سرشت علم(۵۳): چرخه ی سنگواره‌ ها

جمعه, 24ام خرداد, 1398

اندازه قلم متن

دکتر ریموند رخشانی

مقاله و فایل صوتی پنجاه و سوم

با سلام، من ریموند رخشانی هستم و حوزه کارشناسی من مهندسی‌ سیستم‌ هاست، و تخصص من در بکارگیری اندیشه سیستمی‌ برای انتقال فن آوری و اجرا و پیاده سازی تولید فراورده‌ های نوین می‌‌ باشد.

در این سلسله از مقالات و فایل‌ های صوتی، کوشش می کنم که علم مدرن را (به زبان فارسی) از پایه به دوستانی که علاقمند هستند، در حد توان، ارائه کنم. از اساتید، پژوهشگران و اندیشمندان عزیز، خواهشمندم که لینک‌ ها را به دوستان و بویژه به جوانان دانش پژوه ما (که اغلب دسترسی نظام مند برای آشنایی با علم مدرن – به زبان فارسی – ندارند) ارسال فرمایند.

لینک همه مقالات و فایل‌های صوتی پیشین در پایان مقاله گذاشته شده است. به تقاضای دوستان و اساتیدی که خواستار لیستی از موضوعات این مقالات علمی و فایل‌ های صوتی شده‌ اند، در پایان مقاله لیست را درج کرده‌ ام تا ملاحظه بفرمایند.

دوستانی هم که در شبکه‌ های اجتماعی حضور دارند، می توانند این مجموعه فایل‌ های صوتی و مقالات “سرشت علم” را از ابتدا از طریق لینک تلگرام زیر با دوستان دیگر شریک شوند. با احترام، ر. رخشانی

“https://t.me/natureofscience”

چرخه ی[۱] سنگواره‌ ها[۲]

کُره ی[۳] زَمین سیستمی‌ فیزیکی‌ است[۴] که تاریخی عُمدتاً ناشناخته، طولانی و پیچیده دارد[۵]. تاریخِ زمین با قوانینِ شیمیایی‌ و فیزیکی[۶]‌ همخوانی داشته است[۷] اما آن تاریخ را بسیاری وقایعِ غیرقابلِ پیش بینی‌ و تصادفی^[۸] تحتِ تاثیر قرار داده اند[۹].

بهترین راهِ شناختِ گذشته ی زمین در مطالعه ی سنگواره‌ های آن است[۱۰] که بخشی از علمِ زمین شناسی‌ قلمداد می‌‌ شود[۱۱].

علیرغم اینکه سنگ ها دایمی و غیرقابل تغییر به نظر می ‌‌رسند، آنها هم در چرخه ی تغییراتِ مستمرِ زمین نقش داشته اند[۱۲]. چرخه ی سنگواره ‌ها[۱۳] که شاملِ شکل گیری[۱۴]، تغییر و نابودیِ قسمت ‌هایِ جامد پوسته ی زمین[۱۵] است خود حماسه ای در ابعاد و حماسه ای در زمان بوده است.^[۱۶]

سنگواره‌ ها شامل همه ی موادی هستند که زمینِ جامد را تشکیل داده اند[۱۷].

بیشتر سنگواره‌ ها تعدادِ بی شماری از ترکیباتِ موادِ معدنیِ درهم آمیخته یا درهم شده (ترکیباتِ شیمیایی‌) هستند.

