محمد مصدق در بیست و شش خرداد ۱۲۶۱ خورشیدی در تهران دیده به جهان گشود. از همان دوران نوجوانیش، در انقلاب مشروطیت درسهای اولیه زندگی سیاسیش را آموخت و سپس در امر پیشبرد هدفها و آرمانهای انقلاب مشروطیت، آزادی، استقلال، عدالت و پیشرفت اجتماعی، احترام به حقوق انسان‌ها و قانونگرایی، متعهدانه و مسئولانه کوشید
راز ماندگاری دکتر مصدق را میتوان در بازخوانی، بررسی و سنجش زندگی نامه او در درازنای هفتاد سال کار و پیکارش جست. او با رقم زدن و اجرای نقشهای اجتماعی گوناگون برای اعتلای فرهنگ مردم و ایجاد نهادهای مدرن و برپایی دولتی حقوق مدار و عرفی کمر همت بست
او در عنفوان جوانی به امور دیوانی مشغول شد و در آستانه مشروطیت (۱۲۸۵ ـ ۱۲۸۰) بعنوان دانشجوی باهوش ومشتاق یادگیری، مشروطه خواهی جوان و پرتب وتاب، تحصیلکرده ای آماده خدمت به میهن در سالهای بحرانی و پر مخاطره و در دهه های پس از آن، در نقشهای مدیر و دولتمردی پرظرفیت و درستکار و متعهد و فسادناپذیر، سیاستمداری استوار در رویارویی با استبداد قاجاری و پهلوی، وکیلی پرکار و مبتکر و آگاه به انتظارات مردم، مبارزی متعهد و با اخلاق و با شناخت از جامعه اش و نخست وزیری سوگند خورده به آزادی و استقلال میهن و آگاه به مسائل منطقه و جهان، کتاب زندگیش را با کار و کوشش و مبارزه‌ای سخت نوشت. پس از مرداد سال ۱۳۳۲ بعنوان «متهمی» پرشور در بیدادگاه نظامی، آنرا به محکمه ای علیه کودتاگران تبدیل کرد و کوشید تا یاران همراهش را حتی المقدور از قبول مسئولیتها برهاند و از خطر بگذراند و پس از آن سراسر دهه پایانی عمرش را در حصر بسر برد
دکتر محمد مصدق و آزادیخواهان و مشروطه خواهان پیگیر، به آزادی و استقلال مردم ایران جانی تازه و کالبدی حقوقی ـ ساختاری بخشیدند. مقالات و کتاب‌های بسیاری به زبانهای مختلف در طی دهه ها درباره کوششهای اصلاحگرانه سیاسی ـ اقتصادی ـ اجتماعی او، پیرامون کنشهای خلاق و ملی وی و تلاشهای تحول طلبانه اش، درباره قانون گرایی رادیکال مصدق، برپایی و گسترش جامعه مدنی توسط او و دولت ملی وی، تواناییش در زمینه سیاست خارجه و ملی کردن صنعت نفت نوشته شده‌اند
اصلاحات ساختاری و جامع و برنامه نه ماده‌ای مصدق و جبهه ملی شامل قانون انتخابات، نظام قضایی، قانون کار، قانون مالیات، قانون مطبوعات، آموزش، بهداشت، اصلاحات ارضی و شوراها بود. مصدق همچنین با طرح استقلال مالی دانشگاه تهران، تحصیلات رایگان و اجباری، استقلال کانون وکلا، تغییر وزارت جنگ به وزارت دفاع، کاهش بودجه ارتش، پخش مستقیم مذاکرات مجلس از رادیو، آزادی مطبوعات و اجازه انتشار ۳۷۰ نشریه که هفتاد مجله آن مخالف و منتقد مستقیم شخص وی بودند، عدم اجرای سانسور، آزادی احزاب و اجتماعات، واگذاری زمینهای مصادره‌ای دربار به دولت و انتقالش به کشاورزان، مبارزه با فساد و رانت خواری دربار و ملاکین بزرگ و در درون دستگاه دولتی، و بسیاری اقدام‌های دیگر این اصلاحات را پی گرفت. او حتی در دوران نخست وزیریش از خزانه دولتی حقوق نگرفت و سفرهایش به دادگاه لاهه و یا سازمان ملل را به هزینه شخصی انجام داد
