هادی نیلی، واشنگتن
در آخرین مناظره دو داوطلب نامزدی حزب دموکرات در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا باز هم نام ایران به میان آمد و حتی بحث به نقش آمریکا در براندازی دولت مصدق در ۲۸ مرداد ۱۳۳۲ هم کشید. هرچند این نخستین‌بار نبود که در این رقابت‌های انتخاباتی، داوطلبان در این باره حرف می‌زدند.
با سوگیری سال‌های اخیر حزب کهن آمریکا، بین جمهوری‌خواهان هر یک از داوطلبان تلاش می‌کند کمابیش در به‌کارگرفتن زبان تند درباره ایران از دیگران سبقت بگیرد ولی در اردوگاه دموکرات‌ها، این موضوع به یک نقطه توجه‌برانگیز تبدیل شده است.
الآن در حزب دموکرات دو نفر باقی مانده‌اند که امیدوار اند نامزد نهایی این حزب برای انتخابات ریاست جمهوری باشند: هیلاری کلینتون، وزیر خارجه سابق آمریکا و برنی سندرز، سناتوری که سال‌های طولانی در کنگره بوده است.
این هر دو در حفظ میراث باراک اوباما درباره توافق هسته‌ای با ایران موضع مشترکی دارند ولی به نظر می‌رسد برای رای‌دهندگانی که بین این دو داوطلب نامزدی حزب دموکرات مردد باشند و در پی نکته‌هایی باشند که تفاوت‌هایی بین هیلاری کلینتون و برنی سندرز نشان بدهد، موضع‌گیری‌های این دو درباره ایران هم از موارد قابل‌توجه باشد.
‘پی‌آمدهای ناخواسته’
برنی سندرز، انقلاب ایران را یکی از ‘پی‌آمدهای ناخواسته’ سرنگونی دولت مصدق می‌داند
با کم‌شدن از داوطلبان نامزدی دو حزب عمده آمریکا برای انتخابات ریاست جمهوری و پیش‌رفتن رقابت‌های درون‌حزبی در ایالت‌های مختلف، مناظره‌های رودررو و بحث‌های غیرمستقیم این داوطلبان بیش از پیش وارد جزئیات می‌شود.
در ششمین مناظره داوطلبان نامزدی حزب دموکرات در انتخابات، ۶ فوریه در ایالت ویسکانسین، برنی سندرز در انتقاد از برخی راه‌حل‌های هیلاری کلینتون در زمینه سیاست خارجی گفت که با سیاست “تغییر رژیم” در کشورهای دیگر مخالف است.
سناتور سندرز در این باره به تجربه عراق و لیبی اشاره کرد و گفت: “اگر بخواهیم می‌توانیم همین فردا بشار اسد را سرنگون کنیم… ولی سیاست خارجی فقط این نیست که بدانیم می‌توانیم یک دیکتاتور خیلی بد را سرنگون کنیم. بلکه برای این است که بدانیم فردای آن چه می‌شود.”
او کمی هم در تاریخ عقب‌تر رفت و گفت: “مصدق، نخست‌وزیر ایران که در روندی دموکراتیک انتخاب شده بود، چون منافع نفتی بریتانیایی‌ها را تهدید کرد به دست بریتانیایی‌ها و آمریکایی‌ها سرنگون شد. و در نتیجه آن، شاه برگشت؛ یک دیکتاتور خیلی بد. در نتیجه آن، انقلاب ایران رخ داد. و این است که حالا این‌جا ایستاده‌ایم. پی‌آمدهای ناخواسته”.
برنی سندرز وعده داد که اگر رئیس‌جمهور شود این پی‌آمدهای ناخواسته را به‌دقت در نظر می‌گیرد.
سابقه نام مصدق در مناظره‌های اخیر
مارتین اومالی
مارتین اومالی که از رقابت‌های حزب دموکرات کنار کشیده، در یکی از مناظره‌های قبلی به محمد مصدق به عنوان یکی از تجربه‌های دخالت آمریکا در سرنگونی دولت‌ها اشاره کرد.
شنیدن چنین سخنانی از برنی سندرز، نه غیرمنتظره بود و نه جدید. او منتقد قدیمی سیاست خارجی آمریکا و یکی از اولین چهره‌های سیاسی بوده است که در مقابل حمله آمریکا به عراق موضع گرفت.
در همین رقابت‌های انتخاباتی هم قبلا داوطلبان نامزدی به کودتا علیه دولت محمد مصدق اشاره کرده بودند.
از جمله در سومین مناظره داوطلبان نامزدی حزب دموکرات که ۱۹ دسامبر برگزار شد، زمانی که هنوز مارتین اومالی هم در رقابت‌ها بود، این فرمان‌دار سابق مریلند گفت که آمریکا “بد عادت شده است که حکومت‌هایی را که با ایالات متحده دوست نیستند، از بین ببرد”.
آقای اومالی در این باره به سرنگونی مصدق در ایران اشاره کرد و گفت: “به نتایج آن نگاه کنید که هنوز هم با آن سر و کار داریم”.
در ادامه، برنی سندرز هم دنبال حرف‌های مارتین اومالی را گرفت و گفت جایی که با هیلاری کلینتون اختلاف‌نظر دارد، درباره “تغییر رژیم” است.
