سایت ملیون ایران

سرشت علم(۵۴): نمونه ی کاربردی – مرگِ دایناسورها

دکتر ریموند رخشانی

دکتر ریموند رخشانی

مقاله و فایل صوتی پنجاه و چهارم

با سلام، من ریموند رخشانی هستم و حوزه کارشناسی من مهندسی‌ سیستم‌ هاست، و تخصص من در بکارگیری اندیشه سیستمی‌ برای انتقال فن آوری و اجرا و پیاده سازی تولید فراورده‌ های نوین می‌‌ باشد.
در این سلسله از مقالات و فایل‌ های صوتی، کوشش می کنم که علم مدرن را (به زبان فارسی) از پایه به دوستانی که علاقمند هستند، در حد توان، ارائه کنم. از اساتید، پژوهشگران و اندیشمندان عزیز، خواهشمندم که لینک‌ ها را به دوستان و بویژه به جوانان دانش پژوه ما (که اغلب دسترسی نظام مند برای آشنایی با علم مدرن – به زبان فارسی – ندارند) ارسال فرمایند.

لینک همه مقالات و فایل‌های صوتی پیشین در پایان مقاله گذاشته شده است.  به تقاضای دوستان و اساتیدی که خواستار لیستی از موضوعات این مقالات علمی و فایل‌ های صوتی شده‌ اند، در پایان مقاله لیست را درج کرده‌ ام تا ملاحظه بفرمایند.

دوستانی هم که در شبکه‌ های اجتماعی حضور دارند، می توانند این مجموعه فایل‌ های صوتی و مقالات “سرشت علم” را از ابتدا از طریق لینک تلگرام زیر با دوستان دیگر شریک شوند. با احترام، ر. رخشانی

(“https://t.me/natureofscience”)

https://melliun.org/v/wp-content/uploads/2019/06/serechte-elm-54.m4a?_=1

نمونه ­ی[۱] کاربردی[۲] – مرگِ دایناسورها[۳]

شَصت ­وپنج میلیون سالِ پیش کُره­ ی زَمین[۴] عَرصه­ ی جُولان و حاکمیتِ دایناسور‌ها بود. اما ۶۴ میلیون سال پیش دایناسور‌ها همه از بین رفته ­بودند و زمین[۵] عرصه­ ای برای ظهور و شکل­ گیریِ پستانداران شده­ بود.

تا سال ۱۹۷۹ میلادی پژوهشگران براساسِ پژوهش‌ هایِ سنگواره ­ای یا فسیلی می‌‌ دانستند که ازبین ­رفتنِ دایناسور‌ها نسبتا سریع اتفاق افتاده بود[۶]. (پی نوشت ط) در علمِ زمین­ شناسی[۷]‌، نسبتا سریع به چیزی در حدود یک میلیون سال اشاره دارد و آن دوره بین ۶۵ میلیون تا ۶۴ میلیون سالِ پیش بوده است[۸].

در مطالعاتِ زمین­ شناسی‌ این دوره به دورانِ میان ­زیوی یا مزوزوئیک – دوره­ ی سوم (کِرِتاسِه[۹]) مشهور است[۱۰].

در سال ۱۹۷۹ دانشمند آمریکایی والتر آلوارز[۱۱] در دانشگاهِ بِرکلیِ کالیفرنیا در جستجوی راهِ دقیقی‌ بود[۱۲] تا بتواند دلیل ازبین ­رفتنِ دایناسور‌ها[۱۳] و بیش از ۹۵% جانوران دیگر را پیدا کرده و وسیله­ ی زمان­ سنجیِ دقیق­ تری برایِ تاریخ گذاری بر‌ فسیل‌ ها بیابد[۱۴].

با گذشت ۳۰ سال[۲۷] از مشاهدات او، شواهد و گواه‌ های بسیاری برخوردِ شهاب­سنگی‌ به کره­ ی زمین در حدود ۶۴.۵ میلیون سالِ پیش و پیامد‌های آن را اثبات ‌‌کردند[۲۸].