زمین شناسان با بکارگیریِ روش ‌هایِ علمی[۱۸]‌ و ابزار‌هایِ فنی[۱۹] سه گروهِ اصلی‌ سنگواره‌ ها را بر اساس فرآیندِ شکل گیری‌ شان دسته بندی کرده اند. سنگ‌ های آذرین یا آتشفشانی^[۲۰] آنهایی هستند که از وضعیتِ مذابی قبلی ‌‌شان شکل گرفته اند[۲۱].
زمین شناسان بین سنگ‌ هایِ آذرین یا آتشفشانی ای که بر رویِ سطحِ زمین جامد می‌‌ شوند و سنگ‌ های آتشفشانی نفوذی[۲۲] یا گدازه رانده شده^[۲۳] که زیرِ زمین جامد می‌‌ شوند تمیز قایل شده اند[۲۴]. سنگ‌ های آذرین یا آتشفشانی که به سرعت سرد و جامد می ‌‌شوند (مانند بازالت یا سنگ مرمر سیاه ^[۲۵] و ابسیدین یا شیشه سنگ) ساختِ اتمی‌ ریزتر، شیشه مانند و ظریف تری دارند[۲۶].
سنگ‌ های آتشفشانی نفوذی یا گدازه رانده شده که زیرِ زمین جامد می ‌‌شوند[۲۷] با سرعتِ کمتری سرد می‌‌ شوند و (مانند گرانیت یا سنگ خارا^[۲۸]) ساختِ اتمی درشت تری دارند[۲۹].

سَنگواره‌ های رسوبی^[۳۰] شامل همه ی سنگ ‌هایی‌ هستند[۳۱] که یا در لایه‌ هایِ ذرات و یا بشکلِ رسوبِ شیمیایی‌ در آب نهشته شده اند^[۳۲].

سنگواره‌ های رسوبی اغلبِ فسیل‌ ها را در خود دارند و برای شناختِ اعصارِ گذشته مطالعه می ‌‌شوند. [۳۳](پی نوشت ط)
ماسه سنگ ها ^[۳۴] از به روی هم انباشت شدنِ ماسه یا در کناره ی دریا‌ها و یا در بیابان ها شکل گرفته اند[۳۵].
پلمه سنگ‌ ها یا سنگ رس ‌ها^[۳۶] از انباشتِ لایه ‌های گل ولای اغلب در قعرِ دریا‌ها و دریاچه ها[۳۷] درست شده اند[۳۸].
سنگِ آهک^[۳۹] اغلب از انباشتِ تدریجی‌ کربناتِ کلسیوم[۴۰] یا بشکل رسوباتِ شیمیایی‌ و یا از باقیمانده ی صدف ‌های حیواناتِ مرده شکل گرفته است[۴۱].
لایه‌ های بالاتر سنگ‌ ها قدمتِ کمتری از لایه‌ های پایینی‌ دارند[۴۲].

سنگواره‌ هایِ دِگردیس^[۴۳] شاملِ سنگ ‌هایی اند که خواص یا خصوصیاتِ معدن شناختی ‌‌شان بدلیلِ فشار یا حرارت تغییر می ‌‌کند[۴۴].

در قسمت‌ های پیشین کتاب هنگامیکه در مورد تغییر فاز‌ها صحبت شد پیرامون تبدیلِ گرافیت^[۴۵] به الماس زیرِ فشار در اعماقِ زمین اشاره شد[۴۶].
بسیاری موادِ معدنی وقتی‌ که در فشار یا حرارتِ بالا قرار می ‌‌گیرند چنین تغییر‌هایی‌ را دارند[۴۷].
پلمه سنگ‌ ها یا سنگ رس‌ ها زیرِ فشار رو به افزون به تخته سنگ، سپس به اردوال یا شیست و بالاخره به سنگ جرقه یا گرانیت یا سنگ خارا تبدیل می ‌‌شوند^[۴۸].
سنگِ آهک هم در فشار‌های بالا به مرمر تبدیل می ‌‌شود.

در پایانِ دوره ی “بمبارانِ بزرگِ^[۴۹]” کره ی زمین نخستین سنگواره ‌ها شکل گرفتند[۵۰] و همه ی سنگواره‌ هایِ نخستین آتشفشانی بودند چون زمین از وضعیتِ موادِ مذاب (ماگما) شروع شده و به سردی گرایید[۵۱].

