حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، لایحه بودجه سال ۱۳۹۸ را برای بررسی و تصویب به مجلس داده است. او در سخنرانی بودجه، مشکلات اقتصادی را به تحریم هسته‌ای توسط آمریکا و ساختار ناسالم اقتصاد ایران نسبت داد اما نسبت به موفقیت دولت ابراز امیدواری کرد. وی همچنین از تصمیماتی برای جلب سرمایه ایرانیان مقیم خارج خبر داد.
روز سه‌شنبه، ۴ دی (۲۵ سپتامبر)، حسن روحانی با حضور در مجلس، ضمن تشریح سیاست اقتصادی دولت و رویکرد بودجه سال آینده شمسی، از نمایندگان خواست تا لایحه بودجه را بررسی و آن را تصویب کنند.
بودجه سال آینده خورشیدی با سقف ۱۷،۰۳۲،۳۳۷.۲۷ (هفده میلیون و سی و دو هزار و سیصد و سی ودو میلیارد و بیست و هفت میلیون) میلیارد ریال (یا بالاتر از یکهزار و هفتصد و سه هزار میلیارد تومان) به مجلس داده شده است. این بودجه نسبت به لایحه بودجه سال گذشته بیش از ۴۲ درصد و نسبت به بودجه مصوب سال گذشته بیش از ۳۹ درصد افزایش نشان می‌دهد.
دراین لایحه منابع بودجه عمومی ۴،۷۸۶،۲۶۳.۸۲۷ میلیارد ریال (یا بیش از چهارصد و هفتاد و هشت هزار میلیارد تومان) و بودجه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و موسسات انتفاعی وابسته به دولت نیز ۱۲،۷۴۷،۵۴۵.۴۷۵ میلیارد ریال (بیش از یکهزار و دویست و هفتاد و چهار هزار میلیارد تومان) پیش‌بینی شده است.
آقای روحانی در سخنرانی بودجه گفت که لایحه بودجه در شرایطی تقدیم مجلس می‌شود که “ما از اواخر سال گذشته باشرایط فشار و تحریم ظالمانه آمریکا مواجه بوده‌ایم.” وی گفت: “دی ماه امسال، ماه پربرکتی برای مردم خواهد بود و همچنین بهمن که چهلمین سالگرد انقلاب اسلامی را گرامی می‌داریم اما در دی ماه پارسال، در اول و آخرش با یک مشکلاتی مواجه شدیم و همان حوادث اوایل دی ماه پارسال باعث شد آمریکایی‌ها با برداشت غلط و تصور ناروا، اواخر دی ماه موضعگیری جدیدی را علیه جمهوری اسلامی ایران و توافق هسته‌ای اعلام کنند.”
اشاره آقای روحانی به اعتراضات گسترده اوایل دیماه سال گذشته در بسیاری از شهرهای ایران است. وی پیش از این هم بارها تصمیم آمریکا به خروج از توافق هسته ای ایران با قدرتهای جهانی (برجام) را ناشی از این اعتراضات دانسته بود. تظاهرات دیماه سال گذشته در اعتراض به شرایط بد اقتصادی در مشهد آغاز شد اما به سرعت جنبه سیاسی به خود گرفت و در سراسر ایران گسترش یافت.
در آغاز این اعتراضات معاون اول رئیس جمهوری تلویحا افرادی در جناح رقیب دولت را مسئول راه‌اندازی تظاهرات دانست و ظاهرا با توجه به احساسات عمومی، هشدار داد که با به جریان افتادن اعتراضات، مهار آن دشوار خواهد بود.
دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، که در زمان رقابت های انتخاباتی، برجام را “بدترین توافق” تاریخ آمریکا توصیف کرده بود در اردیبهشت ماه امسال از این توافق خارج شد و از مردادماه تحریم‌هایی را علیه جمهوری اسلامی به اجرا گذاشت. وی رهبران جمهوری اسلامی را متهم کرد که با دستیابی به برجام و لغو تحریم‌های هسته‌ای، عواید ناشی از آن را به بهبود شرایط اقتصادی مردم ایران، در اختیار حکومت سوریه و سازمان های وابسته به جمهوری اسلامی در خارج قرار داده و، به گفته آنان، برای محرومیت مردم ایران از حقوق خود و سرکوب آنان به کار گرفته است. مقامات آمریکایی گفته‌اند که هدف از تحریم‌های هسته‌ای، مردم ایران نیست.
حسن روحانی هدف آمریکا را فشار بر مردم ایران توصیف کرد و گفت که “هدف اصلی آمریکا از این توطئه‌ها، تحریم‌ها و فشارها که مستقیما بر ملت بزرگ ایران و بر مردم منطقه و بر شرکت‌های تجاری و اقتصادی جهان جهان وارد می‌شود و بر خلاف همه مقررات بین‌المللی است، به زانو در آوردن نظام پر قدرت جمهوری اسلامی ایران است.” وی در تشریح انگیزه آمریکاییان از وارد کردن این فشارها گفت که آمریکاییان جمهوری اسلامی را “مانع بزرگ خودشان در منطقه احساس می‌کنند.” وی گفت که “بی‌تردید آمریکا به هدف خود نخواهد رسید.”
