قزوین- تخریب بیش از هزار هکتار از باغستان‌های سنتی قزوین با قدمت یک هزارساله زنگ خطر نابودی باغشهری را به صدا درآورده که تداوم تخریب آن سلامت مردم در چند استان ازجمله پایتخت را تهدید می‌کند.
خبرگزاری مهر- گروه استان‌ها؛ محمدرضا جباری: قزوین را به‌واسطه احاطه باغستان‌های زیبا و انبوهش باغ شهر می‌نامیدند و این میراث یک هزارساله ضمن تلطیف هوای شهر، موجب جلوگیری از بروز سیلاب‌ها و نیز توزیع آب باران در پای درختانی می‌شد که میوه‌های مردم را نیز تأمین می‌کرد.
باغستانی به وسعت بیش از شش هزار هکتار با هزاران اصله درخت بادام، پسته، زردآلو و انگور شهر قزوین را چون نگینی در برگرفته بود تا هم مردم و ساکنانش احساس طراوت و آرامش و سرزندگی کنند و هم کسانی که به این شهر سفر می‌کردند خاطراتی خوش را برای خود با گردش در باغات رقم بزنند.
زندگی ماشینی و توسعه شهرنشینی در کنار همه مزایا و فوایدش، انسان‌ها را از آسیب‌های خود نیز در امان نگذاشته و توسعه شهری و ایجاد ساختمان‌هایی از جنس آهن و سیمان و گچ برای استقرار ادارات و راه‌اندازی امور مردم در شهر موجب شد طی هشتاد سال اخیر بیش از یک هزار هکتار باغ سرسبز و آباد با درختان مثمر در باغستان سنتی قزوین نابود شود تا زندگی آیندگان به مخاطره بیفتد.
کاهش وسعت باغستان از ۳۵۰۰ به ۲۵۰۰ هکتار
حمید رحمانی مدیرعامل سازمان باغستان‌های سنتی شهرداری قزوین می‌گوید: تخریب‌ها در ۸۰ سال گذشته صورت گرفته و در دهه اخیر روند تخریب بسیار محدودشده اما بی‌انگیزگی در نگهداری از باغات که اقتصادی نبودن ازجمله آن‌هاست به روند خشک شدن و تخریب باغات کمک کرده است.
کارخانه اکسیژن قزوین را تعطیل نکنیم
رحمانی می‌گوید: باغستان قزوین مانند کارخانه اکسیژن است که اگر تعطیل شود تنفس مردم دچار مشکل خواهد شد و دیگر این شهر جای مناسبی برای سکونت نخواهد بود به همین دلیل تقریباً همه مسئولان باور کرده‌اند که باید از این سرمایه عظیم صیانت کنند.
وی می‌افزاید: تنها سازمانی که به‌طور عملی برای حفاظت از این فضای سبز وارد کارشده سازمان باغستان است و ما با توزیع ۳۰ هزار اصله نهال پسته برای جبران تخریب انجام‌شده و اقتصادی کردن کارها بین باغداران اقدام کردیم که با استقبال روبرو شد.
باغداران قزوینی بر این باورند اگر نیازهای باغستان سنتی قزوین به آب و اعتبار مناسب برای رسیدگی و احیاء آن تأمین نشود و این مجموعه با همین وضعیت رها شود شاهد تخریب آن و از بین رفتن فیلتر طبیعی هوا و سد مناسب سیلاب‌ها خواهیم بود و باید در آینده منتظر آلودگی هوا، هجوم ریز گردها و غیرقابل‌سکونت شدن شهر قزوین شویم.
خطر بیخ گوش پایتخت
نگرانی در مورد وضعیت ریزگردهای ناشی از کویری شدن قزوین در حالی است که طی سال‌های اخیر بخش عمده‌ای از استان‌های غربی و جنوبی کشور درگیر ریزگردهای عربی بوده‌اند و حالا ایجاد کانون‌های گردوغبار در داخل کشور نگرانی‌ها را در این زمینه دوچندان می‌کند.
کارشناسان محیط‌زیست در این زمینه می‌گویند که تخریب باغستان‌ها به گسترش فرسایش خاک در منطقه ختم خواهد شد به‌طوری‌که استمرار وضعیت کنونی در قزوین و از میان رفتن این عرصه‌های طبیعی نتیجه‌ای جز تولد کانون‌های جدید ریزگردها ندارد.
از طرف دیگر از بین رفتن باغ شهر قزوین باعث ایجاد کانون‌های ریزگردی خواهد شد که با توجه به جهت وزش بادهای غرب استان تهران، این بادها به‌جای بهبود هوای پایتخت به تهدیدی جدی برای کیفیت هوای تهران تبدل خواهند شد.
