انتخاب خبر: تداوم وضعیت خشکی دریاچه ارومیه و تعهد و توجه ویژه دولت به حل این بحران ملی زیست‌محیطی، تصویب تشکیل “کارگروه نجات دریاچه ارومیه”در اولین جلسه هیأت محترم وزیران در تاریخ ۲۷/۰۵/۱۳۹۲ را در پی داشت.
برای شناخت بهتر و دقیق ابعاد بحران دریاچه ارومیه خبرنگار انتخاب خبر پای صحبت های دکتر مسعود تجریشی، مدیر دفتر تلفیق و برنامه ریزی ستاد احیای دریاچه ارومیه نشست.
در ادامه، بخش های مهم این گفتگو را می خوانید.
♦ عمده غبارهای داخل کشور از ریزگردها یا خاک تشکیل شده است. کف دریاچه ارومیه هم پوشیده از خاک و عمدتاً نمک است. بیش از ده میلیارد تن نمک در کف دریاچه وجود دارد. در حاشیه این دریاچه حدود ۵ میلیون نفر زندگی می کنند. در داخل کشور چنین پهنه ای وجود ندارد که این تعداد انسان در مجاورت آن زندگی کنند. پس خشکی دریاچه ارومیه می تواند مشکلاتی برای جمعیت اطراف خود ایجاد کند.
♦ درختکاری و کشاورزی هم در منطقه دریاچه ارومیه وجود دارد. میزان کشاورزی و باغداری در منطقه نسبت به سایر مناطق کشور قابل توجه است. بنابراین خشک شدن دریاچه masudtajrishiمی تواند کشاورزی و باغداری موجود را هم با خطراتی مواجه سازد.
♦ خشکی دریاچه ارومیه بر مشکلات حوضه آبریز دریاچه می افزاید. با خشک شدن دریاچه، خاک کف دریاچه به صورت غبار وارد هوای محیط اطراف می شود و به اطراف پخش می شود. در این صورت، گرد و غبار حاوی نمک به اطراف سرازیر شده و باعث از بین رفتن زمین های کشاورزی، بروز مشکلات بهداشتی برای مردم و همچنین بروز مشکلات زیست محیطی می شود. پس باید توجه جدی نسبت به این دریاچه به عمل آید.
♦ علت اصلی خشکی دریاچه ارومیه برداشت های بیش از حد از منابع تجدیدپذیر حوضه آبریز دریاچه بود. در سال ۱۳۵۷ یعنی ابتدای انقلاب اسلامی ۳۰۰ هزار هکتار اراضی کشت آبی در حوضه آبریز دریاچه وجود داشت، اما امروز اراضی کشت آبی به ۵۰۰ هکتار افزایش پیدا کرده است.
♦ عامل دوم خشکی دریاچه ارومیه، بارندگی ها بوده است. طی دو دهه اخیر مقدار بارندگی های کشورمان حدود ۱۸ درصد نسبت به دهه گذشته کاهش پیدا کرد. به عبارتی؛ آب تجدیدپذیر حوضه دریاچه ارومیه که حدود ۸٫۷ میلیارد مرمکعب در سال بوده است به ۷ میلیارد مترمکعب کاهش پیدا کرده است. سپس در طی ۲۰ سال اخیر، هر ساله ۱٫۷ میلیارد مترمکعب آب کمتری به سمت دریاچه سرازیر شده است؛ یعنی حدود ۳۴ میلیارد مترمکعب آب کمتر وارد دریاچه شده است. این دو عامل اخیر همزمان باعث شدند که دریاچه به شرایط امروز دچار شود.
♦ عامل سوم خشکی دریاچه ارومیه نیز توسعه بی رویه کشت آبی با الگوهای نامناسب در داخل حوضه آبریز بوده است، که تغییرات یا نوسانات اقلیمی هم در این زمینه تأثیرگذار بوده است.
