زندان گنبدکاووس یکی از تبعیدگاههایی است که از سوی سازمان زندانها برای تبعید زندانیان سیاسی یا غیرسیاسی مورد استفاده قرار میگیرد، این زندان هم اکنون دست‌کم ۵ زندانی سیاسی دارد که در بدترین شرایط در آن نگهداری می‌شوند.
به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، زندان گنبدکاووس به عنوان یکی از بدترین تبعیدگاههای زندانهای ایران استفاده می‌شود، هم اکنون از شهرهای کردستان، کرمان، زنجان و… زندانیانی هستند که محکومیت خود را در این زندان بصورت تبعیدی سپری می‌کنند. از این رو آشنایی و معرفی این تبعیدگاه اهمیت دو چندانی پیدا می کند.
زندان گنبد از ۵ قسمت مختلف تقسیم می‌شود؛ ۱- قرنطینه که محل نگهداری زندانیان تازه وارد است. ۲- اندرزگاه یک، که محکومان با محکومیت کمتر از ۵ سال را در آن نگهداری می‌کنند. ۳- اندرزگاه ۳ که محکومیتهای سنگین و متهمین به قتل در آنجا نگهداری می‌شوند. ۴- بند رای باز که زندانیان با محکومیتهای سبک که در ازای مرخصی در زندان بکار مشغولند در آن نگهداری می‌شوند. ۵- بند نسوان (زنان).
اندرزگاه یک زندان گنبدکاووس از ۳ سولهٔ بزرگ تشکیل شده و هیچ اتاقی در آن وجود ندارد، در سالن‌های بزرگ این اندرزگاه تخت گذاشته‌اند و همین تخت‌ها نوعی مرز و دیوار بین گروههای زندانیان بوجود آورده‌اند.
تنها در سالن دو اندرزگاه ۱ این زندان ۲۴۰ نفر زندانی نگهداری می‌شود. حمام‌های این سالن همیشه باز نیست و هر روز تا ساعت معینی حمام قابل استفاده است و البته همه زندانیان مجبور هستند از یک دوش استفاده کنند در حالیکه آب حمام بسیار سرد است.
زندان گنبدکاووس کلا فاقد سیستم گرمایشی و سرمایشی است و زمستانی بسیار سرد و تابستانی بسیار گرم دارد. در واقع در زمستان هوا با دم و بازدم زندانی‌ها گرم می‌شود.
یکی از زندانیان زندان گنبدکاووس با نام مستعار «علی» طی تماسی به گزارشگر هرانا گفت: «وضعیت بهداشتی در تمام بندهای این زندان بسیار بحرانی است و سرویسهای بهداشتی و حمام‌ها بسیار کثیف و فرسوده هستند.»
وی در بخش دیگری از سخنانش گفت: «مددکاری زندان توجهی به مشکلات زندانیان نمی‌کند و فقدان مددکار دلسوز برای زندان کاملا حس می‌شود.»
علی همچنین در بخش دیگری از سخنانش بیان کرد: «تلفن زندان اغلب خراب است و همهٔ زندانیان تنها روزی ۳ دقیقه حق مکالمه تلفنی دارند.»
وی همچنین گفت: «مسئولان و زندانیان تحت امرشان با کوچک‌ترین بهانه زندانیان را به باد کتک می‌گیرند و در این کار هیچ رحمی از خود نشان نمی‌دهند. از لحاظ تغذیه هم جیرهٔ غذاییمان بسیار کم است و نهار‌ها را با یک کفگیر کوچک می‌دهند. فروشگاه هم برای سه سالن فقط یک شعبه دارد و دارای صف‌های طولانی است که مدت ۴ تا ۵ ساعت باید در این صف‌ها برای خرید مایحتاجمان معطل شویم. در این زندان روزی چندین مورد دعوا بین زندانیان روی می‌دهد و اکثر این دعوا‌ها هم بر سر تلفن و جیره غذایی زندان است.»
وی در بخش آخر سخنانش گفت: «صبح که هواخوری باز می‌شود تمام زندانیان برای ورزش اجباری باید به هواخوری بروند. اگر ورزش کردن زندانیان باب میل رئیس اندرزگاه نباشد همه زندانیان را تا ظهر در هواخوری نگه‌میدارند.»
گفتنی است، احمد کریمی، هادی قائمی، دانیال بابایانی، حبیب‌الله بیگ‌زاده و نعمت‌الله کمی ۵ زندانی سیاسی و عقیدتی در زندان گنبدکاووس بشمار می‌روند که تاکنون توسط سازمان های مدافع حقوق بشر شناسایی شده اند.