این شواهدِ اسنادِ لازم برای بازسازی پیآمد‌های دوره­ ی بلافاصله پس از برخوردِ شهاب­ سنگ را به دانشمندان داده­ اند[۴۰].

تاثیراتِ دراز مدت ­تر این برخورد تغییر در شرایطِ آتمسفری و اقلیمی بوده است.

—————————————————————

[۱]

چاپ و انتشار این مقالات و فایل‌ های صوتی بدون ذکر نام نویسنده و مرجع، و هرگونه استفاده برای مقاصد خصوصی و اهداف انتفاعی بدون گرفتن مجوز از نویسنده اکیدا غیر قانونی است 

[۲]

همانگونه که در دیباچه ی کتاب زیر آمده، در میان بخش‌ های به هم مرتبط این کتاب، یاداشت‌ ها و نوشته‌ هایی‌ با عنوان ­های “نمونه‌ های کاربردی” قرارگرفته­ اند که در بیشتر موارد به جنبه‌ های اجرایی و به سرمشق‌ های پیاده­ سازی و به نمونه‌ های کاربردی موضوع‌ های علمی‌ می‌‌ پردازند.

[۳]

Rakhshani, Raymond. Origins of Modernity. Even Development in the Evolution of Science and Technology. South Carolina: CreateSpace, A Division of Amazon Publishing, 2011.

[۴]

Marshak, Stephen. Earth: Portrait of a Planet. W. W. Norton & Company, 2015.

[۵]

Moss, Stephen, and Attenborough, David. Planet Earth II: A New World Revealed. BBC Books, 2017.

[۶]

Brannen, Peter. The Ends of the World: Volcanic Apocalypses, Lethal Oceans, and Our Quest to Understand Earth’s Past Mass Extinctions. Ecco, 2017.

[۷]

Dawkins, Richard. Science in the Soul. Penguin Random House Publishers, 2017.

[۸]

Teicher, Bernhard, R. Parallel Developments: A Geophysical/ Paleontological Timeline from Big Bang to 3000 BC. BioComm Press, 2016.

[۹]

Cretaceous-Tertiary boundary or K-T boundary

[۱۰]

Izett, Glen, Arthur. Cretaceous/ Tertiary Boundary Interval, Raton Basin, Colorado and New Mexico, and its Content of Shock-Metamorphosed Minerals: Evidence Relevant to Impact-Extinction Theory. Geological Society of America, 1990.

[۱۱]

Walter Alvarez

[۱۲]

Dawkins, Richard. Science in the Soul. Selected Writings of a Passionate Rationalist. Transworld Publishers, Penguin, 2018.

[۱۳]

Alvarez, Walter, and Zimmer, Carl. T-Rex and the Crater of Doom. Princeton University Press, 2013.

[۱۴]

Bynam, William. A Little History of Science. Yale University Press, 2012.

[۱۵]

Alvarez, Walter. The Mountains of St. Francis: Discovering the Geological Events That Shaped Our Earth. W. W. Norton & Company, 2008.

[۱۶]

Bryan, Jeff, C. Introduction to Nuclear Science. CRC Press, 2018.

[۱۷]

Loveland, Walter, D. and Morrissey, David, J. and Seaborg, Glenn, T. Modern Nuclear Chemistry. Wiley, 2017.

[۱۸]

Costes, J. R. Radioactive Decay Revisited: Quantum Radioactive Decay. Amazon Digital Services LLC, 2015.

[۱۹]

interplanetary dust

[۲۰]

Gruen, Eberhard, and Gustafson, Bo, A. S. and Dermott, Stan, and Fechtig, Hugo. Interplanetary Dust. Springer, 2001.

[۲۱]

Hutmacher, Kimberly. Studying Our Earth, Inside and Out. Rourke Educational Media, 2019.

[۲۲]

Asimov, Isaac. The Stars, Like Dust. Tor Books, 2008.