اقای روحانی گفت که از سال ۱۳۹۲ و آغاز به کار او، تورم مهار و رشد منفی اقتصادی به رشد مثبت تبدیل شد اما “آمریکایی‌ها در این وسط توطئه و نقشه شوم خود برای تحریم ملت ایران را اجرا کردند.” وی با اشاره به افزایش نرخ ارز در اواسط سال گذشته درایران، گفت که آمریکا در نظر داشت به نظام و کشور القاء کند که دولت بر اوضاع مسلط نیست و گفت: “برخی سایت‌ها و روزنامه‌هایی که متاسفانه گاهی تعبیرات‌شان نادرست یا ناپسند است، گفتند دولت کشور را رها کرده و از کنترل خارج شده است و بعضی ها هم که اقتصاد هم کمی بلد هستند و خوانده‌اند از ابر تورم سخن گفتند و از اینکه ایران به زودی به ونزوئلا تبدیل خواهد شد، در روزنامه ها نوشتند و تلاش کردند مردم را نامید و دولت را ناکارآمد قلمداد کنند.” وی افزود که همه این افراد نظر سوء نداشتند اما اظهارات آنان برای ملت و نظام جمهوری اسلامی خطرناک بود.
رئیس جمهور ایران با ستایش از سیاست اقتصادی دولت خود تا قبل از تحریم‌ها، گفت که بروز التهابات ارزی باعث شد دولت تصمیم‌هایی بگیرد که اولویت اول و دوم نبود و افزود “کسی نمی‌تواند بگوید تحریم در اقتصاد و زندگی مردم تاثیر منفی نمی‌گذارد اما هیچکس هم نمی‌تواند بگوید آمریکا به اهدافش دست خواهد یافت، آمریکا حتما شکست می‌خورد و به اهدافش نمی‌رسد.” مقامات آمریکایی برای لغو تحریم‌ها خواستار تجدید نظر در برجام، افزایش نظارت بر برنامه هسته‌ای و موشکی جمهوری اسلامی و رعایت حقوق و ازادی‌های مردم ایران از سوی حکومت شده‌اند. مقامات جمهوری اسلامی این اتهامات را رد کرده‌اند.
آقای روحانی گفت: “در عین حال تحریم مشکلاتی را برای زندگی مردم ایجاد می‌کند و ما باید تلاش کنیم با هم این مشکلات را کاهش دهیم و این کار در قدرت ماست و مجلس، دولت و نظام قادر است مشکلات را کاهش دهد.”
وی گفت که اگرچه عامل اصلی مشکلات تحریم بود، عامل دوم ساختارهای ناسالم اقتصادی در کشور است و افزود که عدم سلامت اقتصادی در شرایط تحریم خودر ا بیشتر بروز می‌دهد. آقای روحانی گفت: “ما در اقتصاد دولتی مشکل داریم، ما بخش خصوصی را تقویت نکردیم، اگر بخش خصوصی ما در کشور فعال بودو بار اقتصاد عمدتا بر عهده بخش خصوصی بود امروز تاثیر تحریم تحریم در کشور به مراتب کمتر بود، اگر بار بودجه بر دوش نفت نبود، حتما اثر تحریم کمتر بود.”
وی در توضیح عدم سلامت اقتصادی به مشکل بانک‌ها هم اشاره کرد و گفت “یک زمانی موضوع بازار ارز بود امامسایل بانکی الان بیشتر مطرح است.” وی سیستم بانکی جمهوری اسلامی را ناسالم توصیف کردو گفت: “تا بانک ما سالم نشود، اقتصاد ما سالم نمی‌شود.”
رئیس جمهوری ایران سومین عامل دشواری‌های اقتصادی را “وضعیت روانی جامعه” دانست و گفت که رسانه‌های همگانی نتوانستند در برابر تحریم آمریکا تبلیغ موثر کنند و مانع از تضعیف روحیه جامعه شوند.
حسن روحانی چهارمین عامل مشکلات اقتصادی را روابط خارجی جمهوری اسلامی دانست و گفت که باید این روابط محکم باشد. آقای روحانی در عین حال از اینکه کشورهای معدودی از تحریم آمریکا علیه ایران رسما حمایت کرده اند ابراز خرسندی کرد و آن را نشانه موفقیت سیاست خارجی دولت خود دانست. وی گفت که “ما هرچه بتوانیم روابط خارجی خودمان را قوی کنیم و با سایر کشورها روابط بهتری داشته باشیم، به استثنای چند کشوری که با ما خصم هستند، این روابط می تواندبه ما کمک کند.”
