مدرسه فمینیستی: به رغم اعلام موافقت اصولی اغلب دست اندرکاران ورزش کشور و مسئولان اجرایی، سرانجام از فروش بلیط مسابقه والیبال ایران و آمریکا، به زنان، خودداری شد.
درحالی که این روزها در همسایگی ما، در کشور ترکیه، مردم شاهد انتخاباتی شگفت انگیز بودند که در آن حزب دموکراتیک خلق ها که طرفدار حقوق زنان و اقلیت ها است، ۸۰ کرسی مجلس ترکیه را به دست آورد و برای نخستین بار راه خود را به پارلمان و دولت گشود و بدین ترتیب قدم به قدم انتخاب گری مردم ترکیه گسترش می یابد، در ایران اما خانواده ها هنوز درگیر یکی از ابتدایی ترین حق انتخاب های خود یعنی «حضور خانوادگی در استادیوم برای دیدن مسابقات ورزشی» هستند.
آخرین خبرها در مورد اجازه ورود زنان به استادیوم آزادی برای تماشای بازی والیبال ایران و آمریکا در ۲۹ خرداد، حاکی از آن است که مانند روال دو سه سال گذشته، باز هم جایگاه اینترنتی فروش بلیط مسابقات والیبال لیگ جهانی، از فروش بلیط به زنان خودداری کرده است و جهت اطلاع نوشته است: «به دلیل محدود بودن بخش های مربوط به خانم ها، تا اطلاع ثانوی، خرید بلیط خانم ها به دلیل تکمیل ظرفیت انجام نخواهد شد».
اما قضیه از کجا شروع شد؟
اوایل خردادماه امسال ـ۱۳۹۴ـ بود که شهیندخت مولاوردی معاون رییس جمهوری در امور زنان از حضور خانواده ها و زنان در مسابقات والیبال خبر داد و گفت: این تصمیم در کمیته ای مشترک با حضور نمایندگان معاونت امور زنان ریاست جمهوری و وزارت کشور و وزارت ورزش و جوانان اتخاذ شده است. همین خبر باعث شد گروه های فشار دست به کار شوند تا در یک اقدام سیاسی و برای بی اثر کردن جناح مقابل خود یعنی دولت یازدهم، دوباره بر ابتدایی ترین حقوق زنان بتازند.
از همین روز بود که به گزارش ایرنا در برخی از مساجد و اماکن عمومی تهران اطلاعیه هایی مبنی بر ممنوعیت ورود بانوان به ورزشگاه ها توزیع شده و صادرکنندگان این اطلاعیه ها خواستار برگزاری تجمع اعتراضی در این خصوص شدند. در این اطلاعیه که با نام «حوزه علمیه ایروانی و حزب الله» منتشر شده بود، زنان هوادار تیم ملی والیبال را که خواهان تماشای بازی ها هستند «هرزه» نامیدند و با شعار «حضور خونین حزب الله» در استادیوم آزادی، اعلام کردند که در روز ۲۹ خرداد برای جلوگیری از ورود زنان به ورزشگاه، تجمع خواهند کرد.
پس از این اطلاعیه توهین آمیز بود که آقای نوبخت، سخنگوی دولت، با برگزاری چنین تجمعی از سوی حزب الله مخالفت کرد و آنرا خلاف قانون دانست. نوبخت تاکید کرد: اگر قرار باشد راهپیمایی برگزار شود قطعا دولت چنین اجازه‌ای نخواهد داد و از قوه قضاییه خواسته می‌شود تا با قانون شکنان برخورد جدی داشته باشد.[۱]
پس از آن بود که در روز ۱۹ خرداد، نامه ۴۸۱ فعال مدنی درباره ممنوعیت ورود زنان به استادیوم به وزیر کشور، وزیر ورزش و جوانان و فرمانده ناجا در رسانه ها و خبرگذاری های داخل و خارج کشور منتشر شد. در این بیانیه آمده است: «ما امضا کنندگان این نامه از وزارت کشور، فدراسیون والیبال، وزارت ورزش و جوانان و معاونت امور زنان و خانواده ریاست جمهوری می‌خواهیم که جهت رفع تمامی موانع موجود اقدام و هر چه سریع تر شرایط حضور زنان در ورزشگاه را مهیا کنند و آن را به اطلاع عموم برسانند. بدیهی است که اختصاص جایگاهی محدود برای اقلیتی از زنان یا دعوت گزینشی تماشاگران، پاسخگوی مطالبه به حق ما نخواهد بود.»