معاون هماهنگی امور عمرانی استاندار قزوین پیش از این در این رابطه با یادآوری اینکه مشکلات زیست‌محیطی شهرستان آبیک قزوین علاوه بر این شهرستان استان‌های البرز، تهران و قزوین را نیز تهدید می‌کند، گفته بود: برای رفع بیابان‌زایی جنوب شهرستان آبیک که به عنوان کانون ریزگردها مطرح است، سه دستگاه ملی مدیریت بحران، جنگل‌ها و مراتع و حفاظت محیط زیست کشور لازم است فکر اساسی و تدابیر لازم را برای این مهم بیندیشند.
با این تفاسیر به نظر می‌رسد اگر به وزن ملاحظات زیست‌محیطی توجه نکنیم با مشکلات بسیار پیچیده‌ای روبرو خواهیم شد که کنترل آن‌ها بسیار سخت و زمان‌بر خواهد بود.
نابودی باغستان زیست‌بوم استان‌های اطراف قزوین را تهدید می‌کند
عبدالحسین مظفری معاون نظارت و پایش محیط‌زیست استان قزوین در خصوص تهدید زیست‌محیطی ناشی از نابودی باغستان به خبرنگار مهر می‌گوید: با گسترش کانون بیابانی در منطقه بویین‌زهرا و آبیک از ۲۹ هزار هکتار به ۱۰۰ هزار هکتار ریز گردها آینده استان قزوین و دیگر استان‌های همجوار را تهدید می‌کند و اگر باغستان تخریب شود یکی از مهم‌ترین سدها در برابر این آلایندگی از بین رفته و شهر بی‌دفاع خواهد شد.
وی می‌افزاید: مسائل زیست محیطی هیچ مرزی ندارد و اگر ریز گردها در قزوین بیشتر شود سایر استان‌ها نیز مانند تهران، البرز، همدان و زنجان نیز در معرض این آلودگی قرار می‌گیرند و تهدید می‌شوند.
مظفری می‌گوید: نوع آب‌رسانی غرقابی باغات هم مانع از سیلاب بود و هم کار آبخیزداری در باغات انجام می‌شد و هم به افزایش آب‌های زیرزمینی کمک می‌کرد هرچند از نگاه ما نقش ژنتیکی این میراث نیز اهمیت مضاعف دارد.
به گفته معاون محیط‌زیست استان قزوین باغستان‌ها، بسیاری از بیماری‌ها را سپری و شرایط اقلیمی را طی کرده‌اند و با غنای ژنتیکی دارای اهمیت ویژه هستند و در کنار آن تنوع زیستی گیاهی و جانوری آن نیز مهم است.
وی می‌افزاید: وجود جانورانی چون جغد، سنجاب، پرندگان و سایر جوندگان در باغ‌ها به تنوع زیستی این فضای سبز ارزشمند منجر شده که اگر این مجموعه تخریب شود همه این گونه‌ها در معرض نابودی و برهم خوردن چرخه خواهند بود.
استانداری در صیانت از باغستان جدی است
فریدون همتی استاندار قزوین با درک درست از ارزش قابل‌توجه باغستان پس از بازدید از مجموعه باغستان‌ها با هرگونه اجرای طرح توسعه شهری در باغستان‌ها مخالفت کرد و اظهار داشت: اجازه نخواهیم داد حتی یک وجب از این سرمایه ملی نابود و یا تخریب شود.
استاندار که دستور تشکیل جلسات مستمر هفتگی برای رسیدگی به وضعیت باغستان‌ها را صادر کرده با ساخت بیمارستان ۱۰۰۰ تخت خوابی در زمینی که در باغستان بود و نیز عبور کمربندی جنوبی از داخل باغستان که هر دو از پروژه‌های موردنیاز شهری بود مخالفت کرد و اجازه تخریب باغات را نداد.
منوچهر حبیبی معاون عمرانی استانداری قزوین با اشاره به این تأکید استاندار هم به خبرنگار مهر گفت: روند رشد شهری و اجرای طرح‌های توسعه در دهه اخیر بسیار بالا بوده و چون باغستان‌ها را جدی نگرفته بودیم و متولی هم نداشته و برنامه منسجمی برای حفظ آن‌ها از سوی دستگاه‌های اجرایی ارائه نشده بخشی از این میراث ارزشمند نابودشده و کم‌آبی و بی‌انگیزگی خرده‌مالکان هم از دلایل دیگر در تسریع و تخریب باغستان‌ها بوده است.
زنگ خطر نابودی باغستان به صدا درآمده است
حبیبی بیان کرد: باغستان برند شهر قزوین است و با افزایش آلودگی‌های ناشی از بیابانی شدن برخی مناطق در محدوده بویین‌زهرا و آبیک و هجوم ریزگردها اگر روند تخریب باغستان ادامه یابد در نیم‌قرن آینده با بحران آلودگی هوا و تهدیدهای زیست‌محیطی مواجه خواهیم شد لذا دیگر اجازه نخواهیم داد حتی یک وجب از باغستان‌های قزوین به بهانه توسعه شهری، تخریب شود.