آقای سندرز در این باره، هم از محمد مصدق و سالوادور آلنده مثال آورد و هم از سرنگونی دیکتاتورهایی مانند صدام حسین و حالا که حرف از بشار اسد است.
این سناتور منتقد سیاست خارجی چند دهه اخیر آمریکا گفت: “برای کشور قدرتمندی مانند آمریکا نسبتا آسان است که یک دیکتاتور را بر اندازد ولی خیلی سخت است که تبعات ناخواسته آن و آشوب و بی‌ثباتی پس از آن را پیش‌بینی کند”.
درست یک ماه پیش از آن مناظره، برنی سندرز در نطقی که ۱۹ نوامبر در دانشگاه جورج‌تاون واشنگتن کرد، از سیاست “تغییر رژیم” در دستگاه سیاست خارجی آمریکا از جمله درباره محمد مصدق انتقاد کرده بود.
این داوطلب نامزدی ریاست‌جمهوری آمریکا اکتبر سال ۲۰۰۲ که عضو مجلس نمایندگان ایالات متحده بود، در نطقی در مخالفت با جنگ در عراق که پنج ماه بعدش آغاز شد، درباره “پی‌آمدهای به‌اصطلاح ناخواسته” چنین جنگ‌هایی هشدار داده بود.
پیش از این هم باراک اوباما که در رقابت‌های انتخاباتی هشت سال پیش و آن هم با نبرد تنگاتنگ با هیلاری کلینتون به ریاست‌جمهوری رسید، از تاثیر تجربه سرنگونی دولت محمد مصدق بر روی‌کرد ایرانی‌ها به آمریکا گفته بود.
رای مثبت سندرز به مجوز استفاده از نیروی نظامی
اما در پاسخ به حمله‌های برنی سندرز به رقیبش، هیلاری کلینتون، وزیر خارجه سابق آمریکا گفت که زیر بار برچسب “طرف‌دار سیاست تغییر رژیم” نمی‌رود.
او به چهار سال که عالی‌رتبه‌ترین دیپلمات دولت باراک اوباما بود اشاره می‌کند و ضمن تاکید بر این‌که اختلاف‌نظرهایی با این رئیس‌جمهور آمریکا داشته است، می‌گوید همواره تلاشش بر پرهیز از درگیری نظامی بوده است.
هیلاری کلینتون هم‌چنین می‌گوید برنی سندرز هم در مقاطعی از حمله نظامی آمریکا دفاع کرده است.
خانم کلینتون از جمله به رای مثبت آقای سندرز به طرح “اجازه استفاده از نیروی نظامی در مبارزه با تروریسم” اشاره می‌کند؛ قانونی که دولت جورج بوش به عنوان مبنای حقوقی حمله به عراق قلم‌داد می‌کرد و سه روز بعد از حمله‌های ۱۱ سپتامبر، فقط با یک رای منفی در کل کنگره آمریکا، تصویب شد.
با این حال وقتی موضوع به ایران می‌رسد، هیلاری کلینتون از ایده‌های با شدت عمل بیشتر در قبال ایران سخن می‌گوید و از جمله مرتب بر اهمیت مهارکردن نفوذ ایران در منطقه تاکید می‌کند. او لحنی گاه تند دارد که با توجه به فضای رقابت‌های انتخاباتی برای خیلی از ناظران، دور از انتظار نیست؛ حتی از طرف کسی که از مذاکرات هسته‌ای و توافق جامع ایران با شش قدرت جهانی حمایت کرده است، هرچند با احتیاط.
به هوای رای ‘انزواطلب’ها و ‘ضد جنگ’ها
در فصل داغ رقابت‌های انتخاباتی، داوطلب‌ها می‌کوشند توشه انتخاباتی‌شان را با حمایت گروه‌های متنوع‌تری پر کنند تا اقبال فراگیرتری برای اتکا داشته باشند.
در چنین فصلی‌برنی سندرز که خودش مرتب تاکید می‌کند برای بُردن آمده است و نه صرفا مطرح‌کردن ایده‌هایش، از یک سو گوشه چشمی به رای لیبرتارین‌هایی دارد که هرچند ایده‌هایش را برای افزایش مالیات‌ها و همین‌طور افزایش نقش دولت در تامین اجتماعی و خدمات درمانی هیچ خوش ندارند، اما شاید موضع‌گیری‌هایش درباره کاستن از مداخله ایالات متحده در کشورهای دیگر که در فضای سیاسی آمریکا گاه عنوان “انزواگرایی” می‌گیرد، برای آنها جای تامل داشته باشد.
او همین‌طور تلاش دارد حمایت آن نسل از هواداران حزب دموکرات و مستقل‌ها را جلب کند که هم سن و سال خودش هستند و در اغلب برنامه‌های انتخاباتی‌اش هم حتما چند نفر از آنها را با خود روی صحنه دارد. کسانی که جنگ ویتنام یا حال و هوای سال‌های پس از آن را به یاد دارند و شاید قدری از جهت‌گیری‌های ضد جنگ خیلی از جوانان آن زمان را هنوز همراه داشته باشند.
چالش درباره این که چه جور سیاست خارجی برای آمریکا بهتر است، یکی از گوشه‌های رقابت پر تب و تاب برای رسیدن به ریاست‌جمهوری ایالات متحده است.
از: بی بی سی
