ایران وایر
سه هفته از توقف جنگ ایران و اسراییل میگذرد و گزارشهای متعددی از شرایط امنیتی در شهرهای ایران منتشر شده است. ایستهای بازرسی در ورودیها و خروجیهای شهرها، تشدید موج بازداشت شهروندان با اتهامات امنیتی و البته بهروزرسانی قوانین سرکوبگر برای برخوردهای هرچه بیشتر با مخالفان.
«ایرانوایر» مطلع شده است که ابعاد تجسس در زندگی شهروندان به مرحله تازهای رسیده است. دستکم در دو منطقه تهران و یک منطقه کرج، دوربینهای مداربسته تعبیه شده با هدف تامین امنیت در محل کسبوکار یا زندگی شهروندان، توسط نیروهای لباسشخصی مورد بررسی واقع شده و صاحبان این مکانها، بهشدت مورد تهدید و ارعاب قرار گرفتهاند.
***
سخنگو «فرماندهی انتظامی جمهوری اسلامی (فراجا)»، از افزایش قابل توجه حضور پلیس و به کار گرفتن گشتهای ضربت و ویژه، بهمنظور «تامین حداکثری امنیت» در ایران خبر داده است.
صدها تن به اتهام یا به ظن همکاری با اسراییل در ایران بازداشت شده و طرح «تشدید مجازات جاسوسی و همکاری با اسراییل و دول متخاصم، به سرعت در مجلس ایران تصویب شده، اما به نظر میرسد تحدید آزادیهای فردی و اجتماعی به اینها ختم نمیشود.
مراجعه نیروهای بسیج محلات به منازل و درخواست بازبینی دوربینهای مداربستهای که توسط خود شهروندان برای حفظ امنیت محل سکونت یا کسب و کارشان کار گذاشته شده، یکی از جدیدترین راههای مبارزه با آزادی است.
«علی»، مرد جوانی است که بهتازگی تجربه حضور نابههنگام نیروهای مسلح را در خانه خود دارد. او به ایرانوایر میگوید: «سه-چهار شب از تمام شدن جنگ گذشته بود که حوالی ساعت ۲:۳۰ شب زنگ خانه ما به صدا درآمد. همه با وحشت بیدار شدیم، چون پشت سر هم زنگ میزدند و صدای صحبت کردن چند نفر از پشت در خانه میآمد.»
او که همچنان در حال پیگیری قانونی حضور ناگهانی نیروهای مسلح بسیج به خانه خود است، به ایرانوایر میگوید: «من مادر و پدر سالمندی دارم که از قضا مشکل قلبی دارند. چون روزها خانه هستند و خودم و خواهرم هر دو کار میکنیم دوربین مداربسته برای داخل و بیرون خانه کار گذاشتهایم. من وقتی زنگ در به صدا درآمد، سریع به اتاق مانیتورینگ رفتم و دیدم حدود ۱۰ نفر، لباس شخصی اما مسلح، جلوی در خانه ایستادهاند.»
علی میگوید تلاش کرده در را باز نکند، اما این افراد با شدت به در لگد میزدند و سعی داشتهاند بهزور وارد خانه شوند: «این سر و صداها باعث وحشت خانوادهام شد. من جایی دیگر در را باز کردم که دیدم تعداد مامورها بیشتر شد و چند نفرشان تلاش کردند از دیوار بالا بیایند و وارد حیاط شوند.»
این شهروند تهرانی میگوید حتی تماس او با پلیس ۱۱۰ بیفایده بود: «زنگ زدم، اما هیچ نیروی کمکی اعزام نشد. حتی پس از مکالمه کوتاهی، تماس تلفنی ما قطع شد و موضوع کاملا توسط ۱۱۰ نادیده گرفته شد. در را که باز کردم، تقاضا کردم حکم بازدیدشان را نشان بدهند. نیروهای بسیج محله بودند و حکم هم داشتند. ساعت ۳ بامداد به بهانه مشکوک شدن به دوربینهای مداربستهای که برای تامین امنیت محل زندگیمان نصب شدهاند، با بیاحترامی وارد خانه ما شدند، هارد دستگاه ضبط تصاویر را از جا کندند و با خود بردند.»
مشابه این اتفاق، برای صاحب یک کسبوکار غذای بیرونبر نیز در تهران رخ داده است. «صبا»، صاحب رستوران کوچکی است که غذاهای خانگی بیرون بر دارد. او به ایرانوایر میگوید: «نیروهای بسیج محله گفتند زاویه دوربین مداربسته را باید جوری تنظیم کنی که فقط جلوی مغازه را نشان دهد. من سه دوربین دارم، یکی سمت راست، یکی سمت چپ و یکی که روبهرو مغازه را نشان میدهد. عموم همکاران من در داخل مغازه زن هستند و قبلا اتفاقاتی افتاده که دوربینها برای تامین امنیت ضروری است.»
به گفته صبا، ماموران بسیج محلات به گشتزنی در منطقه میپردازند: «بهجای تامین امنیت خودشان، دارند مسبب ناامنی میشوند. هیچ مجوزی برای بازرسی داخل مغازه به من نشان ندادند. لحن حرف زدنشان با من بهقدری غیرمحترمانه و بد بود که تپش قلب گرفتم. در نهایت هم هارد را با خودشان بردند و حتی نگفتند برای تحویلش کجا بروم. قصد دارم شکایت کنم، چون این رفتار به هیچ ترتیب مطابق قانون نیست.»