احیاء باغستان‌ها نیازمند ردیف اعتباری مناسب است
باغستان‌های قزوین میراث ارزشمندی است که باید از آن به‌دقت و سرعت صیانت شود، تعیین ردیف ملی اعتباری حداقل ۲۵۰ میلیارد تومانی می‌تواند زمینه تأمین نیازهای کنونی مانند ایجاد راه دسترسی، ساخت اتاقک نگهبانی و استقرار باغدار، تأمین آب مستمر از محل طرح پساب و توزیع نهال درختان مثمر بادام و پسته برای اقتصادی شدن باغداری را ممکن کند.
به گفته جوادی، عظیمی، حاج کریمی، دخو حسینی و اسد رضایی از باغداران منطقه، باغستان‌های قزوین امروز از کم‌آبی، ناامنی، خطر آتش‌سوزی، بروز آفت و بیماری گیاهی و جانوری، نبود راه دسترسی و اقتصادی نبودن باغداری در رنج است و اگر نیازها برطرف شود انگیزه لازم برای میراث داران باغستان برای صیانت از باغ تقویت می‌شود.
شناسنامه‌دار کردن بیش از ۹ هزار قطعه باغات ۵۰۰ متری تا ۵۰۰۰ متری برای برنامه‌ریزی منطقی و علمی به‌منظور احیاء از کارهای در دست انجام توسط سازمان باغستان است و در این میان میراث فرهنگی نیز ثبت جهانی باغستان را پیگیری می‌کند که در صورت تحقق آن گام مهمی در معرفی این مجموعه به جهانیان و جذب گردشگر داخلی و خارجی برای بازدید از آن نیز برداشته خواهد شد.
باغستان را با همه امکانات حفظ و احیاء کنیم
منطق و عقل حکم می‌کند اجازه ندهیم بحرانی رخ دهد و سپس به فکر چاره باشیم؛ حوادثی مانند خشک شدن دریاچه ارومیه، دشت‌های متعدد و تالاب‌های کشور که آلودگی آن بسیاری از استان‌ها را تهدید کرده و امروز حاضریم صدها میلیارد تومان اعتبار برای جلوگیری از خشک شدن و تبعات ناشی از آلودگی آن‌ها اختصاص دهیم باید دولتمردان را مجاب کند تا با بسیج همه امکانات دستگاه‌های مرتبط مانند جهاد کشاورزی، شهرداری، محیط‌زیست، منابع طبیعی و به‌ویژه مشارکت همه باغداران برای حفاظت و احیاء باغستان سنتی قزوین قبل از نابودی بیشتر و خشک شدن به فکر چاره باشند و بدانند نابودی باغستان قزوین پایان زندگی در این شهر و تهدیدی جدی برای سلامت مردم در دیگر استان‌های همجوار است.
باغستان‌های سنتی قزوین را به‌عنوان میراث ارزشمند طبیعی خود را حفظ کنیم زیرا ایجاد دوباره آن صدها سال و میلیاردها تومان هزینه لازم دارد که از توان ما خارج خواهد بود.
| جدول اظهار نظر مسئولان در مورد تخریب باغ‌شهر قزوین | |
| نام مسئول | اظهارات |
| فریدون همتی استاندار قزوین | اجازه نخواهیم داد حتی یک وجب از این سرمایه ملی نابود و یا تخریب شود |
| منوچهر حبیبی معاون عمرانی استانداری قزوین | با افزایش آلودگی‌های ناشی از بیابانی شدن برخی مناطق در محدوده بویین‌زهرا و آبیک و هجوم ریزگردها اگر روند تخریب باغستان ادامه یابد در نیم‌قرن آینده با بحران آلودگی هوا و تهدیدهای زیست‌محیطی مواجه خواهیم شد |
| عبدالحسین مظفری معاون نظارت و پایش محیط‌زیست استان قزوین | با گسترش کانون بیابانی در منطقه بویین‌زهرا و آبیک از ۲۹ هزار هکتار به ۱۰۰ هزار هکتار ریز گردها آینده استان ما را تهدید می‌کند و اگر باغستان تخریب شود یکی از مهم‌ترین سدها در برابر این آلایندگی از بین رفته و شهر بی‌دفاع خواهد شد |
| حمید رحمانی مدیرعامل سازمان باغستان‌های سنتی شهرداری قزوین | باغستان قزوین مانند کارخانه اکسیژن است که اگر تعطیل شود تنفس مردم دچار مشکل خواهد شد و دیگر این شهر جای مناسبی برای سکونت نخواهد بود |
