«ایران» کشوری باستانی با سابقه چند هزار ساله است. نام ایران سابقه‌ای طولانی داشته و حداقل در شاهنامۀ فردوسی با بیش از هزار سال قدمت ذکر شده است. ایران بزرگ به زمان هخامنشی شامل بیشتر همسایگان فعلی ایران بود که با تجزیه‌های مکرر به اندازه فعلی رسیده است. آخرین مورد تجزیه وسیع ایران نیز در سال ۱۲۶۰ه.خ روی داد و حدود کلی مرزهای ایران با قرارداد آخال به حالت فعلی رسیدند.
دوران تاریخ معاصر ایران را عمدتاً از انقلاب مشروطه در سال ۱۲۸۵ه.خ به بعد در نظر می‌گیرند. با وقوع انقلاب مشروطه قانون مشروطه به عنوان قانون اساسی کشور در نظر گرفته شد. طبق آن بایستی مجلس شورای ملی تشکیل می‌شد و کلیۀ امور مهم از جمله تغییرات مرزی به تصویب مجلس می‌رسیدند.
طبیعی است که به هنگام وجود ضعیف‌ترین مجالس هم تجزیه ایران بسیار مشکل بود لذا حتی در جنگ جهانی اول هم کشور تجزیه نشد. این در حالی بود که برخی اختلافات مرزی کوچک با همسایگان از گذشته ادامه داشتند و برخی اختلافات کوچک جدید هم بروز می‌کردند.
با به قدرت رسیدن رضاشاه به مرور قدرت کشور در شخص شاه متمرکز شده و مجالس تابع دستور وی تشکیل شدند. در این دوران تقریباً تمام اختلافات مرزی ایران و همسایگان به ضرر ایران خاتمه یافتند و مناطقی از کشور جدا شدند که نقشه زیر گویای این مسائل می‌باشد.
حمیدرضا مسیبیان
hamosaieb@yahoo.com
پی نوشت: این مطلب خلاصه‌ای از کتاب: «مناطق جدا شده از ایران در دوران معاصر»، چاپ ۱۳۹۱، به کوشش «حمیدرضا مسیبیان » است.