♦ اقداماتی که ستاد احیای دریاچه ارومیه انجام داده است عمدتاً شامل اتصال رودخانه زرینه رود به سیمینه رود، ممانعت از برداشت های غیرمجاز آب و رهاسازی های آب از سدهای اصلی حوضه به سمت دریاچه بوده است. همچنین لایروبی های صورت گرفته در داخل رودخانه ها در جنوب، شرق و غرب حوضه آبریز دریاچه موجب شد تا آب مستقیماً به پیکره اصلی دریاچه وارد شود. بنابراین باران مطمئناً علت تثبیت دریاچه ارومیه نمی باشد بلکه امروز اقدامات اجرایی ستاد احیای دریاچه ارومیه اثر خود را در افزایش تراز دریاچه ارومیه نشان می دهد.
♦ احیای دریاچه نیاز به یک اراده و تصمیم جدی داشته است که خوشبختانه وقتی آقای روحانی به ریاست جمهوری برگزیده شدند این اراده و تصمیم بوجود آمد. احیای دریاچه ارومیه همچنین نیازمند وجود یک برنامه بوده است که در این خصوص، برنامه ده ساله ارائه گردیده و برنامه توسط هیئت محترم وزیران تأیید شده است.
♦ البته امروز احیای دریاچه ارومیه نیازمند کمک و همکاری دستگاه های اجرایی است. امسال البته دستگاه های اجرایی مصر به همکاری درخصوص احیای دریاچه ارومیه هستند. حتی امروز خواست خود مردم احیای دریاچه ارومیه است. اکنون مردم به نسبت ۴ سال گذشته بیشتر احساس کرده اند که گرد و غبار تولید شده و پخش شده در محیط می تواند درختان آنها را نابود کند. مردم حوضه ابریز دریاچه ارومیه به خوبی دریافته اند که با پخش گرد و غبارهای نمکی از کف دریاچه خاک زمین های آن ها شور می شود. حتی امروز کشاورزی در منطقه در حال نابودی است و آب زمین های اطراف دریاچه شور گردیده است. اکنون خود مردم متوجه شده اند که حیات آینده شان وابسته به وجود دریاچه ارومیه است. بنابراین امروز مردم نیز همراه و یاور ستاد احیای دریاچه ارومیه هستند.
♦ تنها عاملی که امروز احیای دریاچه ارومیه را با دشواری مواجه نموده منابع مالی است. اعتباراتی برای احیای دریاچه مورد نیاز است و در این راستا دولت باید کمک کند و اعتبارات را به هنگام در اختیار ستاد احیای دریاچه ارومیه گذارد.
♦ با اینکه چندین ماه از تصمیم دولت برای احیای دریاچه ارومیه می گذرد اما هنوز منابع مالی از طریق دستگاه های اجرایی برای پروژه های احیای دریاچه ارومیه تخصیص پیدا نکرده است. اگر اختصاص اعتبارات مالی یک سال به تعویض افتد احیای دریاچه ارومیه نیز یکسال به تعویق می افتد. برخی فعالیت ها مانند آبیاری و کاشت گیاهان برای ممانعت از پراکنده شدن گرد و غبار کف دریاچه، انجام گشت های بازرسی برای جلوگیری از برداشت های غیرمجاز از دو سال گذشته آغاز گشته اند. آنچه مسلم است؛ انجام چنین اقداماتی مستلزم تخصیص اعتبارات لازم است. امروز ستاد احیای دریاچه ارومیه درخصوص تأمین و پرداخت هزینه های اقدامات انجام شده با مشکلات زیادی رو به رو است. بیشترین ضربه از این ناحیه به ستاد احیای دریاچه ارومیه وارد می شود و همین مسئله می تواند شرایط احیای دریاچه را با مشکلات جدی مواجه سازد.
♦ اگر پروژه احیای دریاچه ارومیه با موفقیت اجرا نشود یا با شکست مواجه شود مطمئناً نمی توان زیاد امیدوار بود تا اکوسیستم های دیگری هم که در خطر هستند احیا شوند. حتی خیلی نمی توان یقین داشت که اکوسیستم های در شرف نابودی سرزمین ایران طی سالیان آینده در شرایط مطلوب و پایداری برای مردم و کشور قرار گیرند.