در ادامه روز ۲۰ خرداد، فاطمه سلیمی، عضو شورای تخصصی بانوان بسیج ورزشکار کشور، روز ۲۰ خردادماه با اشاره به اینکه انتظار می رود افزون بر ۲۰۰ الی ۵۰۰ نفر از بانوان کشورمان از نزدیک شاهد این مسابقات باشند، تصریح کرده بود: موارد اندک بدحجابی نیز در میان این بانوان، می تواند شأن کشومان را زیر سوال ببرد. به گفته وی اولین تجربه ورود بانوان به ورزشگاه ها به عنوان تماشاگر این نوع بازی ها، بسیار جدی، حساس و مهم خواهد بود و به همین دلیل نیروی انتظامی همراه با حراست وزارت کشور و حراست وزارت ورزش و جوانان مسئولیت امنیت و نظم این بازی ها را به عهده خواهند داشت.[۲]
به رغم همه این تمهیدات اما روز ۲۳ خردادماه، روزنامه جمهوری اسلامی خبر از نامه جمعی از طلاب حوزه‌های علمیه به رهبر درباره حضور زنان در ورزشگاه‌ها داد که در آن نامه خواستار ممانعت رهبر از این قبیل اقدامات شده اند. در بخشی از این نامه آمده است: «ما جمعی از طلاب حوزه‌های علمیه، حسب الامر مولایمان حضرت بقیه‌الله الاعظم ارواح العالمین له الفداء مبنی بر رجوع به شما بزرگواران در فتن آخرالزمان، از محضر آن عزیزان و علمای والامقام، درخواست داریم به هر صورت که صلاح می‌دانید جلوی سیل بنیان کن تهاجم فرهنگی را سد نموده و با تدبیر و دستورات لازمه، همانند گذشته، مدافع شریعت ناب محمدی صلی‌الله علیه و آله باشید.»[۳]
حجت الاسلام حامد وسفی، مدیر حوزه علمیه ایروانی همان جایی که اطلاعیه تجمع علیه حضور زنان در ورزشگاه ها را داده است در مصاحبه ای با ایران وایر گفته است: مسائل ارزشی در کشور ما الویت دارد. تیم ما اگر رو به روی اسرائیل هم بیفتد بازی و قهرمانی را از دست می‌دهد. مسائل ارزشی برای کشور ما مهم تر از بازی‌های جهانی است. و ادامه گفته: حضور زنان در ورزشگاه اشاعه فحشا است و باعث فساد اخلاقی می‌شود. نمونه‌های آن را هم داریم. عکس‌هایی که از حضور خانم ها در ورزشگاه منتشر شده به خوبی این موضوع را نشان می‌دهد.[۴]
از سوی دیگر نیز آیت‌الله ناصر مکارم شیرازی هنگام دیدار با فرمانده ناجا گفت: در شرایط فعلی چه لزومی دارد بحث ورود زنان به ورزشگاه‌ها مطرح شود یا فلان کنسرت در مکانی برگزار شود یا نشود؟ این مشکلی را حل نمی‌کند، نباید در بیان دولتی‌ها تعبیراتی باشد که سبب زحمت برای نیروی انتظامی شود.[۵]
فرمانده نیروی انتظامی کشور از تشکیل کارگروهی برای تبیین فرمایشات مقام معظم رهبری درباره ناجا خبر داد و گفت: در خصوص ورود بانوان به ورزشگاه‌ها طبق قانون اقدام می‌کنیم، هرچند که ممکن است برخی‌ها خرده بگیرند ولی نیروی انتظامی مجری قانون است. فرمانده نیروی انتظامی در خاتمه تاکید کرد: اگر ممانعتی از حضور در کنسرت ها و ورزشگاه ها انجام می دهیم بر اساس وظیفه ذاتی و شرعی ماست، چرا که در کشوری اسلامی هستیم و پاسداری از ارزش ها وظیفه ذاتی ما برشمرده می شود[۶]
در همان روز، آقای روحانی، رییس جمهور در نشست خبری در نهاد ریاست جمهوری، در خصوص ممنوعیت حضور زنان با اشاره به خاطره‌ای از امام(ره) گفت: زنان جامعه ما مثل مردان و در برخی موارد پیشتازند ما باید حق نشاط، شادی و زندگی اجتماعی را در چارچوب موازین دینی و قانونی برای همه محترم بشماریم.