[۲۳]

Nagle, Frances. What is the Rock Cycle? Gareth Stevens Publishers, 2017.

[۲۴]

Alvarez, W. A Most Improbable Journey: A Big History of Our Planet and Ourselves. W. W. Norton and Company, 2017.

[۲۵]

Zimbleman, David, R. Analytical Results for Platinum, Palladium, Rhodium, Ruthenium and Iridium in Rock Samples from Selected Mines. U.S. Geological Survey, 1992.

[۲۶]

meteor or asteroid impact

[۲۷]

Hartman, Joseph, H. and Johnson, Kirk, R. and Nichols, Douglas, J. The Hell Creek Formation and the Cretaceous-Tertiary Boundary in the Northern Great Plains: An Integrated Continental Record of the End of Dinosaurs due to Meteor Impact. Geological Society of America, 2002.

[۲۸]

Marshak, Stephen, and Rauber, Robert. Earth Sciences: The Earth, the Atmosphere, and Space. W. W. Norton & Company, 2017.

[۲۹]

Smithsonian DK Nature Guide. Rocks and Minerals. DK, 2012.

[۳۰]

Brusatte, Steve. The Rise and Fall of the Dinosaurs: A New History of the Lost World. William Morrow, 2018.

[۳۱]

Shonting, David, and Ezrailson, Cathy. Chicxulub: The Impact and Tsunami, The Story of the Largest Known Asteroid to Hit the Earth. Springer, 2016.

[۳۲]

Chicxulub Crater

[۳۳]

Yucatan Peninsula

[۳۴]

Lockwood, C. C. The Yucatan Peninsula. LSU Press, 1989.

[۳۵]

Henderson, Douglas. Asteroid Impact. Dial Books/ Penguin Putnam, 2000.

[۳۶]

Quartz, zirconium and diamonds

[۳۷]

zirconium

[۳۸]

Lustman, Benjamin, and Kerze Jr. Frank, and Strauss, Lewis, L. The Metallurgy of Zirconium: National Nuclear Energy Series. Literary Licensing LLC, 2013.

[۳۹]

rate of uranium to lead decay

[۴۰]

Shonting, David, and Ezrailson, Cathy. Chicxulub: The Impact and Tsunami, The Story of the Largest Known Asteroid to Hit the Earth. Springer, 2016.

[۴۱]

Kolbert, Elizabeth. The Sixth Extinction: An Unnatural History. Picador, 2015.

[۴۲]

a layer of soot

[۴۳]

Hazen, Robert, M. and Dixon, Walter, and LLC Gildan Media. The Story of Earth: The First 4.5 Billion Years, from Stardust to Living Planet. Gildan Media LLC, 2012.

[۴۴]

anhydrite rocks

[۴۵]

Shaw, George, H. Earth’s Early Atmosphere and Oceans, and the Origin of Life. Springer, 2015.

[۴۶]

lily pad fossils

[۴۷]

Tegethoff, Wolfgang, F. and Rohleder, J. and Kroker, E. Calcium Carbonate: From the Cretaceous Period into the 21st Century. Birkhaeuser, 2002.

[۴۸]

Hawking, Stephen, and Redmayne, Eddie. Brief Answers to the Big Questions. Random House Audio, 2018.

[۴۹]

Subsequent acid rains lead to the erosion of continental rocks

[۵۰]

Brannen, Peter. The Ends of the World: Volcanic Apocalypses, Lethal Oceans, and Our Quest to Understand Earth’s Past Mass Extinctions. Ecco, 2017.

[۵۱]

Some amphibians and mammals

[۵۲]

Shonting, David, and Ezrailson, Cathy. Chicxulub: The Impact and Tsunami, The Story of the Largest Known Asteroid to Hit the Earth. Springer, 2016.