سطحِ زمین در ابتدا متشکل از موادِ مذاب بسیار داغ بود[۵۲].
بمرور زمان سطحِ زمین به سردی گرایید و پوسته ی سیاهی^[۵۳] از سنگ‌ هایِ آذرین یا آتشفشانی بوجود آمد که تدریجاً ضخیم تر و ضخیم تر شد[۵۴].
فعالیت‌ هایِ آتشفشانی تا مدت‌ ها بر سطحِ زمین ادامه داشت[۵۵].
بسیاری از آتشفشان‌ ها موادی کمتر انبوه از قبیلِ گرانیت یا سنگ خارا را از خود بیرون دادند[۵۶]. این سنگواره‌ های سبک تر نهایتاً قاره‌ ها را تشکیل دادند[۵۷].

با شکل گیریِ نخستین سنگ ها، آتشفشان ‌ها ادامه یافته[۵۸] و انواعِ گازها، بخارِ آب، دی اکسید کربن و نیتروژن را به آتمسفرِ جوان[۵۹] فرستاند[۶۰].

با نخستین بارندگی ها[۶۱] سنگواره‌ ها ساییده و شکسته شدند و قطعاتِ آنها در مناطقِ پایین ترِ زمین به شکلِ لایه‌ هایِ گوناگون رسوب کردند[۶۲].
سواحلی ماسه ای هم ممکن است در کناره‌ های نخستین دریاها و اقیانوس‌ ها شکل گرفته باشند[۶۳].
با ضخیم تر و سخت ترشدن لایه ها اولین سنگواره‌ های رسوبی شکل گرفتند.

فرآیندِ “تکتونیک صفحه ای” یا “صفحاتِ شناور” بر روی کره ی زمینِ جوان مسلما سریع تر از امروز بوده است[۶۴].

سنگ‌ هایِ آذرین یا آتشفشانی در آن فرآیند با سرعتِ بیشتری به لایه ی زیرین زمین یعنی‌ به طاقچه ی زمین “فروکِش^[۶۵]” کرده[۶۶]، بدلیل حرارتِ بالا و فشار، دچار دگردیسی شدند و سنگواره‌ های دگردیس را بوجود آوردند.
رسوب‌ ها هم در دفن شدگی و فشار دچار دگردیسی شده و خود دیگربار بخشی از موادِ مذاب جدید شدند.
فرآیندِ شکل گیری سنگواره‌ های آتشفشانی، رسوبی و دگردیس تا هم امروز نیز ادامه دارد[۶۷].

زمین شناسی‌ که علمِ مطالعه ی سنگواره‌ ها هم نامیده شده است پیش از هرچیز یکی‌ از حوزه‌ های علم است[۶۸].

زمین شناس‌ ها ترکیباتِ سنگواره‌ ها را مشاهده و اندازه گیری[۶۹] می ‌‌کنند[۷۰] .
آنها موقعیتِ نسبی‌ سنگ ‌ها و ضخامتِ فرماسیون‌ های سنگی‌ را نقشه برداری و اندازه گیری می ‌‌کنند[۷۱].
نمونه‌ هایِ سنگ ‌ها هم جمع آوری شده به آزمایشگاه‌ ها برده می ‌‌شوند[۷۲] تا موادِ معدنیِ آنها تخمین زده شود و قدمتِ[۷۳] آنها[۷۴] با ابزار‌های رادیومتری یا تابش سنج^[۷۵] اندازه گیری شود[۷۶].

زمین شناس ‌ها[۷۷] بیش از هرچیز دیگری به تاریخ می ‌‌اندیشند[۷۸].