رئیس جمهور در فردای آن روز یعنی ۲۴ خرداد هم در جلسه توسعه و سرمایه گذاران گفت: اینکه گروهی با کاری یا مسأله‌ای مخالف باشند و کفن بپوشند و شعار بدهند، کار صحیحی نیست، بلکه باید حتی مخالفت خود را نیز از راه قانونی و مسیر صحیح بیان کرد.
جامعه ورزشکاران موافق حضور زنان در ورزشگاه ها: از کاپیتان سابق تیم ملی والیبال تا نایب رئیس سابق فدراسیون فوتبال
«علیرضا نادی»، کاپیتان سابق تیم ملی والیبال ایران در مورد حضور زنان در سالن برای تماشای مسابقات لیگ جهانی گفت: باید این مشکل حل شود و اگر حل نشود دیگر به ما میزبانی نمی‌دهند. یکی از شروط گرفتن میزبانی، حضور بانوان در سالن است. حضور بانوان در سالن ها یکی از قوانین فدراسیون جهانی است و نمی توانیم از آن سرپیچی کنیم و اگر اجازه حضور بانوان را ندهند دیگر فدراسیون جهانی میزبانی در سطح بزرگسالان به کشور ما نخواهد داد.[۷]
«فریده شجاعی» نایب رئیس سابق فدراسیون فوتبال نیز در این زمینه گفته است:« به اعتقاد من با حضور خانم‌ها در ورزشگاه‌ها می‌توان فرهنگ‌سازی بسیار خوبی انجام داد و از این طریق از بعضی اتفاقات حاشیه‌ای جلوگیری کرد.» وی در ادامه گفت: « حتا یک بار من به اتفاق همسر آقای افشین قطبی سرمربی اسبق تیم ملی به استادیوم آزادی رفته بودیم یا در دیدار دیگری خانم‌های خارجی زیادی به ورزشگاه آمده بودند که تماشاگران وقتی آنها را دیدند اصلاً شعاری سر ندادند. به اعتقاد من با حضور خانم‌ها می‌توان فرهنگ‌سازی بسیار خوبی انجام داد و از این طریق از بعضی اتفاقات حاشیه‌ای که برخی مواقع در استادیوم‌های ما رخ می دهد و شعارهایی سر داده می‌شود، جلوگیری کرد.»[۸]
«فدا حسین مالکی»، رئیس‌سابق هیات مدیره باشگاه پرسپولیس گفته است: اگر شرایط عادی باشد و دوستان ما هم بروند برخی سئوالات و ابهاماتی را که مراجع و مسئولان فرهنگی دارند، برطرف کنند حضور بانوان در استادیوم‌ها بلامانع است.[۹]
«پیمان اکبری»، کارشناس والیبال نیز در این زمینه گفته است: به عنوان عضو کوچکی از خانواده والیبال خوشحال می‌شوم خانواده‌ها و به خصوص بانوان به سالن بیایند و از نزدیک بازی‌های والیبال را تماشا کنند. حضور بانوان در سالن خیلی خوب است و به شخصه موافق حضور آنها هستم.[۱۰]
«مصطفی کارخانه»، از پیشکسوتان مطرح والیبال گفته: «بحث حساسیت فدراسیون جهانی هم هست. باید همه جوانب را در نظر بگیریم یعنی امتیازهایی که به ما می دهند یا امتیازهایی که از ما می گیرند. فدراسیون جهانی روی حضور بانوان در سالن ها حساس است و از ما امتیاز کم می کنند. والیبال ما در سطح مطلوبی است و انتظارات از والیبال ما بالا رفته و باید موانع و محدودیت ها را کم کنیم. بحث حضور بانوان در سالن ها یکی از موضوع های مهم فدراسیون جهانی است و باید شرایطی را فراهم کنیم تا این حضور به بهترین شکل انجام شود تا هم خواسته فدراسیون جهانی تامین شود و هم قوانین داخلی و ارزشی کشور مورد توجه قرار بگیرد».[۱۱]
«محمدرضا داورزنی»، رییس فدراسیون والیبال ، نیز در این رابطه گفته است: “اگر نتوانیم شرایط حضور بانوان در مسابقاتی که میزبان لیگ جهانی هستیم را فراهم کنیم از میزبانی رویدادهای آینده محروم خواهیم شد.”[۱۲]
همچنین دبیر فدراسیون والیبال کشورمان هم اعلام کرده: «ما تابع قوانین و مقررات هستیم و هر روالی که قوانین کشور بگوید باید اجرا شود. البته یکسری مقررات هم فدراسیون جهانی دارد که باید رعایت شود. به هرحال باید این موضوع را مدیریت کنیم تا هم موازین شرعی ما رعایت شود و هم مقررات جهانی را توامان اجرا کرده باشیم».[۱۳]
