دکتر ریموند رخشانی
مقاله و فایل صوتی چهل و یکم:
سال نو ۱۳۹۸ پیروز و با آرزوی تندرستی و راستی و آرامش
با سلام، من ریموند رخشانی هستم و حوزه کارشناسی من مهندسی سیستم هاست، و تخصص من در بکارگیری اندیشه سیستمی برای انتقال فن آوری و اجرا و پیاده سازی تولید فراورده های نوین می باشد.
در این سلسله از مقالات و فایل های صوتی، کوشش می کنم که علم مدرن را (به زبان فارسی) از پایه به دوستانی که علاقمند هستند، در حد توان، ارائه کنم. از اساتید، پژوهشگران و اندیشمندان عزیز، خواهشمندم که لینک ها را به دوستان و بویژه به جوانان دانش پژوه ما (که اغلب دسترسی نظام مند برای آشنایی با علم مدرن – به زبان فارسی – ندارند) ارسال فرمایند.
لینک همه مقالات و فایل‌های صوتی پیشین در پایان مقاله گذاشته شده است.
دوستانی هم که در شبکه های اجتماعی حضور دارند، می توانند این مجموعه فایل های صوتی و مقالات “سرشت علم” را از ابتدا از طریق لینک تلگرام زیر با دوستان دیگر شریک شوند. با احترام، ر. رخشانی
****
****
کُرهی زمین
تقاضایی بزرگ از شما دوست عزیز و اندیشمند محترم (خارج از ایران)
اگر سلسله فایل های صوتی و مقالات علمی “سرشت علم” برای شما سودمند بوده اند و هستند، خواهشمندم با شنیدن هر فایل صوتی با ارسال هر مبلغی که برای شما مقدور است) شاید بعنوان شهریه نام نویسی برای کلاس های دروسی علمی به زبان فارسی ، (به حساب بانکی زیر، مرا یاری دهید.
PayPal نام موسسه مالی
www.paypal.me/rrakhshani شناسه حساب در موسسه مالی
من به کار و آموزش مدنی (غیر انتفاعی، غیر دولتی و غیر خصوصی) باور دارم و مطمئن هستم که شما، اندیشمند محترم و پژوهشگر و کارشناس و استاد و پزشک عزیز خارج از ایران (که بنحوی مستمر این پروژه علمی را در سایت ملیون و در تلگرام و در لینکدین دنبال می کنید،) می توانید با ارسال مبلغی (شاید حتی یک دلار یا بیشتر برای هر فایل صوتی و مقاله علمی، به آدرس بانکی بالا،) من را برای ادامه این کار سنگین یاری داده تا قادر باشم این فایل‌ها و مقالات را، که تا امروز حاصل بیش از ۲۵ سال کار سیستماتیک و پژوهش علمی من بوده اند، بنحوی نظام مند در اختیار جوانان دانش پژوه ما که چنین امکانی را برای دسترسی به چنین پروژه ای لازم و امروزی و مدرن در ایران ندارند، امکانپذیر نمایم. با پشتیبانی شما، می توانم این کار سنگین و پروژه علمی – پژوهشی را، هرچه دقیق تر و جامع تر، با دغدغه کاری و نگرانی مالی کمتری ادامه دهم.
پیشاپیش از یاری و یاوری شما اندیشمندان برای پیشبرد پروژه “سرشت علم” صمیمانه سپاسگزارم. همچنین از پشتیبانی مالی دوستان عزیزم آقایان دکتر بهرخ خوشنویس، دکتر منصور رحیمی، دکتر همایون مهمنش، آقای مرتضی رحیمی و آقای سعید مجیدی و همچنین فرد محترمی ناشناس بسیار سپاسگزارم. مسلما پیشبرد این پروژه، تا امروز، بدون حمایت مالی شما عزیزان برای من میسر نمی بود. با احترام، ر. رخشانی
******
آنسوتر از پلوتو کماکان اجسامِ مَنظومه ی خورشیدی موجود اند[۱]. کمَربندِ کوییپر اجسامِ فضایی بی شُماری دارد که بَرخی از آنها چندین صدکیلومتر قطر دارند. از تیرگیِ آنها چنین بَرآورد می شود که به نظر اغلب سنگی هستند.
- دو گروهِ اصلی اجسامِ کمربندِ کوییپر اجسامِ “آبی” و اجسامِ “سرخ” خوانده می شوند که برگرفته از رنگِ نور مُنعکس شده از آنها می باشد.
- برخی دانشمندان بر این باورند که پلوتو باید جزوِ اجسامِ کمربند کوییپر، طبقه بندی شود.
دنباله دارها یا ستاره های دنباله دار اجسامی در فواصلی دور هستند که به گرانش یا جاذبه ی خورشیدی متصل اند و مدار‌هایی بیضوی شاید ۵۰۰۰۰ برابر فاصله ی زمین تا خورشید (یعنی حدودا سه چهارمِ یک سالِ نوری) دارند.