هر سنگ و صخره و سنگواره محتوایِ تاریخی دارد[۷۹].
از آنجا که کره ی زمین به نحوی مستمر سنگواره‌ ها را بازیابی می کند یا بازمی‌‌ چرخاند[۸۰]، بخش‌ هایی‌ از تاریخِ آنها گم شده است[۸۱] .
قدیمی‌‌ ترین سنگواره‌ های اقیانوس‌ ها قدمتی بیش از ۲۰۰ میلیون سال ندارند. برای نمونه فرآیندِ “فروکِشی[۸۲]” در گسلِ یا “پشته ی میان اطلسی” یا “اطلسِ میانه^[۸۳]” بهمان سرعتی که پوسته‌ ی کهن را می‌‌ بلعد[۸۴]، پوسته ی جدید نیز تولید می‌‌ کند[۸۵].
موادِ قاره ای به نظر کهن تر هستند چون قاره‌ ها بر روی صفحاتِ شناور هستند[۸۶]. اما باز بندرت سنگواره‌ های کهن تری از ۲ میلیارد سال پیدا می ‌‌شوند[۸۷].
بنابر این دانشِ ما پیرامونِ نیمه ی نخستِ هستیِ‌ زمین بسیار محدود است[۸۸].
از دیگرسو دسترسی‌ به سنگواره‌ های کمتر از ۱ میلیارد سال قدمت، دانشِ ما را در موردِ دوره‌ های اخیرتر زمین بسیار عمیق تر کرده است[۸۹].
پیرنگِ مستمری که در سنگواره‌ ها همچون سند و گواهی مدفون است[۹۰] سندِ وجودِ انواعِ گوناگون جانداران و سندِ زندگیِ‌ آنها بر روی این کره بوده است[۹۱] که می ‌‌باید به آن بپردازیم[۹۲].

—————————————

[۱]

چاپ و انتشار این مقالات و فایل‌ های صوتی بدون ذکر نام نویسنده و مرجع، و هرگونه استفاده برای مقاصد خصوصی و اهداف انتفاعی بدون گرفتن مجوز از نویسنده اکیدا غیر قانونی است

[۲]

همانگونه که در دیباچه ی کتاب زیر آمده، در میان بخش‌ های به هم مرتبط این کتاب، یاداشت‌ ها و نوشته‌ هایی‌ با عنوان های “نمونه‌ های کاربردی” قرارگرفته اند که در بیشتر موارد به جنبه‌ های اجرایی و به سرمشق‌ های پیاده سازی و به نمونه‌ های کاربردی موضوع‌ های علمی‌ می‌‌ پردازند.

[۳]

Rakhshani, Raymond. Origins of Modernity. Even Development in the Evolution of Science and Technology. South Carolina: CreateSpace, A Division of Amazon Publishing, 2011.

[۴]

Marshak, Stephen, and Rauber, Robert. Earth Sciences: The Earth, the Atmosphere, and Space. W. W. Norton & Company, 2017.

[۵]

Ignotofsky, Rachel. The Wondrous Workings of Planet Earth: Understanding Our World and its Ecosystems. The Speed Press, 2018.

[۶]

Bynam, William. A Little History of Science. Yale University Press, 2012.

[۷]

Marshak, Stephen. Earth: Portrait of a Planet. W. W. Norton & Company, 2015.

[۸]

random

[۹]

Moss, Stephen, and Attenborough, David. Planet Earth II: A New World Revealed. BBC Books, 2017.

[۱۰]

Smithsonian DK Nature Guide. Rocks and Minerals. DK, 2012.

[۱۱]

Macfarlane, Robert. Underland: A Deep Time Journey. W. W. Norton & Company, 2019.

[۱۲]

Pettiford, Rebecca. The Rock Cycle. Jump! Inc., 2018.

[۱۳]

Nagle, Frances. What is the Rock Cycle? Gareth Stevens Publishers, 2017.

[۱۴]

Erickson, Jon. Rock Formations and Unusual Geologic Structures: Exploring the Earth’s Surface. Facts on File, 2001.

[۱۵]

Hapgood, Charles, H. Earth’s Shifting Crust: A Key to Some Basic Problems of Earth Science. Createspace Independent Publishing Platform, 2015.