پی­نوشت ط

 

نیم­ عمر‌ها و دیگر “ابزار‌های (ساعت­ های) فنی” تاریخ­ گذاری یا عمرسنجی

 

ISOTOPE DECAY TIME
Muon decay, from our frame of reference ۱۰-۶ seconds
Muon decay, from its own fast-moving frame of reference ۱۰-۴ seconds
Free neutron → ۱ proton, 1 electron, and 1 antineutrino ۱۰٫۳ minutes
Manganese-56 → Iron-56 ۲٫۶ hours
Copper-64 → Nickel-64 (61%) + Zinc-64 (39%) ۱۲٫۷ hours
Sodium-24 → Magnesium-24 ۱۵ hours
Arsenic-76 → Selenium-76 ۲۶ hours
Gold-198 → Mercury-198 ۲٫۶۹ days
Iodine-131 → Xenon-131 ۸ days
Chromium-51 → Vanadium-51 ۲۷ days
Mercury-203 → Thalium-203 ۴۷ days
Antimony-124 → Tellurium-124 ۶۰ days
Zinc-65 → Copper-65 ۲۴۴ days
Strontium-90 → Zirconium-90 ۲۸٫۸ years
Cesium-137 → Barium-137 ۳۰٫۲ years
Plutonium-238 → Uranium-234 ۸۸ years
Argon-39 → Potassium-39 ۲۶۹ years
Carbon-14 → Carbon-12 ۵۷۳۰ years
Current limit of dendrochronology

Approx. 12000 years

 

 

نیم­ عمر‌ها و دیگر “ابزار‌های فنی‌ (ساعت­ های)” تاریخ­ گذاری یا عمرسنجی

 

ISOTOPE DECAY

 TIME
Current limit of carbon-14 dating Approximately 60000 years
Uranium-234 → Thorium-230 ۲۴۴۰۰۰ years
Aluminum-26 → Magnesium-26 ۷۳۰۰۰۰ years
Current limit of ice-core dating Approximately 800000 years
Iodine-129 → Xenon-129 ۱۵٫۷ million years
Current limit of ocean sediment dating Approximately 80 million years
Plutonium-244 → Thorium-236 ۸۳ million years
Uranium-235 → Lead-207 ۷۱۰ million years
Potassium-40 → Argon-40 (89%) + Calcium-40 (11%) ۱٫۲۵ billion years
Uranium-238 → Thorium-234 ۴٫۴۷ billion years
Uranium-238 → Lead-206 ۴٫۵۱ billion years
Thorium-232 → Lead-208 ۱۴٫۱ billion years
Rubidium-87 → Strontium-87 ۴۷ billion years
Samarium-147 → Neodymium-143 ۱۰۵ billion years

 

 __________________________

«گاه ­سَنجِ شِنی[۱]»

ر. رخشانی

  

زَمانه

دُرونِ گاه ­سَنج

فریاد می ­کشد.

 

سَرایداری کودن

با سِه شوربختی:

کوری،

کَری

و هَمسَری با زیباترین زنِ دنیا،

در سَرایِ خانه

لاف می ­زند،

قُمپُز می ­دهد،

صدایِ فریاد را

نمی ­شنود.

 

در سَراچه،

درختِ خودکامه ­گی

با شاخه ­هایِ بیمار و پیچ ­درپیچ،

از ریشه ­هایِ بی ­عدالتی

تغذیه می ­کند.

 

در حوضخانه،

ماری خوش خط و خال

بَدَنِ برهنه ­ی مُجسمِه­ ی زنی زیبا را

آنچُنان

هَوَس ­انگیز می ­فِشرد،

که آب از دهان ­اش

فواره می ­زند.

 

در سایه­ یِ سُتون ­های اِیوان

ویرانِه­ هایِ باستانی

تکرار می ­شوند،

دَردی کُهنه

به مَرتبِه ­ی بالای فَخر

ارتقا می ­یابد!

 

تنِه ­ی درخت را

پیچک­ های حِرص و حَسَد

به نحوی کامل

می ­پوشانند.

 

میوه­ هایِ خودکُشی

و دیگرکُشی

در لابلایِ نیمی از شاخه­ ها

برق می ­زنند

و دیگر شاخه­ هایِ خُشک و پیرِ درخت

تنها تعبیرِ خوابی

کابوس ­وارند.