- دانشمندِ هلندی یان اورت[۲] منشأ و خاستگاهِ دنباله دارها را در توده های مُتراکم گردوغبار‌هایی دوردست مطرح کرد که امروزه “ابر‌های اورت” خوانده می شوند[۳].
- چندین دنباله دارِ معروف در دهه های اخیر به زمین نزدیک شده اند از قبیل (ستاره های دنباله دار) هالی ، شومیکر–لوی و هیل– باپ و غیره[۴].
یکی از جذاب ترین حوزه های پژوهشیِ ستارگان جُستار برای سیارگان فراخورشیدی است.[۵]
- تلسکوپ های بسیار قدرتمندِ امروزی[۶] برای نخستین بار امکان ردیابیِ سیارگانی را که بدور ستارگانی دیگر شاید در حدود فاصله ی صد سالِ نوری در چرخش هستند (از طریقِ ردیابیِ لنگش یا تاب وتکان لرزش شان[۷] ) فراهم آورده است[۸].
- بیش از ۳۰ ستاره به اندازه ی مشتری و بزرگ تر تاکنون از این طریق کشف شده اند.
- تلسکوپ هایِ مدرن ترِ تداخل سنج فضایی[۹] هر روزه دانشِ ما را پیرامونِ ستارگانِ فراخورشیدی افزون تر می کنند.
کره ی زمین در بسیاری وُجوهِ خود مانندِ بقیه ی کراتِ منظومه ی شمسی است[۱۰]. این سیاره در همان جهت و بر همان صفحه ای در گردش است که دیگر کراتِ منظومه هستند[۱۱]، همان قوانینِ فیزیکی را دارد، قدمت اش مانندِ دیگر سیارات منظومه ی شمسی است و از بسیاری از همان عناصُرِ شیمیایی تشکیل شده است. اما در عین حال بدلیلِ داشتن ذخایرِ آبِ سطحی، یگانه است و امکان بوجودآمدن زندگی را داشته است.[۱۲]
- زمین در حدود ۱۵۰۰۰۰۰۰۰ کیلومتر از خورشید فاصله دارد که به اندازه ای به خورشید نزدیک است که آب را بشکلِ مایع نگه دارد و آن را بخار نکند.
- چرخش ۲۴ ساعته به اندازه ی کافی کوتاه است که ارتعاشاتِ گرمایی بر روی زمین موجود نباشد و به اندازه ی کافی هم آهسته است که از جریاناتِ شدید آب و هوا جلوگیری نماید.
- شعاعِ ۷۰۰۰ کیلومتری زمین هم به اندازه ی کافی بزرگ است که از فرارِ ملکول های آب (آنگونه که بر مریخ شده است) جلوگیری شود.
زمین به گفته ی دانشمندان در “عصرِ بمبارانِ بزرگ” شکل گرفته شد[۱۳]. در فاز‌های پایانیِ همفشردگی گاز‌ها و گردوغبارها سطحِ زمین تماماً مواد مذاب بود و این سیاره مدام با شهاب ها و سنگ های آسمانی بمباران می شد.[۱۴]
- با سردترشدنِ موادِ مذاب و پایانِ بمباران های شهابی، سطحِ زمین به پوسته ای از سنگ هایِ آذرین یا آتشفشانی تبدیل شد.
- فعل وانفعالاتِ شدیدِ آتشفشانی، نیتروژن، دی اکسید کربن، آب و دیگر گاز‌ها را به آتمسفرِ نوین این سیاره فرستاد.
- مُتعاقبا با تقلیلِ دما یا درجه ی حرارتِ سطحِ زمین به کمتر از صد درجه، بارندگیِ شدید باعث بوجودآمدنِ دریا‌ها شد.
- در فاز‌های پایانی تر برخوردِ شهاب سنگ ها (از جمله آن که ماه را از زمین جدا نمود) دریا‌ها و جوّ یا آتمسفر را دیگربار شدیدا تغییر داد و از بین بُرد و فرآیندِ شکل گیری زمین، دیگربار تکرار شد.
در اعماقِ مُذاب کره ی زمین با سردترشدنِ لایه به لایه (از سطح به عمق) انواعِ مختلفِ موادها از یکدیگر جدا و متمایز شدند. این فرآیند، ساختِ لایه ای کره ی زمین را (شبیه به پوسته هایِ پیاز) باعث شده است.
- بدین ترتیب فشرده ترین و مُتراکم ترینِ فلزات (آهن و نیکل) در عمیق ترین لایه ها و در مرکز زمین شکل گرفتند. اندازه ی این توده ی انبوه در مرکزِ زمین، کُرهای به شعاع ۳۴۷۰ کیلومتر است.
