تناسب وسیله و هدف
عباس عبدی
🔘اگر ببینیم که کسی برای شکستن یک شاخه نازک از پتک استفاده کند، حتماً به عقل او شک میکنیم، چون این کار را با یک فشار کوچک هم میتوان انجام داد. با تیربار به جنگ گنجشک نمیروند. اینها برای همگان ملموس و روشن است، ولی فهم این تناسب در اجتماعیات نیازمند دقت است و به این اندازه روشن نیست. چه بسا بسیاری از افراد متوجه این عدم تناسب میان ابزار و اهداف نشوند. نکته دیگر این که، اگر از یک ابزار حتی مناسب خیلی استفاده شود، کمکم کُند شده و کارآیی خود را از دست میدهد. مثل چاقویی که زیاد استفاده شود و تیز نیز نشود.
🔘برای مهار و راهبری جامعه ابزارهای گوناگونی وجود دارد، رسانه، دین، قدرت قهریه، دستگاه قضایی، افکار عمومی، آموزش و پرورش، قانون و… اینها هر کدام کارکرد خاصی دارند. مثال میزنم. همیشه گفته میشود که فلان رسانه خارجی زیر نظر حکومت آنان است و منویات آن را پیش میبرد. این حرف در کلیت خود قابل نقض نیست، ولی توجه کنیم که آنها مثل رسانه رسمی ایران نیستند که همه اخبار و گزارشهای خود را در مسیر این اهداف شکل دهند و تیزی ابزار رسانه را نابود کنند، آنها حدی از الزامات و قواعد رسانهای را رعایت میکنند. در مقابل رسانه رسمی در ایران چون تبدیل به بوق تبلیغاتی میشود اثرگذاری خود را از دست میدهد، حتی در مواردی هم که حق دارد، حرفش شنیده نمیشود و اثر معکوس دارد.
🔘دستگاه قضایی شاید مهمترین نهاد نظمدهنده به جامعه و مهارکننده رفتارهایی است که میتواند خلاف رویکرد کلان حکومت تلقی شود. این نهاد در عین حال که اهمیت اول را دارد و حتی اعتبار آن معادل مشروعیت نظام حاکم است؛ محدودیتهایی هم دارد و نمیتوان هر هدفی را با آن محقق کرد، و چه بسا استفاده نابجا از آن کارآیی اصلی آن را هم تضعیف کند، مثل این است که با ارّه چوببُر، بخواهیم آهن را برش دهیم. نه تنها موفق نمیشویم، بلکه کارآیی آن در برش چوب نیز از میان میرود.
🔘اخیراً آقای اسماعیل کهرُم کارشناس معتبر محیط زیست در پی آلودگی شدید هوای تهران اظهار نظری کردند و تعریضی ظریف به سرمایهگذاری در موشک و مقایسه آن با عدم سرمایهگذاری در فنآوری تولید مازوت کردند که در سایت جماران منتشر شد.
از: گویا