آنچه که در پی می آید گزارش اجمالی و ماهانه وضعیت حقوق بشر در ایران در دوره زمانی مهرماه ۹۳ است که به همت نهاد آمار، نشر و آثار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران تهیه شده، این گزارش با توجه به عدم اجازه فعالیت گروههای مستقل مدافع حقوق بشر در ایران نمیتواند بازتاب دهنده کامل وضعیت حقوق بشر در ایران باشد، لازم به اشاره است بخش آمار این تشکل بصورت سالانه گزارشات آماری و تحلیلی خود از وضعیت قوق بشر در ایران را بصورت تفصیلی منتشر می سازد.
نگاهی اجمالی به وضعیت حقوق بشر در ایران در ماهی که گذشت
در مهرماه سال ۱۳۹۳ نقض سیستماتیک حقوق بشر در ایران همچنان مانند گذشته پرشتاب ادامه داشت، در دومین روز این ماه اعدام پرحاشیه محسن امیراصلانی به اتهام بدعت در دین و فساد فی الارض در زندان رجایی شهر به همراه ۳ زندانی دیگر اجرا شد، روند اعدامها با اعدام در مشهد، زاهدان و اعدام یک متهم که در سن ۱۴ سالگی مرتکب قتل شده بود در تبریز ادامه یافت تا نوبت به اعدام دسته جمعی هفت نفر در زندان قزل حصار رسید. در این ماه همچنین حکم قصاص جوان ۲۲ ساله ای که متهم است علی خلیلی طلبه بسیجی را در حین امر به معروف به قتل رسانده بود صادر شد.
در ماهی که سپری شد گروههای حقوق بشری از احتمال اعدام سامان نسیم که در سن ۱۷ سالگی به اتهام عضویت در یکی از احزاب اپوزیسیون کرد بازداشت و به اعدام محکوم شده است ابراز نگرانی کردند، همچنین احمد شهید، گزارشگر ویژه حقوق بشر سازمان ملل متحد در امور ایران،طی گزارشی از اعدام ۸۵۲ نفر طی یک سال انتقاد کرد. وی در گزارش خود افزایش آمار اعدام در ایران را «هشداردهنده» توصیف کرده و خواستار توقف این روند شد. همزمان با انتشار این گزارش مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران نیز با انتشار گزارشی از اعدام حداقل ۵۴۸ نفر در بازه زمانی اکتبر ۲۰۱۳ تا اکتبر ۲۰۱۴ خبر داد.
در ماهی که گذشت بازداشت و بی‌خبری از مولوی حافظ توحید قریشی امام‌جمعه و جماعت اهل سنت مسجد امام شافعی روستای شلقون (از توابع شهرستان تالش گیلان)، ضرب و شتم زندانیان اهل سنت و خانواده های آنان در زندان رجایی شهر کرج، بازداشت بیش از ۲۰ نفر از شهروندان اهل سنت در تازه‌آباد جوانرود، دستگیری ۱۴ شهروند اهل سنت در ترکمن‌صحرا و نیز بازداشت چهار طلبه اهل سنت در استان کرمان جلوه هایی روشن از تداوم و تشدید فشار بر پیروان اهل سنت در ایران بود.
در ادامه نقض حقوق اقلیت های مذهبی در ایران، یک هفته پس از آنکه پلیس تجمع اعتراضی دراویش مقابل دادستانی تهران را به خشونت کشید و ده‌ها تن از آن‌ها را با ضرب و شتم و پرتاب گاز اشک‌آور مجروح کرد، نزدیک به هزار درویش گنابادی بار دیگر گرد هم جمع شدند تا صدای اعتراض خود را به گوش مسئولان برسانند.
این تجمع در شرایطی برگزار شد که وعده رئیس پلیس تهران برای پیگیری خواسته‌های دراویش و زندانیان در اعتصاب، به نتیجه‌ای نرسیده بود و اظهارات وزیر اطلاعات مبنی بر بی‌دین خواندن دراویش نیز خشم آن‌ها را بصورت مضاعف برانگیخت.
مهرماه برای بهاییان ایران نیز ماه دشواری بود، از بارزترین گزارشات تضییع حقوق هموطنان بهایی میتوان به بازداشت و محکومیت یک جوان بهایی در شیراز، فشار بر خانواده عطاءالله رضوانی شهروند بهایی که به طرز مشکوکی به قتل رسیده بود برای قبول مختومه اعلام کردن پرونده و تبعید فرهاد اقبالی زندانی بهایی به زندان رجایی شهر کرج اشاره کرد.
