دست‌آوردهای علمی ـ فنی یک قرن گذشته بخوبی نشان می‌دهند که نظریه کوانتوم و نظریه نسبیت (خاص و عام) توان توضیح ساختارها و فعل‌و‌انفعالات کیهان (cosmos ,universe) در اندازه‌های بسیار کوچک (ذرات مادون اتم‌ها) و در اندازه‌های بسیار بزرگ (تقریبا تا انتهای گیتی یا کیهان قابل مشاهده) را دارند