 

هیهات

که در قَلَمِستان­ هایِ دور و نزدیک

نورَسته ­گان

با حَسرَت و وَلَع،

این درخت را

تقدیس می­ کنند!

بر آن

دخیل می ­بندند!

 

و تو

در سُکوتی که هَمهَمه ­یِ افکارت

راهِ خواب را بسته است،

تنها

به گاه ­سَنجِ شِنی

می ­نِگَری.

 —————————————–

[۱]

Rakhshani, R. Selected Poems. Craetespace, An Amazon.com Company, 2014.

ر. رخشانی 

موضوعات علمی مقالات و فایل ‌های صوتی “سرشت علم[۱]” 

  1. سرشتِ علم                                
  2. روشِ علمی‌ چیست؟                                
  3. مبحثِ نظم در گیتی[۲]‌                                
  4. علم مکانیک زمینی‌ و اجسام آسمانی
  5. قوانین حرکتِ نیوتن                                
  6. گرانش یا جاذبه­ ی جهانشمول                                
  7. سرشتِ انرژی                                
  8. قانون نخستِ ترمودینامیک                                
  9. قانونِ دوم ترمودینامیک                                
  10. آنتروپی یا هرزِش
  11. مغناطیس و برقِ ساکن
  12. برق

بخش دوم

  1. الکترومغناطیس                                
  2. طیفِ الکترومغناطیسی‌  – بخش یک
  3. طیفِ الکترومغناطیسی‌  – بخش دو                                
  4. نظریه­ ی نسبیت اینشتن                                           
  5. نظریه­ ی اتم ­ها                                
  6. اتمِ بوهر[۳]                                
  7. نمونه­ ی کاربردی – دنیا به نحوی بنیادین از چه ساخته شده؟
  8. دنیایِ کوآنتومی                                
  9. نمونه­ ی کاربردی – انرژی در دنیای اتم­ ها
  10. جدول تناوبی عناصر
  11. بهم ­پیوستگی یا پیوندِ شیمیایی
  12. نقش کربن در شیمی‌
  13. وضعیت‌ هایِ ماده و تغییرِ فازها
  14. تغییرِ فازها (وضعیت‌ ها) و واکنش ‌های شیمیایی‌ مواد

بخش سوم

  1. خواص ویژه­ ی ماده­ ها                                
  2. نیمه ­رسانا‌ها و فنونِ میکروالکترونیکِ مدرن           
  3. ایزوتوپ ‌ها و رادیوآکتیویته                                           
  4. نمونه­ ی کاربردی – رادیوآکتیویته بمثابه ساعتِ طبیعت‌
  5. جنبه­ ی اجرایی – روش‌ هایِ تخریب ­نکننده عمرسنجی[۴]
  6. نمونه­ ی کاربردی – تاریخِ تغذیه ­یِ انسان
  7. نمونه­ ی کاربردی – تاریخِ کشاورزی
  8. واکنش ‌های هسته ­ایِ درهم­ گدازی و ازهم ­شکافتی[۵]
  9. نمونه­ ی کاربردی – تاریخ ­گذاری یا عمرسنجی کربنی

بخش چهارم

  1. نجومِ مدرن                                
  2. چرخه ­یِ زندگیِ‌ ستارگان                                
  3. کشفِ کهکشان­ ها                                
  4. نظریه­ یِ “بیگ ­بنگ” یا مِهبانگ                                
  5. ساختِ شگفت انگیز نهایی‌ ماده                                
  6. فرضیه­ یِ نجومیِ سحابی یا میغ ­وارگی[۶]
  7. منظومه­ یِ خورشیدی                                
  8. نمونه­ ی کاربردی – شکل ­گیریِ منظومه ­یِ خورشیدی
  9. کُره­ یِ زمین                                
  10. نمونه­ ی کاربردی – قدمت منظومه ­ی خورشیدی
  11. نمونه­ ی کاربردی – ارزیابیِ زندگی‌ ستارگانِ بزرگ