«شهروز»، مرد جوانی است که در مهرشهر کرج زندگی میکند. در خانهای ویلایی و بزرگ. او میگوید سالهاست نهتنها او، اغلب ساکنان برای تسلط بر بیرون خانه دوربین مداربسته دارند: «من نمیدانم چرا بهیکباره دوربین مداربسته غیرقانونی شده. من اینها را باز کنم یا ضبط تصاویر را قطع کنم، سارق بیاید یا هر اتفاق دیگری بیفتد، همین آقایان جوابگو نیستند.»
احساس امنیت با امنیت فرق دارد
مقامهای انتظامی میگویند افزایش گشتهای ایست و بازرسی برای مقابله با «سارقان و فرصتطلبان» است و تلویزیون دولتی ایران در بخشهای مختلف خبر، گزارش و دوربین مخفی، تلاش میکند نشان دهد که مردم از افزایش گشت و بازرسی «رضایت حداکثری» دارند و آن را در راستای تامین امنیت میدانند.
کاربران شبکههای اجتماعی در روزهای گذشته، روایتهای مختلفی از چک کردن یا حتی ضبط تلفنهای همراه خود یا نزدیکانشان توسط ماموران امنیتی و بسیجی و پلیس خبر دادهاند.
این روایتها نشان میدهد که ماموران امنیتی و ضابطان در میان عکسها و پیامهای خصوصی شهروندان، بهدنبال بهانهای برای گیر دادن به مردم و سوال و جواب کردن از آنها هستند.
یکی از شهروندان تهران که در پارک ساعی تلفنش توسط ماموران تفتیش شده، به ایرانوایر میگوید: «بله شرایط جنگی است، ولی اینکه مقامات فکر میکنند بهبهانه شرایط جنگی این حق را دارند که بدون محدودیت و به هر بهانه به هرجا سر بکشند و موجب احساس عدم امنیت شهروندان شوند، درست نیست.»
او در ادامه تاکید میکند داشتن احساس امنیت، با داشتن امنیت به معنای واقعی متفاوت است: «من دوازده سال پیش ترکیه زندگی میکردم، خاطرم هست هر روز در شلوغترین خیابانهای استانبول انفجار رخ میداد، اما فردای آن روز زندگی دوباره در شهر جریان داشت. کافهها باز بود، موزیک زنده بود. کسی احساس ناامنی نمیکرد. ما در ایران سالهاست شعار “ما امنیت داریم” میشنویم. جنگ نبود، جرات نداشتیم تلفنمان را از جیبمان دربیاوریم. جنگ شد، هیچکس نبود از ما و آسمان و زمین این کشور محافظت کند؛ حالا هم که اینطور.»
تصویب طرح مجازات جاسوسی و سرکوب مضاعف مردم
جنگ ایران و اسراییل که آغاز شد، بسیاری از مردم نگران تشدید موج بازداشتها و سرکوب بودند. اندکاندک اخبار «بازداشتهای فلهای» در رسانهها منتشر شد. افرادی مقابل دوربینها نشستند تا به فعالیت «جاسوسی» برای اسراییل اعتراف کنند. صداهایی بهعنوان سند پخش شد که نشان میداد فرد دستگیر شده از حمله اسراییل به ایران خوشحال است. تصاویری از محل انفجار یا رد موشک در آسمان، بخشی از سند اتهامات بود و همینها، مقدمهای شد برای تصویب طرح «تشدید مجازات جاسوسان و همکاریکنندگان با رژیم صهیونیستی و کشورهای متخاصم» توسط مجلس شورای اسلامی.
بررسی این مصوبه نشان میدهد که تعریف «جاسوسی» در جمهوری اسلامی ایران، گستره پهناوری از فعالیتهایی که مجرمانه نیست را از این پس در بر میگیرد.
بر اساس این مصوبه، «مرتکبین هرگونه اقدام امنیتی، نظامی، اقتصادی، مالی، فناورانه و یا هرگونه مساعدت مستقیم و غیرمستقیم که با علم و آگاهی در جهت تایید، تقویت، تحکیم و یا مشروعیت بخشی به رژیم صهیونیستی صورت پذیرد، به مجازات افساد فیالارض محکوم خواهند شد.»
علاوه بر این، کلیه فعالیتهای سیاسی، فرهنگی، رسانهای یا تبلیغی که باعث ایجاد ترس عمومی، تفرقه یا آسیب به امنیت ملی شود، جرم است. بزرگنمایی خسارات، انتشار اخبار دروغ، یا ارسال فیلم و تصویر به شبکههای فارسیزبان خارج از کشور بهدلیل آنچه «تضعیف روحیه عمومی یا لطمه به امنیت کشور» توصیف شده، جرمانگاری شده است.
شورای نگهبان هنوز درباره این مصوبه اظهارنظر نکرده، اما وکلای دادگستری هشدار دادهاند که تایید نهایی این طرح، «مغایر با اصول قانون اساسی و موازین شرعی است.»
با اینهمه، به نظر میرسد حاکمیت نهتنها قصد ندارد از در شنیده شدن صدای شهروندان و برقراری امنیت حقیقی برای آنها وارد شود، که با تشدید تجسس در ابعاد دیگر زندگی مردم، فاصله موجود میان شهروندان و خود را بیش از پیش افزایش دهد.