[۱۶]

Press, F. and Siever, R. Understanding Earth, 2^nd Edition. New York: Freeman, 1997.

[۱۷]

Teicher, Bernhard, R. Parallel Developments: A Geophysical/ Paleontological Timeline from Big Bang to 3000 BC. BioComm Press, 2016.

[۱۸]

Dawkins, Richard. Science in the Soul. Penguin Random House Publishers, 2017.

[۱۹]

برای شناخت ابعاد علمی شناخته شده گیتی

https://www.amnh.org/research/hayden-planetarium/digital-universe

[۲۰]

igneous rocks

[۲۱]

Jerram, Dougal, and Petford, Nick. The Field Description of Igneous Rocks. Wiley, 2011.

[۲۲]

Sigurdsson, Haraldur, and Houghton, Bruce, and McNutt, Steve, and Rymer, Hazel, and Stix, John. The Encyclopedia of Volcanoes, 2nd Edition. Academic Press, 2015.

[۲۳]

intrusive rocks

[۲۴]

Sawyer, Ava. Igneous Rocks. Capstone Press, 2018.

[۲۵]

Basalt and obsidian

[۲۶]

Lowry, William. Geophysics: A Very Short Introduction. Oxford University Press, Oxford, 2018.

[۲۷]

Cunningham, Charles, and Naeser, C. W. et al. Ages of Selective Intrusive Rocks and Associated Ore Deposits in the Colorado Mineral Belt: USGS Bulletin 2109, BiblioGov, 2013.

[۲۸]

granite

[۲۹]

Nolan, Joseph, M. On the Metamorphic and Intrusive Rocks of Tyrone. Wentworth Press, 2016.

[۳۰]

sedimentary rocks

[۳۱]

Tucker, Maurice, E. Sedimentary Rocks in the Field: A Practical Guide. Wiley, 2011.

[۳۲]

Either as layers of particles or in the form of chemical precipitates

[۳۳]

Hyde, Natalie. What Are Sedimentary Rocks? (Let’s Rock.) Crabtree Publishing Company, 2010.

[۳۴]

sandstones

[۳۵]

Ulmer-Scholle, Dana, S. and Scholle, Peter, A. and Schieber, Juergen, and Raine, Robert, J. A Color Guide to Petrography of Sandstones. American Association of Petroleum Geologists, 2015.

[۳۶]

shales

[۳۷]

Shaw, George, H. Earth’s Early Atmosphere and Oceans, and the Origin of Life. Springer, 2015.

[۳۸]

Zoback, Mark, D. and Kohli, Arjun, H. Unconventional Reservoir Geomechanics: Shale Gas, Tight Oil, and Induced Seismicity. Cambridge University Press, 2019.

[۳۹]

Limestone – either from calcium carbonates or from shells

[۴۰]

Parker, Philip, M. The 2020-2025 World Outlook for Precipitated Calcium Carbonate. ICON Group International, Inc., 2019.

[۴۱]

Allen, Nancy Kelly, and Zumbusch, Amelie Von. Limestone and other Sedimentary Rocks. (Rock it!) Powerkids Publishers, 2009.

[۴۲]

Tegethoff, Wolfgang, F. and Rohleder, J. and Kroker, E. Calcium Carbonate: From the Cretaceous Period into the 21st Century. Birkhaeuser, 2002.

[۴۳]

metamorphic rocks

[۴۴]

Hollocher, Kurt. A Pictorial Guide to Metamorphic Rocks in the Field. CRC Press, 2014.

[۴۵]

graphite

[۴۶]

Miodownik, Mark, and Scarlett, Sarah. Stuff Matters: Exploring the Marvelous Materials that Shape our Man-Made World. Mariner Books, 2015.

[۴۷]

Campbell, F. C. Phase Diagrams: Understanding the Basics. ASM International, 2012.