بخش پنجم

  1. پویایی و پُردگرگونیِ زمین                                
  2. نمونه ­ی کاربردی – انقلابِ فرضیه ­ی “تکتونیک صفحه ­ای”
  3. آتشفشان، زلزله، و حرکتِ صفحاتِ زمین
  4. نمونه­ ی کاربردی – حلقه‌ هایِ درختان
  5. چرخه‌ های زمین – چرخه‌ ی آب                                
  6. نمونه­ ی کاربردی – مرکزِ یخ ‌هایِ قطبی
  7. چرخه­ ی جوّ یا آتمسفر                                
  8. نمونه­ ی کاربردی – رسوباتِ اقیانوس‌ ها
  9. جنبه ­ی اجرایی – تاریخِ جوّ یا آتمسفرِ زمین
  10. چرخه ­ی سنگواره ‌ها
  11. جنبه­ ی اجرایی – مرگِ دایناسورها

بخش ششم

  1. زندگی‌ چیست؟                                
  2. نمونه­ ی کاربردی – پایه­ ی اتمی‌ حس­ های پنج­ گانه
  3. رویکرد‌های گوناگونِ زیست                                
  4. جنبه ­ی اجرایی – پختِ کربن در گیتی
  5. بخش‌ هایِ ملکولی سازنده ­ی زندگی‌
  6. نمونه ­ی کاربردی – منشأ و تاریخِ اولیه­ ی زندگی‌
  7. پروتئین­ ها                                
  8. سلول‌ ها – بمثابه کارخانجاتِ تولید موادِ شیمیایی‌ زندگی
  9. گرگور مندل – بنیان ­گذارِ علم ژنتیک
  10. کشف “دی اِن اِی[۷]”
  11. کد (یا رمزینه ­ی) ژنتیک
  12. شناختِ کد (یا رمزینه ­ی) ژنتیک
  13. مهندسیِ‌ ژنتیک
  14. سرطان و دیگر بیماری ‌های ژنتیک

بخش هفتم

  1. فرآیندِ فرگشت یا تکاملِ شیمیایی‌ زندگی‌
  2. فرآیندِ فرگشت یا تکاملِ زیست­ شناختیِ‌ زندگی‌
  3. واقعیتِ تکامل در سند‌هایِ سنگواره ­ای
  4. چارلز داروین و نظریه­ی “گزینشِ طبیعی”
  5. جنبه­ ی اجرایی – اینشتن.  فضا و زمان، فضا‌زمان می ­شود
  6. نمونه­ ی کاربردی – ناپدیدی ماده و فراتر از سرعتِ نور
  7. سیستم‌ هایِ زیست­ بومی و قانونِ پیآمد‌هایِ ناخواسته
  8. سوراخِ اوزون، بارانِ اسیدی و تاثیرِ گلخانه­ ای
  9. جنبه­ ی اجرایی – ابزار‌ها و محدودیت‌ های بینشی
  10. علم: این سرزمینِ بی ­پایان
  11. نمونه­ ی کاربردی – از هرآنچه آغاز شد

بخش هشتم

  1. معرفی نیازهای شش گانه توسعه پایدار و همگون[۸]
  2. پاسخگویی به یکی از نیاز‌های توسعه درمطالعه تطبیقی نظام‌ های آموزشی مدرن[۹]

————————————–

[۱]

https://www.linkedin.com/in/raymond-rakhshani-16628a5/detail/recent-activity/shares/

[۲]

Universe

[۳]

Bohr atom

[۴]

Non-destructive dating

[۵]

Nuclear fusion and nuclear fission reactions

[۶]

Nebular hypothesis

[۷]

DNA

[۸]

Requirements for a Sustainable and Even Development

[۹]

Comparative studies of Modern Educational Systems

————————————

بخش ۵۳ این نوشته

خروج از نسخه موبایل