رئیس جمهوری ایران در بخشی از سخنان خود به مشکلات ایرانیان مقیم خارج هنگام سفر به کشورشان هم اشاره کرد و گفت: “اخیراً در شورای عالی امنیت ملی با مصوبه‌ای که داشتیم کار تمام ایرانی‌های دو تابعیتی را تسهیل کردیم و برخی از مقررات را اصلاح کردیم.” وی گفت: “این مصوبه شورای عالی امنیت ملی را ابلاغ کردیم که هیچ ایرانی برای ورود به ایران، تلاش در ایران و فروش اموالش ولو دو تابعیتی هیچ مشکلی نداشته باشد؛ این اقدام بزرگ شورای عالی امنیت ملی در ماه‌های اخیر به این دلیل بود که بتوانیم سرمایه ایرانیان را جذب کنیم.”
در سال‌های اخیر، تعدادی از ایرانیان مقیم خارج به خصوص ایرانیان دو تابعیتی هنگام سفر به کشورشان بازداشت و در مواردی محاکمه و زندانی شده‌اند. برخی از منابع خارجی هدف از این اقدام را “گروگانگیری” به منظور وارد کردن فشار بر دولت‌های خارجی و گرفتن امتیازات از آنان دانسته‌اند و آن را مورد انتقاد قرار داده‌اند. ایرانیان بازداشت شده در مواردی به ارتباط با دولت های خارجی و حتی جاسوسی متهم و به همین اتهام هم محاکمه و محکوم شده‌اند اما منابع بین‌المللی روند پیگیری و رسیدگی قضایی در جمهوری اسلامی را قابل اعتماد ندانسته‌اند.
مقامات جمهوری اسلامی از جمله مقامات دولتی همواره تاکید داشته‌اند که انگیزه بازداشت ایرانیان دوتابعیتی فشار بر دولت‌های خارجی نبوده بلکه ارتکاب جرایم انتصابی به آنان به پیگرد قضایی این افراد منجر شده است.
در مورد سایر مشکلات اقتصادی جمهوری اسلامی، آقای روحانی به ساختار مالیاتی اشاره کرد و گفت که بودجه سال آینده پیش‌بینی کرده است که از محل مالیات و عوارض گمرکی ۱۵۳ هزار میلیارد تومان درآمد کسب کند. معمولا دولت‌های جمهوری اسلامی در بودجه‌های سالانه از افزایش سهم مالیات در عواید دولت سخن گفته‌اند و در بسیاری موارد، این پیش‌بینی تحقق نیافته است. همچنین بخش عمده مالیات مستقیم در ایران از کسانی اخذ می‌شود که درآمدشان در نهایت وابسته به منابع دولتی یا وابسته به دولت است.
در مورد هزینه‌های بودجه، وی از صرف بودجه برای طرح‌های غیر مفید انتقاد کرد و از جمله گفت که برخی از وزارتخانه‌ها هرکدام چندین دانشگاه و پژوهشکده دارند و گاه مدارک بی‌ارزش صادر می‌کنند.
بودجه سالانه دولت جمهوری اسلامی از دو بخش بودجه عمومی، شامل بودجه تشکیلات دولتی، و بودجه موسسات اقتصادی وابسته به دولت تشکیل یافته که در مجموع، بودجه عمومی خوانده می‌شود. به گفته ناظران، بخش قابل توجهی از اقتصاد ایران هم در دست نهادها و تشکیلات غیر خصوصی وابسته و تحت نظر نهادهای دیگر حکومتی است که عملکرد آنها در بودجه دولت منعکس نمی‌شود و برخی از آنها اساسا گزارشی شفاف از عملکرد خود ارائه نمی‌دهند. برخی از منتقدان نظام اقتصادی جمهوری اسلامی این نهادها وتشکیلات اقتصادی قدرتمند آنها را به سودجویی از طرق مختلف از جمله معاملات ارزی و تجاری غیرشفاف متهم کرده و عامل بخشی از مشکلات اقتصادی ایران قلمداد کرده‌اند.
در پایان سخنرانی حسن روحانی، علی لاریجانی، رئیس مجلس، لایحه بودجه را دریافت کرد و به کمیسیون‌های اختصاصی مجلس ارجاع داد. معمولا قرار بودجه سالانه در آذرماه به مجلس داده شود اما در بعضی از سال‌ها، لایحه بودجه با تاخیر طولانی و در مواردی حتی پس از پایان سال به مجلس داده شده است. آقای روحانی گفت که امسال لایحه بودجه به موقع به مجلس داده شده است.
در حالیکه بودجه دولت و اقتصادی ایران به شدت به عواید نفتی وابسته است، بودجه سال آینده در حالی تدوین شده که تحریم‌های آمریکا باعث کاهش صادرات نفت شده و وفور عرضه نفت در بازارهای جهانی به کاهش بهای آن منجر گردیده است.
در سال‌های پس از انقلاب اسلامی، بودجه دولتی معمولا با کسری همراه بوده و دولت برای جبران آن به استقراض از بانک مرکزی و افزایش نقدینگی مبادرت کرده است. تورم و رکود تورمی از خصوصیات اقتصاد ایران در اکثر این سال‌ها بوده است. به گفته کارشناسان، انتظار می‌رود بودجه سال جاری نیز باعث افزایش نقدینگی و تشدید تورم شود.
از: بی بی سی