[۴۸]

Turns to slate then to schist and then to gneiss

[۴۹]

great bombardment

[۵۰]

Livingston, Ian, and Warren, Andrew. Aeolian Geomorphology: A New Introduction. Wiley- Blackwell, 2019.

[۵۱]

Mueller, Daniel, and Groves, David, I. Potassic Igneous Rocks and Associated Gold-Copper Mineralization. Springer, 2018.

[۵۲]

Hazen, Robert, M. and Dixon, Walter, and LLC Gildan Media. The Story of Earth: The First 4.5 Billion Years, from Stardust to Living Planet. Gildan Media LLC, 2012.

[۵۳]

black crust

[۵۴]

Gill, Robin. Igneous Rocks and Processes: A Practical Guide. Wiley- Blackwell, 2011.

[۵۵]

Mazumder, Rajat. Sediment Provenance: Influences on Compositional Change from Source to Sink. Elsevier, 2016.

[۵۶]

Harlov, Daniel, E. and Aranovich, Leonid. The Role of Halogens in Terrestrial and Extraterrestrial Geochemical Processes: Surface, Crust and Mantle. Springer, 2018.

[۵۷]

Walker, sally, M. Volcanoes. Lerner Publishing Group, 2007.

[۵۸]

Moss, Stephen, and Attenborough, David. Planet Earth II: A New World Revealed. BBC Books, 2017.

[۵۹]

Miller, Tyler, G. and Spoolman, Scott. Environmental Science. Brooks Cole, 2018.

[۶۰]

Ward, Peter, and Kirschwink, Joe. A New History of Life: The Radical New Discoveries about the Origin and Evolution of Life on Earth. Bloomsbury Press, 2016.

[۶۱]

Fredrick, John, E. Principles of Atmospheric Science. Jones & Bartlett Learning, 2007.

[۶۲]

Wegener, Alfred. The Origin of Continents and Oceans. Dover Publications, 2011.

[۶۳]

Shanmogum, G. New Perspective on Deep-Water Sandstones: Origin, Recognition, Initiation and Reservoir Quality. Elsevier, 2012.

[۶۴]

Livermore, Roy. The Tectonic Plates are Moving. Oxford University Press, 2018.

[۶۵]

subducted

[۶۶]

Fletcher, Vail, C. and Lovejoy, Janette, and Adame, Bradley, and Butler, Robert, F. and Day, Ashleigh, and Doulis, Yianni, and et al. Natural Disasters and Risk Communication: Implications of the Cascadia Subduction Zone Megaquake. Lexington Books, 2018.

[۶۷]

Kumar Haldar, Swapan. Introduction to Mineralogy and Petrology. Elsevier, 2013.

[۶۸]

Nance, Damian, and Murphy, Brendan. Physical Geology Today. Oxford University Press, 2015.

[۶۹]

برای دریافت نیاز‌های ابزاری و شناخت ابعاد و مقیاس‌ هایی‌ که بدان‌ ها پرداخته شده، نگاه کنید به:

http://htwins.net

[۷۰]

White, William, M. Geochemistry. Wiley-Blackwell, 2013.

[۷۱]

Christopherson, Robert, W. Geosystems: An Introduction to Physical Geography. Pearson, 2014.

[۷۲]

Sagan, Carl, and Druyan, Ann. The Demon-Haunted World: Science as a Candle in the Dark. Ballantine Books, 1997.

[۷۳]

Von Kronendonk, Martin, J. and Benette, Vickie, and Hoffman, Ellis. Earth’s Oldest Rocks. Elsevier, 2018.

[۷۴]

Harper, Christopher, T. Radiometric Dating of Rocks and Minerals. Dowden, Hutchinson & Ross, 1973.

[۷۵]

radiometric devices

[۷۶]

Moidaki, Moikwathai. Magnetic and Radiometric Signatures of Rocks and Soils: Magnetic and Radiometric Properties of Rocks and Soils of Eastern Botswana. VDM Verlag Dr. Mueller, 2010.

