروردین و اردیبهشت.
• افت ترخیص کالا از گمرک بهدلیل کمبود منابع ارزی و ناتوانی در گشایش اعتبار.
• اعتصابات کامیونداران در چند استان کلیدی، که موجب اختلال در توزیع کالاهای یارانهای شده.
• گزارشهای غیررسمی از سهمیهبندی ساکت آرد و روغن در برخی مناطق.
• وابستگی کامل دولت به ذخایر استراتژیک بدون چشمانداز تجدید آنها.
محور چهارم: رکود تورمی مرگبار – اقتصاد در ایست کامل
• تولید ناخالص داخلی در وضعیت رشد منفی سهماهه قرار دارد.
• نرخ تورم نقطهبهنقطه به بالای ۸۰٪ رسیده و به سمت ۱۰۰٪ میل میکند.
• کاهش شدید سرمایهگذاری صنعتی و فناورانه.
• فرار بیسابقه سرمایه، کاهش ذخایر ریالی بانکها، و تشدید اختلال در نظام پرداخت.
• اعتصابات کامیونداران، فرهنگیان، و بازنشستگان نشانگر فروپاشی اجتماعی نیز هست، نه فقط بحران اقتصادی.
نتیجهگیری و هشدار راهبردی
شکست مذاکرات با آمریکا اکنون دیگر یک مسئله دیپلماتیک نیست، بلکه آغاز مرحله نهایی فروپاشی ساختار اقتصادی و اجتماعی جمهوری اسلامی است.
در این وضعیت، حاکمیت بهجای اصلاح ساختار یا تعامل سازنده، به سرکوب، فریبکاری ارزی، و پنهانکاری آماری پناه برده است.
این وضعیت نه قابل دوام است، نه قابل کنترل.
تنها یک جنبش سراسری اجتماعی و یک رستاخیز میهنی و پایان جمهوری اسلامی با پیوند یابی و برخاستن نیروهای قشرها، گروهها، صنفها و نهادهای اجتماعی – قادر است جلوی قحطی، مرگ خاموش اقتصادی را بگیرد.
این گزارش صرفاً هشداری برای آینده نیست؛ صدای شکستن استخوانهای یک جامعه است که هنوز در اخبار رسمی سانسور میشود.
البرز سلیمی – کارشناس اقتصاد
۱۸ خرداد ۱۴۰۴
ایران امروز