- بسیاری فلزات و موادِ سبک تر نزدیک تر به سطحِ زمین شکل گرفته اند و پوسته ی نسبتا نازکی را تشکیل می دهند که معمولا چند ده کیلومتر بیشتر عمق ندارد.
- بقیه ی مواد که تقریبا ۸۰% حجم و دو سومِ (۲/۳) جرمِ زمین را تشکیل داده اند در لایه ای زیرینه قرار دارند که جبه یا طاقچه[۱۵] نامیده شده و عمدتاً اکسیژن، سیلیکن، منگنز و آهن است.
زمین لرزه شناسی[۱۶] که علمِ مطالعه ی ساخت های درونی زمین از طریق امواجِ صوتی است[۱۷] تصویرِ واضحی از اعماقِ زمین را فراهم کرده است.[۱۸]
- امواجِ صدا اغلب با سُرعتی معادلِ چندکیلومتر در ثانیه از لایه ها گُذر می کنند. سرعت در لایه هایِ سردتر و انبوه تر سریع تر است و در لایه های کمترفشرده و داغ تر، کندتر می شود[۱۹].
- امواج در مناطقی عمیق تر که تراکُمِ مواد تغییر می کند خم می شوند . در اعماقی هم که تغییرِ ناگهانی هست (از قبیل مرزِ بین پوسته [۲۰] و جبه یا طاقچه ی زمین) بخشی از امواج منعکس می شوند.
- دو نوع حرکت و سویه گیریِ موج که اولیه یا تراکمی[۲۱]، و ثانوی یا برشی خوانده می شوند، موجود هستند. با مطالعه ی حرکاتِ اولیه و ثانوی موج ها و سویه گیری آنها لایه های زمین و نقصان های آنها اندازه گیری می شوند. این امواج شاخصه های تراگسیلی یا انتقالی خود را دارند.
- زمین لرزه ها امواجِ خود را بدلیلِ حرکتِ سنگ ها یا لایه ها تولید می کنند و همیشه مورد مطالعه هستند.
زمین لرزه شناسی همچنین اعماقِ دُرونی زمین را نیز آشکار کرده است[۲۲].
- در مغزه یا مرکزِ زمین کره ای دو لایه است که عُمقِ درونی آن جامد و به شعاع ۱۲۰۰ کیلومتر است و روی آن لایه ای از مایعِ گداخته است[۲۳].
- جبه یا طاقچه ی زمین سه لایه دارد که هر کدام موادِ معدنی خود را دارند[۲۴].
- زمین لرزه شناسی همراه با مُطالعاتِ زمین شناسی و حفرِ چاه های عمیق نشان داده اند که پوسته ی بیرونی زمین بسیار متنوع و با لایه ها و ساخت هایی پیچیده است
————————————–
Brush, Stephen, G. A History of Modern Planetary Physics: Volume 1, The Origin of the Solar System and the Core of the Earth from LaPlace to Jeffreys: Nebulous Earth. Cambridge University Press, 2009.
Jan Oort – Oort Clouds
Hawking, Stephen. Brief Answers to the Big Questions. Bantam, 2018.
Halley’s Comet and Shoemaker- Levy and Hale-Bopp
Rakhshani, Raymond. Origins of Modernity. Even Development in the Evolution of Science and Technology. South Carolina: CreateSpace, A Division of Amazon Publishing, 2011.
برای دریافت نیاز‌های ابزاری و شناخت ابعاد و مقیاس هایی که در کتاب بالا بدان ها پرداخته شده، نگاه کنید به:
http://htwins.net
wobble
Dickinson, Terence. Hubble’s Universe: Greatest Discoveries and Latest Images. Firefly Books, 2017.
interferometric space telescopes
McBride, N. and Gilmour, I. An Introduction to the Solar System. Cambridge: Cambridge University Press, 2004.
Woolfson, M. The Formation of the Solar System: Theories. London: Imperial College Press, 2007.
Boss, A. Searching for Earths: The Race to Find New Solar Systems. New York: Wiley, 1998.
Hawking, Stephen, and Mlodinow, Leonard. The Grand Design. Bantam, 2012.
Zeilik, M. Astronomy: The Evolving Universe, 6th Edition. New York: Wiley, 1991.
mantle
seismology
Stein, Seth, and Wysession, Michael. An Introduction to Seismology, Earthquakes and Earth Structure. Wiley- Blackwell, 2002.
Press, F. and Siever, R. Understanding Earth, 2nd Edition. New York: Freeman, 1997.
Igel, Heiner. Computational Seismology. Oxford University Press, 2017.
crust
Primary or compressional and secondary or shear
Udias, Augustin, and Buforn, Elisa. Principles of Seismology. Cambridge University Press, 2018.
Molten outer core on top of a solid inner core
Dr. Tkalcic, Hrvoje. The Earth’s Inner Core: Revealed by Observational Seismology. Cambridge University Press, 2017.
————————