«احتمالا تا دو هفته آینده نیروگاه برق آبی سد کرج از کار میافتد، زیرا سطح آب به زیر دریچههای برداشت میرسد»
در گرمای طاقتفرسای مردادماه، صدای اعتراض مردم از گوشه و کنار ایران برخاسته است. بحران کمآبی و خاموشیهای گسترده نهتنها زندگی روزمره شهروندان را مختل کرده، که چهره عریان ناکارآمدی حاکمیت در مدیریت منابع حیاتی را به نمایش گذاشته است.
یک شهروند کرمانشاهی در ویدیویی که برای ایندیپندنت فارسی فرستاده است، در حالی که صدای خشم و درماندگی در کلامش موج میزند، میگوید: «لعنت به جمهوری اسلامی، لعنت به خامنهای.» او از قطعیهای طولانی آب و برق خبر میدهد که مردم را در این استان به ستوه آورده است. همین روایت را میتوان در دهها ویدیوی دیگر دید که شهروندان از نقاط مختلف ایران برای رسانهها ارسال میکنند.
در شهرک رزمندگان خور و بیابانک در استان اصفهان، جایی که بسیاری از ساکنانش رزمندگان سالهای جنگ با عراقاند، آب و برق همزمان قطع شده و روزهاست زندگی ساکنان را مختل کرده است. یکی از همین اهالی در ویدیویی میگوید: «ما چطور باید زنده بمانیم؟ قدرت خرید نداریم، تورم داریم، آب و برق نداریم. از طرف همه کسانی که میشناسم میگویم خدا لعنتت کند خامنهای.»
این بحران تنها به تهران، اصفهان، کرج، مشهد یا دیگر شهرهای بزرگ ایران محدود نیست. برای مثال در شهریار نیز به گفته یکی از شهروندان، برق دو بار در روز قطع میشود و با هر بار خاموشی پمپهای آب از کار میافتند و خانوادهها با بیآبی نیز دستبهگریباناند.
همین وضعیت در خشکبیجار استان گیلان هم مردم خشمگین را به خیابان کشانده است. ساکنان خشکبیجار در راهپیمایی اعتراضی با شعارهایی چون «آب، برق، زندگی، حق مسلم ماست» و «مرگ بر بیکفایتی» خواستار پاسخگویی مقامها شدهاند. اکنون فضای این شهر «امنیتی» توصیف شده است.
در حالی که مردم توامان با گرما و تاریکی دست و پنجه نرم میکنند، مقامهای جمهوری اسلامی بهجای ارائه راهحل، گاه به توجیهاتی عجیب روی میآورند. محمدصادق کوشکی، فعال سیاسی نزدیک به حکومت و استاد دانشگاه امام صادق، بحران کمآبی را به «بیحجابی» ربط داده و مدعی شده است: «هر چه منکرات و بیعفتی بیشتر شود، کمبود آب هم افزونتر میشود.»
از سوی دیگر، محمدصادق معتمدیان، استاندار تهران، با بیان احتمال تداوم تعطیلیها اذعان میکند این تصمیم نه فقط به کمآبی، بلکه به ترکیبی از کمبود برق و آب مربوط است. اثرات این بحران تنها به خانهها محدود نیست. رسانههای ایران گزارش دادهاند که چندین فدراسیون ورزشی در ایران مانند فدراسیون کشتی، دوچرخهسواری، قایقرانی و کونگفو، که در مجموعه ورزشی آزادی تهران مستقرند، به دلیل قطعی آب و برق فعالیتهای ورزشی و اردوهای ملیشان را تعلیق کردهاند. اردوهای آمادهسازی تیمهای ملی کشتی آزاد و فرنگی برای حضور در مسابقات جهانی نیز کاملا متوقف شده است.
در همین حال پرویز محمدنژاد، عضو پیشین کمیسیون انرژی مجلس، امروز در گفتگو با ایسنا هشدار داد که «حدود ۴۰ درصد آب تولیدی در کشور به هدر میرود» و این زنگ خطری است برای روزها و ماههای آینده. او تاکید کرد: «تنها ۲۵ درصد مشترکان آب پرمصرف هستند، اما مدیریت مصرف باید فوری و جدی باشد.»
محمدعلی معلم، مدیر سد کرج، نیز گفته است: «احتمالا تا دو هفته آینده نیروگاه برق آبی سد کرج از کار میافتد، زیرا سطح آب به زیر دریچههای برداشت میرسد.» این یعنی حتی ظرفیتهای موجود هم در حال از دست رفتن است.
از سوی دیگر، گزارشها نشان میدهد که دولت در حال بررسی طرح تعطیلی یک هفتهای در تابستان است، پیشنهادی که بعد از کاهش ۱۰ درصدی مصرف آب تهران در تعطیلی اخیر مطرح شد. اما کارشناسان تاکید میکنند که چنین اقداماتی مسکن موقت است و مشکل اصلی در ساختار مدیریت منابع و سیاستهای نادرست کشاورزی نهفته است؛ همانطور که سالهاست هشدار داده میشود بیش از ۹۰ درصد منابع آبی ایران در بخش کشاورزی مصرف میشود و اصلاح الگوی کشت و نصب سامانههای پیشرفته آبیاری همچنان در برنامههای دولت جمهوری اسلامی جایی ندارد.
شواهد میدانی و دادههای رسمی نشان میدهند که بحران آب و برق دیگر مسئلهای مربوط به آینده دور نیست. از کرمانشاه و کردستان تا شهریار و از گیلان و مازندران تا اصفهان و سیستانوبلوچستان و خوزستان، میلیونها ایرانی هر روز با خاموشیها و بیآبی دستوپنجه نرم میکنند. این بحران نهتنها رفاه عمومی، که امنیت غذایی، محیط زیست و حتی حیات وحش ایران را نشانه گرفته است.