البته مهرماه در ادامه ماههای قبل و آنگونه که پیش بینی میشد ماه سخت تری برای نوکیشان مسیحی شد، طبق گزارش‌ها، دادگاه انقلاب بهنام ایرانی، رضا ربانی و عبدالرضا علی حق نژاد، سه کشیش مسیحی را درمجموع به ۱۸ سال حبس تعزیری توام با تبعید محکوم و آقایان شهرام قائدی، حشمت شفیعی و عماد حقی سه نوکیش مسیحی دیگر در فولادشهر اصفهان را نیز بازداشت کرد.
یکی از تامل برانگیزترین گزارشات منتشر شده در مهرماه مربوط به مصدومیت یک کارگر ۹ ساله حین انجام کار بود، گزارشی که هر چند میتوان آن را در حوزه کارگری و امنیت شغلی نیز دسته بندی کرد اما مهمتر از آن نقض حقوق کودک و مقوله بغرنج کار کودکان در این گزارش پر نمود بود.
در حوزه حقوق کودک لازم است اشاره کرد به اقدام مدیر یک دبستان در بندرعباس که تمام دانش آموزان کلاس پنجم این مدرسه را که معلم نداشتند و شلوغ می‌کردند، تنبیه بدنی کرده و گفته اگر لازم شود دوباره آن‌ها را تنبیه می‌کند.
فارغ از موضوعات گسترده ای چون حجاب اجباری، تصویب قوانین مربوط به امر به معروف و فجایع اسیدپاشی رویداده در اصفهان، زنان ایرانی در حوزه فرهنگی نیز هجمه هایی را در مهرماه تجربه کردند، از جمله پیگیری قضایی علیه تک خوانی یک زن در تالار وحدت و جلوگیری از نوازندگی زنان در یک کنسرت در اصفهان گوشه هایی از آن است.
رویدادهای کارگری مهرماه همچون سایر حوزه ها متعدد بود، دو اعتصاب گسترده کارگری در اهواز و رودبار و اخراج ۱۰۰ کارگر پالایشگاه آبادان بدون دریافت حقوق ۳ ماه اخیر از این جمله بودند، همچنینتجمع ۷۰۰ کارگر مخابرات، ادامه ممانعت کارفرما از ورود صدها کارگر نورد و لوله صفا به کارخانه، تجمع کارگران شاغل و بازنشسته نساجی مازندران در اعتراض به آنچه بلاتکلیفی در پرداخت مطالبات مالیشان عنوان‌شده است. هر چند میتوان گفت این ماه با مرگ یک کارگر ذرت خشک‌کنی در روانسر ومرگ دو کارگر در آتش‌سوزی یک کارگاه تولیدی ماه غم انگیری برای جامعه کارگری ایران نیز محسوب شد.
در حوزه اصناف و حقوق صنفی هم این ماه با جنجال محرومیت نسرین ستوده، وکیل و فعال حقوق بشر سرشناس از وکالت روبه رو بود، شعبه دوم دادگاه انتظامی وکلا، نسرین ستوده را برای سه سال از وکالت محروم کرد و ایشان در اعتراض به تحصن در مقابل ساختمان کانون وکلا مبادرت ورزید.
همچنین طبق گزارشات منتشرشده درزمینه حقوق جنسیتی، جوانی به دلیل گذاشتن شماره تلفن همراهش در پروفایل شخصی خود در فیس‌بوک برای پیدا کردن شریک جنسی همجنس، دستگیر شد.
البته محیط زیست نیز در کنار بحران های آلودگی منابع آب و هوا هشدار دیگری دریافت کرد، حسین امیری خامکانی، نماینده زرند در مجلس شورای اسلامی گفت «بزرگ‌ترین جنگل مصنوعی دنیا» در شمال کرمان در آستانه نابودی است و همچنین ،مدیر طرح ملی حفاظت از تالاب‌های ایران عنوان داشت: حدود ۷۰ درصد از تالاب‌های سطح کشور در شرایط بحرانی قرار دارند. ۲۰۰ روستا در استان سیستان و بلوچستان نیز به دلیل خشکسالی تخلیه شدند.
از جمله وقایع برجسته دیگر مربتط با مسئله حقوق بشر در ایران باید به تهیه و انتشار کتابچه “مین، قاتل خاموش ایرانیان” از سوی مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران که تحقیقی بی سابقه در بازه زمانی ۲۴ سال گذشته در خصوص قربانیان مین در ایران که بنا به اعلام این تحقیق تعداد آنان ۸۰۳۴ شهروند بود اشاره کرد.