سعید فائقی، معاون سابق سازمان تربیت‌بدنی نیز گفته است: «در بحث حضور بانوان در سالن والیبال برای تماشای مسابقات لیگ جهانی نمی‌دانم چرا مدام سعی می‌کنیم یک مسئله کوچک را به یک مشکل بزرگ و لاینحل تبدیل کنیم. ما قبلا تجربه موفقی در این زمینه داشتیم و وقتی میزبان مسابقات والیبال نوجوانان آسیا بودیم بانوان بدون هیچگونه مشکلی در سالن حضور یافتند و گرفتاری هم پیش نیامد. وی افزود: در آن زمان ما سالن را تجهیز کرده بودیم تا بانوان بتوانند از خدمات موجود در سالن استفاده کنند. حتی اتوبوس ویژه بانوان هم گذاشته بودیم تا این عزیزان با امنیت کامل بیایند و بازی‌ها را ببینند.»[۱۴]
از سوی دیگر «رباب شهریان» معاون توسعه امور بانوان وزارت ورزش هم در خبرگزاری کار عنوان کرده: “حضور خانواده‌ها در ورزشگاه‌ها یک مطالبه اجتماعی‌است؛ وزارت ورزش تصمیم گیرنده نهایی نیست.”[۱۵]
موضع برخی از نمایندگان مجلس
آقای «حسینی» نماینده جویبار در مجلس شورای اسلامی در خصوص اطلاعیه‌ای که به تازگی در مخالفت با حضور بانوان در استادیوم‌ها مطرح شده به خبرگزاری ملت گفته: مسلما هر کس به سینما و تئاتر رود فاسد نیست و درباره تماشای مسابقات ورزشی نیز همین گونه است؛ در تمام دنیا مرسوم است که خانواده‌ها با هم برای تماشای مسابقه ورزشی می روند. من هم دوست دارم با پسر و دخترم به محیط ورزشی برویم و یک مسابقه تماشا کنیم.[۱۶]
همچنین «میرهادی قره»، سخنگوی کمیسیون قضایی و حقوقی مجلس نیز حضور بانوان در سالن‌های ورزشی را یکی از موارد اجرایی که دولت حق تصمیم‌گیری در مورد آن را دارد، عنوان کرد و گفت: با تدوین و تصویب آئین‌نامه و بخشنامه در قالب مقررات، حضور بانوان در سالن‌های ورزشی امکان پذیر خواهد بود که البته دولت نیز باید در قالب ترویج انتظامی این موضوع را تضمین کند.[۱۷]
علی مطهری عضو کمیسیون فرهنگی مجلس از جمله نمایندگانی است که دراین باره اظهارنظر کرده و گفته: درباره این موضوع بیشتر مسائل شرعی مطرح است و برای تدوین هر آیین‌نامه‌ای در این باره نظر مراجع تقلید باید جلب شود زیرا احتمال دارد آنها با این کار مخالفت کنند. از طرفی باید برای حضور زنان در ورزشگاه‌ها ضوابط شرعی رعایت شود، لازم است تمهیداتی همچون جداکردن راه ورود و خروج خانم‌ها و آقایان یا جداکردن جایگاه آنها در ورزشگاه یا این قبیل موارد در نظر گرفته شود.
مسعود پزشکیان، نماینده مردم تبریز و عضو فراکسیون ورزش مجلس نیز در این رابطه گفته است: اگر در سال های گذشته حضور بانوان در ورزشگاه ها میسر بوده، بسیار بد است که اکنون مانع آن شویم؛ زیرا این کار نوعی بازگشت به عقب است و من متوجه نمی شوم چه توجیه اعتقادی برای منع حضور خانم‌ها در سالن های ورزشی وجود دارد.[۱۸]
موافقت برخی مسئولان احزاب سیاسی کشور نسبت به حضور زنان در ورزشگاه ها
«محمدجواد حق‌شناس»، عضو شورای مرکزی حزب اعتماد ملی در این رابطه گفته است: «منع حضور بانوان در ورزشگاه‌ها جایگاه قانونی ندارد و هیچ نهاد قانونگذاری هم آن را منع نکرده است. هیچ سازمان صاحب صلاحیتی هم ضابطه ای در این باره مدون نکرده و صرفا بر اساس برخی سلایق است که از مراجع ذی‌نفوذ شکل گرفته است. بنابراین این موانع که خلاف قانون اساسی است و حقوق ملت را تضییع می کند باید برداشته شود. دولت، مجلس و نهادهای جامعه مدنی هم باید به این سمت حرکت کنند که این گونه قواعدی را که مبنای شرعی، فرهنگی و حقوقی ندارند، برچینند.»