اصلاحات اقتصادی او در زمینه ملی کردن صنعت نفت به پیشنهاد وزیر امور خارجه دلاورش دکتر حسین فاطمی، برنامه دولت مصدق در جهت اقتصاد بدون نفت، دیدگاهها و اقداماتش در زمینه سیاست خارجی و موازنه منفی در جهت پیشبرد عملی استقلال میهن و کاهش منازعات منطقه ای و اعتقاد به صلح و دوستی ملتها، از اهم دیگر سیاستهای اجتماعی ـ اقتصادی دکتر مصدق بودند
اگرچه برنامه و اصلاحات مصدق در ایران امروز با الگوبرداریهای سطحی قابل انطباق نیستند، لیکن بعنوان «مکتب مصدق» و بمثابه کانون نیرومندی از انرژی و حرکت، از ظرفیت بازاندیشانه بزرگی برخوردارند
در مکتب مشروطیت و آموزه های مصدق، حاکمیت ملی مبتنی بر خرد و حقوق انسان و متکی به قانون و مردم است. مصدق، دولت ملی را زیر شدیدترین فشارهای کاشانی و تندروهای اسلامی به یک بنیاد و نهاد دینی تبدیل نساخت. او گرچه شخصاً دیندار و آگاه به سنتهای جامعه بود و به آن‌ها احترام میگذاشت، اما دین برای او ابزار سرکوب و فریب مردم نبود و هیچگاه از برتری دینی بر دین دیگر و از جمله برتری شیعه و یا از سنی ستیزی و بهائی ستیزی سخنی نگفت
ملی گرائی مصدق و دفاع از حقوق و منافع ملی ایرانیان و مبارزه مستمر آزادیخواهان و مردم، به رهبری او علیه سلطه بریتانیا در کشور ما و در برابر کمپانی نفت انگلیس و ایران، هیچگاه در چهارچوب ناسیونالیسم تنگ و با برانگیختن احساسات مردم ایران علیه مردم انگلیس و مردم آمریکا و غرب ستیزی آلوده نشد. بنیانگذار دولت ملی همواره با سند و مدرک و به اتکای حقوق بین الملل از مردم ایران در مراجع بین‌المللی، در سازمان ملل و در دادگاه لاهه دفاع کرد. دستاوردهای مصدق در رویارویی با استعمار انگلیس ، الگوی درخشان مبارزه و مقاومت کشورها و خلقها در خاورمیانه و برخی نقاط دیگر جهان گردید
کابینه مصدق عمری کوتاه داشت (دو سال و چهار ماه). اما مصدق و یارانش برای ماندن، به خشونت، به قهر خشونت آمیز و سلاح روی نیاوردند. او به حقوق انسان و قانون و هنجارهای اخلاقی و موازین صلح و خشونت پرهیزی پایبند بود. ایران آنزمان (سال ۱۳۳۰) با جمعیت شانزده ـ هفده میلیونی، با ساختار ارباب و رعیتی و غلبه جمعیت روستایی هنوز راهی طولانی را برای اعتلاء فرهنگی و پیشرفت اجتماعی باید طی میکرد. نفوذ دولت انگلیس و همسایه شمالی در ایران و دخالتهای آنان در امور کشور ما، سیاستهای دربار و ایادیش ، سیاستهای حزب توده در دفاع مستقیم از منافع شوروی، همه و همه میبایست با سیاست موازنه منفی مصدق پاسخ میگرفت، والا ایران ۱۳۳۰ میتوانست به افغانستان در سه دهه پس از آن تبدیل گردد