توجه خاص به موارد نقض حقوق بشر
در این بخش سعی شده به گزارش‌هایی از نقض حقوق بشر در مهرماه که با حساسیت و توجه بیشتری از سوی افکار عمومی مواجه شدند، اشاره شود. بدیهی ست که این توجه بیش‌تر، الزاماً به معنی شاخص بودن این دسته از گزارشات به لحاظ حجم نقض حقوق بشر نیست.
از این جمله میتوان به مرگ یک شهروند در عملیات جمع‌آوری ماهواره ناجا اشاره کرد. همچنین اقدام دستگاه قضایی برای اجرای حکم اعدام ریحانه جباری، دختر جوانی که مدعی است در دفاع از خود مرتکب قتل شده باعث اعتراضات گسترده ای شد که ماحصل آن توقف موقتی اجرای این حکم بود.
غنچه قوامی پس از ۱۰۰ روز بازداشت موقت، در اعتراض به بلاتکلیفی خود در زندان اوین همراه با آتنا فرقدانی همسلولی خود دست به اعتصاب غذا زد و توجه افکار عمومی را متاثر از این اقدام نمود، انتقالزهرا رهنورد به بیمارستان برای عمل جراحی چشم نیز از دیگر موارد حقوق بشری بود که توجه خاص افکار عمومی را با خود همراه داشت.
تصویب طرح «حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر» در مجلس و بازداشت تعدادی از فعالین حامی کوبانی در تهران و البته اقدام غیرانسانی اسیدپاشی به زنان در اصفهان به بهانه بدحجابی از دیگر موارد پر توجه در مهرماه ۹۳ بودند .
گزارشات حقوق بشری، در سایه‌ی کم توجهی
در مقابل بخش قبل، بسیاری از گزارش‌های حقوق بشری اساساً باکم توجهی و بعضاً بی‌توجهی رسانه‌ها و افراد فعال در شبکه‌های اجتماعی که به هر ترتیب تشکیل‌دهنده‌ی قسمتی از افکار عمومی هستند؛ روبه‌رو شدند. گفتنی است این نوع کم توجهی‌های بعضاً غیر تعمدی یا بعضاً تبعیضات هدفمند، زمینه بیشتری از تداوم و گسترش نقض حقوق بشر را فراهم می‌آورد.
به‌عنوان یکی از این گزارشات میتوان به مصدومیت ۴ دانش آموز با ریزش سقف مدرسه دریک روستا اشاره کرد و مورد دیگر در این زمینه، یک دانش‌آموز ۱۵ ساله به نام ابوالفضل رستمی اهل شهرستان رباط‌کریم در استان تهران، هنگام آموزش نظامی براثر اصابت گلوله کشته شد. این مسئله مصداق روشن نقض یکی از اصول حقوق کودک مبنی بر عدم استفاده از کودکان در آموزش و محیط های نظامی بود که کمتر مورد توجه افکار عمومی قرار گرفت.
در این بخش گزارشات دیگری از جمله ممانعت از برگزاری نماز عید قربان شهروندان اهل‌سنت در تهران که تداوم یک رویکرد ناصحیح پس از انقلاب و نقض حقوق جامعه بزرگ اهل سنت محسوب میشود را میتوان اشاره نمود. همچنین تعدادی از پیروان عرفان حلقه که یک جریان عرفانی-مذهبی است و برای آزادی محمدعلی طاهری رهبر فکری خود تجمع کرده بودند بازداشت شدند که از دید و توجه افکار عمومی پنهان ماند.
همچنین انجمن جراحان عمومی ایران از افزایش آمار ابتلا به سرطان سینه در ایران خبر داد. این انجمن همزمان در مورد کاهش سن ابتلا به سرطان در زنان جوان هشدار داده است. بنا بر آمار، از هر چهار زن یکی به سرطان سینه مبتلا میشود.
در حالیکه جامعه ایرانی در هراس و ناآرامی از رویداد اسیدپاشی های اخیر و عدم رضایت از کارآمدی دستگاه پلیسی در شهر اصفهان به سر میبرد فرمانده سپاه صاحب‌الزمان اصفهان مدعی شد بزرگ‌ترینگروه ضد اخلاقی شبکه مجازی را در این استان منهدم کرده‌اند. وی گفت: «این گروه که دارای شش سرشاخه اصلی هست با راه‌اندازی محیط‌های ضد اخلاقی و مستهجن در شبکه‌های مجازی اقدام به عضوگیری و اغفال دختران و پسران جوان می‌کرد. بازداشت هایی که در سایه وقایع اخیر در اصفهان چندان مورد توجه افکار عمومی قرار نگرفت.
نهاد آمار، نشر و آثار مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران
اول آبان ۹۳