ریحانه فرزانه
کانون شهروندی زنان: صیانت از حریم عفاف و حجاب عنوان طرحی است که کلیات آن در مجلس تصویب شده و حال، بررسی ماده به ماده ی آن در دستور کار کمیسون فرهنگی مجلس قرار گرفته است. اخیرا نیز این کمیسیون ماده ای از این طرح را به تصویب رساند که به موجب آن بدحجابی خانم های شاغل در محیط کار باعث کسر از حقوق شان می شود. این ماده از طرح طی چند روز آینده علی رغم مشکلات شرعی و قانونی نهفته در آن، به صورت قانون به دولت ابلاغ می شود و دولت نیز ملزم به اجرای آن در محیط های کاری است. هدف از ارائه ی چنین طرحی نابرابرتر ساختن شرایط تبعیض آمیز شغلی زنان است و ناشی از تفکریست تقلیل گرایانه نسبت به نقش های اجتماعی و اقتصادی زنان، تفکری که زن را تنها در چارچوب های خانوادگی می بیند و هر نقش آفرینی غیر از ساختار های سنتی را تهدید ساز و عامل فساد در عرصه های عمومی می پندارد. تفکری که گویی خود را صاحب تمامی وجوه حریم شخصی زنان می داند و آنقدر طالب تصمیم سازی در این حوزه است که هر چیزی که در زنان موجب ارزش آفرینی انسانیت او می شود به تملک خود درآورد. اختیار و آزادییکی از همین ارزش های والای انسانی ست و امانتی ست که خداوند بر دوش زنان و مردان نهاده است، مهمترین ودیعه الهی که زن و مرد هر دو در صیانت از آن به یک اندازه متعهد و مسئول هستند. واضح است که این طرح نقض آشکار آزادی زنان است و محدوده ی اختیار عمل آنان را در محیط فعالیت اقتصادی تنگ تر خواهد کرد و چون زنان شاغل در مقابل فشار اقتصادی آسیب پذیرتر از مردان شاغل هستند از حقوق شان به عنوان تنها دارایی شان اهرمی می سازند برای آنکه سلطه ی خود را در محیط کاری بر زنان افزایش دهند.
با وجود عدم تناسب میزان دریافتی حقوق زنان شاغل نسبت به همکاران مرد خود، طبق این ماده از طرح قرار است میزان حقوق زنان با متر و اندازه ی میزان حجاب شان کسر شود و این خود باعث اعمال سلیقه در ارزیابی بهره وری کارمندان می شود و هر مدیر به واسطه نظر شخصی خود و نه طبق معیارهای منطقی و اصولی به اعمال نفوذ و تصمیم گیری درباره ی عملکرد کارمندان زن می پردازند. هرچند که از این دست اقدامات قانونی و شرعی و فرهنگی در محیط اجتماعی مان کم نداریم و به وفور شاهد اجرای نظایر آن در زیست اجتماعی خود هستیم ولی با اجرایی شدن این طرح یک گام دیگر به عقب باز خواهیم گشت و متاسفانه مجبوریم مسیری که در گذشته با مرارت های زیاد طی کرده ایم مجدد طی کنیم تا جایی که حتی از نقطه ی شروع خود گام به گام دور شویم و همینگونه است که مجبور به تکرار دوباره ی مطالباتمان در هر دوره می شویم بدون آنکه تغییری در وضعیت خود بیابیم.
همانطور که سهمیه بندی های جنسیتی در دانشگاهها اعمال شد، اجرای سهمیه بندی استخدام ها و اعمال برخوردهای سلیقه ای در محیط کار علیه زنان نیز قابل پیش بینی ست. متاسفانه باید گفت گویا زنان تا کارد به استخوانشان نرسد در مقابل قوانین تبعیض آمیز اعتراض نمی کنند! قوانینی که اتفاقا خشونت آشکاریست علیه زنان که اینبار نه در محیط خانه و خیابان بلکه در حریم شخصی محیط های شغلی شان سایه دوانده است و آزادی و اختیارشان را تحت سلطه قرار داده است. زنان ایرانی همانطور که در زندگی پدری خود تحت سیطره پدرسالاری بزرگ شده اند و در فضای زندگی زناشویی زیر سلطه ی قانونی و شرعی شوهر خود هستند و در زندگی اجتماعی در بستر نگاه تهدیدآمیز فرهنگ زن ستیز احساس ناامنی می کنند، تعجبی ندارد که در محیط کار خود به آسانی مقهور قوانین تبعض آمیز و نگاه تقلیل گرایانه شوند و این شرایط را همچون سرنوشت غیر قابل تغییر خود بدانند زیرا با آن بزرگ شده اند و از این رو به گونه ای هنجارآمیز در مقابل آن سکوت می کنند چون به نظر می رسد در بافت ذهنی و رفتاری خود خشونت را پذیرفته اند.
باید بدانیم تمامی ساختارهای مسلط جامعه که از سوی نگاه مردمحورانه پذیرفته شده است بالذات خواهان محدودسازی گستره ی اختیار عمل و آزادی زنان است زیرا با تقلیل دادن نقش زنان در حدود تعریف شده ی نگاه مردمحور فضای بازتری برای نقش آفرینی خود می یابند و به واسطه ی کاهش دادن سرمایه اجتماعی زنان، سرمایه اجتماعی بیشتری برای خود در محیط های کنشگری فعال کسب خواهند کرد. پس به جای آنکه همواره روی سخن مان مردان جامعه باشد کمی به خود بیاییم و انگشت اشاره خود را برای یکبار هم شده به سمت خود بگیریم بدون تعارف بپذیریم این ما زنان هستیم که اگر سکوت را در مقابل قوانین نادرست انتخاب نکنیم می توانیم محدوده ی آزادی خود را، خودمان مشخص کنیم و خویشتن را در مقابل اختیار و آزادی خود مسئول بدانیم. در غیر اینصورت این ما هستیم که با تمکین و رضایت بر اعمال این قوانین راه را بر اجرای طرح های تبعیض آمیزتر باز می گذاریم. سکوت می تواند آسان ترین راه حل باشد اما بهترین راه حل نیست. مطمئنا کنش فعال در مقابل ناراستی ها دشوار خواهد بود اما تلاش در این زمینه دست کم حیثیت زنانگی را در جامعه حفظ خواهد کرد. بیاییم این جمله را در درون خود نهادینه کنیم که «درد ما از خودمان و درمان نیز در خودمان است»(۱)…
پانوشت:
۱ – از سخنان امام علی (ع)