«مصطفی کواکبیان»، دبیرکل حزب مردمسالاری نیز گفته: «من معتقدم اگر موازین شرعی در مورد حضور زنان در ورزشگاه‌ها رعایت شود، ایرادی ندارد. گرچه محیط فرهنگی ورزشگاه‌ها مناسب نیست ولی از نظر شرعی می شود برخی قواعد را رعایت کرد و زمینه را برای حضور بانوان فراهم ساخت.»
«محسن کوهکن»، دبیرکل جمعیت نمایندگان ادوار هم در این رابطه گفته است: «من موافق این هستم که بانوان در یک فضای اخلاقی حساب شده در ورزشگاه‌ها حضور یابند زیرا محیط ورزشگاه‌ها برخی اوقات نامناسب است و ما باید حرمت انسانی بانوان را نگه داریم. دغدغه مخالفان حضور بانوان در ورزشگاه‌ها نیز مناسب ساختن فضای عمومی ورزشگاه‌ها و جلوگیری از هتک حرمت بانوان است و اگر کار فرهنگی در این زمینه انجام شود، حضور زنان در ورزشگاه‌ها نیز ایرادی ندارد.»
«فائزه هاشمی»: هرجا اقدام به جداسازی زنان و مردان شد، جامعه با مشکل مواجه شده است
فائزه هاشمی، مؤسس نهاد منحل شدۀ ” فدراسیون اسلامی ورزش زنان ” معتقد است تا وقتی نگرش مدیران در ورزش صرفا مردانه باشد و زنان هزینه ای برای دفاع از حقوق شان نپردازند، هیچ یک از مشکلات آنها از حضورشان در استادیوم ها گرفته تا سهم شان از امکانات ورزش قهرمانی، حل نمی‌شود. وی در ادامه گفته است: در سینما، پارک ها، بازار، دانشگاه ها، تئاتر و خیلی از جاهای دیگر زن و مرد با هم حضور دارند و مشکلی هم به وجود نمی آید.
درحقیقت هرجا اقدام به جداسازی زنان و مردان شد، جامعه با مشکل مواجه شده است. در سالن های ورزشی مشکلات زیادی وجود دارد؛ از دعوا و کتک کاری گرفته تا حتا در مواردی فحاشی! به نظرم حضور خانواده ها حتا این بی اخلاقی ها را تعدیل می کنند.[۱۹]
«فاطمه راکعی»، فعال زنان: حق طبیعی است و زن و مرد نمی‌شناسد
حضور در ورزشگاه‌ها حق طبیعی و انسانی است که زن و مرد نمی شناسد و خارج از ضوابط شرعی و قانونی هم نیست. این مساله از نظر اصول قانونی نیز منعی ندارد. شرع و قانون این حق را از زنان سلب نکرده‌اند و من متاسفم که نهادها و گروه‌های خاصی می‌خواهند به اسم قوانین جمهوری اسلامی از حقوق طبیعی انسان‌ها جلوگیری کنند. اگر هم مشکلات فرهنگی در ورزشگاه‌ها پیش می‌آید به نظر من این مساله ناشی از قصور مسئولان کشور است، نه زنان و مردان.[۲۰]
زنان هنرپیشه هم منتظر ورود به ورزشگاه برای تماشای والیبال هستند
«فاطمه گودرزی» ، بازیگر تئاتر و سینمای ایران و عضو تیم والیبال هنرمندان، درباره حضور زنان والیبال‌دوست در ورزشگاه ضمن این که اعلام کرده در صورت صدور مجوز، حتما به ورزشگاه می‌روم، گفته است: ورود زنان به ورزشگاه اقدامی مثبت برای حضور بانوان در تمام عرصه‌ها است. این اقدام خیلی زودتر از این‌ها باید اتفاق می‌افتاد. به نظر من آقایان هم کم کم باید به این موضوع عادت کنند. البته رشته‌هایی مثل والیبال و بسکتبال، جو نسبتا فرهنگی‌تری دارند و آدم‌های خاص‌تری در این رشته‌ها حضور دارند.[۲۱]