مکتب مصدق پرچم مشروطیت را برافراشت، در آن تبلور یافت و آن را در جهات اساسیش به پیش برد و تکامل بخشید. مصدق در دوران زمامداریش، منتقدان و مخالفانش را به شیوه بنیانگذار رژیم ولایت فقیه و جانشین کنونیش مجازات نکرد. از دیدگاه خود او و آنان که امروز میراث فکری او را به درستی و منطقی و با حفظ اعتدال پاس میدارند، مصدق نه ابرمرد، نه بت و نه منزه از هرگونه انتقاد است. او خود در پست نخست وزیری با صدور ابلاغیه ای به مراجع قضایی، هرگونه انتقاد و نظر نسبت به خویش را آزاد و مشمول برائت اعلام داشت
در ایران امروز در روزها و مناسبتهای گوناگون، مانند ۲۹ اسفند، ۱۴ اسفند، اردی‌بهشت و خرداد و حتی در مرداد ماه نیز نام و یاد مصدق پاس داشته میشود. ایرانیان در فیلم و شعر و نقاشی، در رسانه‌ها و مجالس سخنرانی و بزرگداشتها، با کاشتن و نامگذاریهای نهالهای آزادی و مکانهای عمومی و دانشگاهی به نام او، خاطره این چهره درخشان تاریخ معاصر کشورمان را پاس میدارند
شاه با کودتا، حکومت ملی و قانونی دکتر مصدق را برانداخت. آیت الله خمینی او را غیر مسلم و «مشتی استخوان» خواند. پیروان راه و مکتبش را بلافاصله حذف کرد و حتی از نامگذاری خیابانی به نام او سرباززد. اکنون نیز برغم استفاده ابزاری از نام و آوازه اش در رویارویی با آمریکا، میراث فکری مصدق همچنان در زیر سانسور قرار دارد. در آرامگاهش مردم حق اجتماع ندارند و حتی حساب کوچک بانکی برای مرمت خانه مصدق را نیز بسته اند
سفر تاریخی مصدق اما، در قلبها و نسلهای ایرانیان فراتر از مرزهای تاریخی و جغرافیایی ایران رفته است. گوهر زنده و آینده گرای مکتب مشروطیت و میراث مصدق، پشتوانه بزرگ جنبش و گفتمان دموکراسی خواهی امروز ایران است. دکتر محمد مصدق نماد آزادی، استقلال، قانون مداری، پیشرفت اجتماعی و همبستگی ملی ایرانیان است
تو ای ستاره دنباله‌دار آزادی هنوز در ره پیموده روشنی زایی
هیئت برگزار کننده یکصدوسی و چهارمین زادروز دکتر مصدق
کلن ـ خرداد ۱۳۹۵، یونی (ژوئن) ۲۰۱۶
راز ماندگاری دکتر مصدق
برنامه بزرگداشت یکصدوسی و چهارمین زادروز دکتر مصدق
خرداد ۱۳۹۵، یونی (ژوئن) ۲۰۱۶
ـ سرود ملی ایران
ـ خوش آمد گویی: آقای صادق محمودی
ـ شعر خوانی آقای نعمت آزرم
ـ سخنرانی آقای ناصر کاخساز
«وطن و غربت، رابطه انعکاسی دو حس در هم آمیخته»
ـ تقدیم لوح دکتر مصدق به هنرمند آزادیخواه خانم پرستو فروهر
به پاس کوششهای حقوق بشری و دادخواهی های پیگیرانه اش
ـ موسیقی
ـ سخنرانی آقای سعید بشیرتاش
«مصدق و نیاز امروز مردم ایران»
ـ سخنرانی خانم سهیلا ستاری
«نقش سازمانهای مدنی در رویارویی با تمرکز قدرت»
ـ فیلم از زندگی دکتر مصدق
به کوشش آقای محسن شایسته
ـ سخنرانی آقای رضا شاه حسینی
«میراث مصدق»
ـ سخنرانی آقای علی اصغر سلیمی
«چالش تاریخی اسلامهای سیاسی و گفتمان حاکمیت ملی ـ دموکراتیک»
ـ سخن و پیامهای رسیده، آقای فرشید یاسایی
ـ موسیقی
