در مقاله بهار یا خزان عربی به استناد گزارش بانک بریتانیایی “HSBC” گفته شد که در اثر رویدادی که نام بهار عربی گرفت زیانی بالغ بر۸۰۰ میلیارد دلار به اقتصاد کشورهایی عربی وارد آمده که فقط نصف این میزان (۴۰۰ میلیارد دلار) می توانست تمامی دیون کشورهای لبنان، مصر موریتانی، اردن، مراکش، یمن، تونس بحرین، جیبوتی و سودان را تأدیه کند.
چنین زیانی فقط زیان مالی ناشی از بی ثباتی منطقه است، اما، در خصوص زیان های اجتماعی آن یک یک این کشورها زیان های گوناگونی را متحمل شده اند. “تکفیر” و سپس مباح دانستن خون کافر، یکی از پدیده های شوم اجتماعی است که خاورمیانه را در حال درنوردیدن است.
جهاد تکفیری
مصر مثال خوبی برای مطالعه پدیده ای است که “جهاد تکفیری” نام دارد. در جدیدترین دور خشونت ها در مصر، گروه “انصار بیت المقدس” مسئولیت کشتن ۳۰ سرباز مصری را در اکتبر ۲۰۱۴ در صحرای سینا برعهده گرفته است. این عملیات از نوع عملیات انتحاری بود؛ پیشتر نیز در سپتامبر ۲۰۱۳ عملیات مشابهی صورت گرفته بود که طی آن ۱۷ سرباز مصری در سینا به قتل رسیدند.
انصار بیت المقدس در پیام صوتی خود که منضم به آیات قرانی بود، اقدام خود را واکنش به خشونتی دانست که ارتش در سرکوب مردم به کار بسته است. مهم این است که این گروه مسلح در توجیه رفتار خود، اعضای ارتش را “مرتد” دانسته و به شهروندان مصری هشدار داده که برای مصون ماندن از این حملات که قرار است تعداد و ابعاد آن افزوده شود، از پیوستن به ارتش خودداری کنند.
مصر زادگاه گروه های تکفیری
مصر زادگاه گروهای تکفیری است. “گروه دعوت و هجرت” نخستین بنیانگذاران مصری اندیشه تکفیر بودند که مجرد ارتکاب معاصی را دلیل کافر شدن هر مسلمان می دانستند. بنابه این اندیشه، کلیه حکامی که به اجرای شریعت گردن ننهند، کافران اند و کلیه مسلمانانی که به زعامت چنین حکامی گردن نهند نیز کافر محسوب می شوند. در تفسیر موسع این گروه فکری که ریشه های تاریخی آن را در خوارج می توان یافت، آنان تا آنجا پیش می روند که رجال و مراجع دینی را که معترض به چنین حکامی نباشند نیز تکفیر می کنند.
پر واضح است که چنین تفسیر موسعی از مفهوم کافر اگر به قدرت نظامی (از نوع داعش) گره بخورد چه خطرات مهلکی را برای هر کشوری به بار خواهد آورد. چنین اندیشه افراطی حق خود می داند که مُهر تکفیر را بر هر فردی که خود تشخیص می دهد زده و به مقتضای درک خود با او مقابله کند.
پدیدار شدن گروه انصار بیت المقدس در مصر نه صرفا پدیدار شدن یک گروه مسلح بلکه مسلح شدن یک اندیشه خطرناک است که حق خود می داند کلیه نیروهای مسلح مصر را یک جا، مرتد اعلام کند. بدیهی است که حکم قتل مرتد نیز در اسلام روشن است.
برگزیدن نام “انصار بیت المقدس” از سوی گروهی که عملیات انتحاری سینا را برعهده گرفت، اشاره ای است به اینکه حاکمان نظامی مصر مشت آهنین خود را برای سرکوب مردم به کار بسته اند وگرنه در برابر اشغال بیت المقدس در برابر اسرائیل ساکت اند. با چنین منطقی است که آنان تمامی نیروهای مسلح مصر را که بالغ بر میلیون ها نفر می شوند به یکباره “مرتد” دانسته اند تا ریختن خون آنان “مباح” باشد.
هنگامی که سیسی وعده می داد اخوان المسلمین را ریشه کن خواهد کرد، نمی دانست که اخوان واجد نوعی مرجعیت فکری برای میلیون ها نفر در داخل و خارج مصر است. این مرجع فکری قادر خواهد بود که چوب تکفیر را بر هر کس حتی ارتش مصر بزند.
بنابر این، اینک نزاع داخلی مصر از مرز نزاع سیاسی گذشته و به “نزاع دینی” منتهی شده است. قابل پیش بینی است که چنین نزاعی می تواند چه ابعاد ویرانگری برای مصر داشته باشد. ناامنی داخلی مصر این ظرفیت را دارد تا داعشی هایی از قبیل داعشی های سوریه و عراق در آن زاده و تکثیر شوند.
ایران و گروه های تکفیری
موضوع تکفیر ارتشیان مصر که انصار بیت المقدس بدان چنگ زده، محدود به مخالفان کنونی دولت مصر نیست. این پدیده، همچون غده ای سرطانی در حال در نوردیدن سرتاسرخاورمیانه است. گروه های تکفیری همچون داعش چوب تکفیر را به ایران نیز زده اند. حمایت جمهوری اسلامی از بشار اسد کافی بود که آنان هر ایرانی را رافضی و هر رافضی را مهدورالدم بدانند.
داعش، سربازان عراقی را هم به دلیل روابط تنگاتنگ دولت عراق و ایران، ارتش صفوی دانسته و مستوجب قتل می داند همچنان که کردهای عراق و سوریه را ( به رغم سنی بودن شان) مستحق قتل می داند چرا که به بیعت “امیرالمومنین ابوبکر البغدادی” تن نمی دهند. جهاد در برابر کافران، وظیفه جهادی های تکفیری است.
اندیشه تکفیر که روزگاری در زندان های مصر در زمان جمال عبدالناصر جوانه زد اینک نه تنها مصر را که کل خاورمیانه را در حال در نوردیدن است. داعش را شاید یکی از فراورده های شجره تکفیر باید دانست که بیشتر از آن نیز تکثیر خواهد شد.
حال اگر خاورمیانه را فرو رفته در جنگ شیعه و سنی بدانیم، ناگزیر “جنگ تکفیر” محصول این نزاع مذهبی خواهد بود که قربانیان بسیاری خواهد گرفت مگر آنکه برای آن از هم اینک تدبیری اندیشیده شود.
از: روز