«نگار فروزنده» ، هنرپیشه شناخته شده کشورمان نیز در این زمینه گفته است: در بحث حضور بانوان در سالن های والیبال باید بگویم ورزش مقوله‌ای فراجنسیتی است و حقوق انسانی برای زنان و مردان مشترک است. فکر می کنم یکی از ابتدایی ترین حقوق خانم ها حضور در استادیوم‌های ورزشی است.» وی در ادامه می افزاید: همیشه این بحث وجود داشته که فضای ورزشگاه‌ها برای حضور خانم‌ها مناسب نیست چون ازدحام غیر قابل کنترلی وجود دارد. معتقدم اگر فضایی ایجاد شود که خانواده ها به استادیوم‌ها بیایند، فضای مناسب‌تری بر وزرشگاه‌ها حاکم می‌شود. به این ترتیب پس از یک مدت ناخودآگاه این فرهنگ ایجاد می شود که می‌توان به استادیوم رفت و توهین نکرد..[۲۲]
«فقیه سلطانی»، یکی دیگر از بازیگر سینمای معاصر ایران در این مورد گفته است: حضور خانم ها در سالن والیبال فکر خیلی خوبی است و تفکیک جنسیتی در این مورد اصلا جالب نیست چون ورزش ربطی به جنسیت ندارد. همه ما طرفدار تیم ملی کشورمان هستیم و تبعیض بدی است اگر که خانم ها نتوانند در سالن حضور پیدا کنند. معتقدم حضور بانوان و خانواده‌ها در سالن به ملی پوشان انگیزه می دهد و نباید بانوان از این حق طبیعی محروم شوند.[۲۳]
«شهرزاد عبدالمجید» ، بازیگر سینما گفت: « چرا ما نباید به ورزشگاه‌ها برویم؟ چرا خانم‌ها به خاطر آقایان از حضور در استادیوم‌ها محروم می‌شوند؟» وی افزود: «به خاطر اینکه نمی‌توانم به ورزشگاه بروم خیلی حرص می‌خورم چون باید از خانه مسابقات را نگاه کنیم و نمی‌توانیم انرژی مثبت به تیم‌ملی کشورمان منتقل کنیم. حتی برای فوتبال هم همین طور است و خانم‌ها می‌توانند با حضورشان به تیم‌های ملی فوتبال انرژی مثبت بدهند.»[۲۴]
«شراره رخام» ، بازیگر سینما نیز اظهار داشت: «جو سالن های والیبال مثل فوتبال نیست و اگر شرایط فراهم باشد خانم ها می‌توانند وارد سالن والیبال شوند و تیم ملی کشورمان را تشویق کنند. در هر کشوری که زندگی می کنیم باید تابع قوانین آن کشور باشیم چون کشور مثل خانواده انسان است و یک سری قوانین هست که اگر رعایت نشود باعث هرج و مرج می شود. اگر قانون اجازه می دهد خیلی خوب است که خانم ها در سالن والیبال حاضر شوند چون هم تیم ملی تشویق می‌شود و هم باعث گسترش فرهنگ ورزشی در بین بانوان و گرایش آنها به ورزش می شود.»[۲۵]
پانوشت ها:
[۱] http://www.isna.ir/fa/news/94031910762/
[۲] http://www.fansvolley.ir/post/1344/
[۳] http://www.entekhab.ir/fa/news/209653/
[۴] http://iranwire.com/features/7630/
[۵]http://www.tabnak.ir/fa/news/508495/
[۶] http://www.isna.ir/fa/news/94032312841/
[۱۰] http://www.ilna.ir/
[۱۱] http://www.ilna.ir/
[۱۲] http://www.ilna.ir/
[۱۳] http://www.irangreenvoice.com/article/2015/jun/10/49546
[۱۴] http://www.ilna.ir/
[۱۵] http://www.ilna.ir/
[۱۶] http://www.tabnak.ir/fa/news/508308/
[۱۷] http://www.ilna.ir/
[۱۸] http://www.ilna.ir/
[۱۹] http://www.kaleme.com/1394/03/21/klm-216941/
[۲۰] http://www.isna.ir/fa/news/
[۲۱] http://sahamnews.org/2015/06/284432/
[۲۲] http://www.ilna.ir/
[۲۳] http://www.ilna.ir/
[۲۴] http://www.ilna.ir/
[۲۵] http://www.ilna.ir/