[۷۷]

Zalasiewicz, Jan. Geology: A Very Short Introduction. OUP Oxford, 2018.

[۷۸]

Tarbuck, Edward, J. and Lutgens, Fredrick, K. and Tasa, Dennis, G. Earth: An Introduction to Physical Geology. Pearson, 2013.

[۷۹]

Raymond, Loren, A. Petrology: The Study of Igneous, Sedimentary and Metamorphic Rocks. Waveland Printers Inc., 2007.

[۸۰]

Ruff, Larry, J. and Kanamori, H. Subduction Zone Part II. Birkhauezer, 1988.

[۸۱]

Jacobson, Michael, and Charleson, Robert, J. and Rodhe, Henning, and Orians, Gordon, H. Earth System Science, Volume 72: From Biogeochemical Cycles to Global Changes. Academic Press, 2000.

[۸۲]

Morra, Gabriele, and Yuen, David, A. and King, Scott, D. and Lee, Sang Mook, and Stein, Seth. Subduction Dynamics: From Mantle Flow to Mega Disasters (Geophysical Monograph Series.) American Geophysical Union, 2015.

[۸۳]

mid-Atlantic ridge

[۸۴]

Seibold, Eugene, and Berger, Wolfgang. The Sea Floor: An Introduction to Marine Geology. Springer, 2017.

[۸۵]

London Geological Society Special Publication. Collision and Collapse at the Africa-Arabia-Eurasia Subduction Zone. Geological Society of London, 2009.

[۸۶]

Hazen, Robert, M. and Dixon, Walter, and LLC Gildan Media. The Story of Earth: The First 4.5 Billion Years, from Stardust to Living Planet. Gildan Media LLC, 2012.

[۸۷]

Fyfe, W. S. Fluids in the Earth’s Crust: Their Significance in Metamorphic, Tectonic and Chemical Transport Process. Elsevier, 2012.

[۸۸]

Ge, Sun. The Fossil Record of 3 Billion Years in Liaoning, China. Shanghai Scientific and Technological Education Publishing House, 2009.

[۸۹]

Tracy, Robert, and Owens, Brent. Cram 101 Textbook Outlines. Outlines & Highlights for Petrology: Igneous, Sedimentary and Metamorphic. AIPI, 2010.

[۹۰]

Switek, Brian. Written in Stone: Evolution, the Fossil Record, and Our Place in Nature. Bellevue Literary Press, 2010.

[۹۱]

Davies, Nicola. Many: The Diversity of Life on Earth. Candlewick, 2017.

[۹۲]

Benton, Michael, and Harper, David, A. T. Introduction to Paleobiology and the Fossil Record. Wiley- Blackwell, 2009.

__________________________

«بی قراریِ عمر[۱]»

ر. رخشانی

در دردِ رفتارهایِ کم رنگ و تصویرهایِ پر رنگ

گفتم ببین:

«سالهاست بی قرارم.

تلخیِ این سرما

بیدار نخواهد کرد

آرامشِ گرمِ مهرم را.

این که می خروشد،

آن که می تَپَد

قرن هاست

در من است.»

گفتم:

«گیرم ز یاد بردم

رفتارهایِ کم رنگ را

سیاهیِ سیلِ عادات را چه کنم؟»

گفتم:

«گیرم ز یاد بردم

شفافیتِ فریاد را

لحظه هایِ ماتِ سکوت را چه کنم؟»

گفتم:

«گیرم که پر شوم از تصویرهایِ رَنگ

زمزمه هایِ ناتمامِ بی رَنگ را چه کنم؟»

گفتم:

«بگو نَبارد،

غرق می شوم در سیلابِ اشک.»

گفتم:

«نَگَرد در دوردست هایِ گم،

ای یار!

جز در حالِ من نمی یابی.»

گفتم:

«هیچ غَریقی جز من

چنین در انتظار نبوده است

اینچنین بی قرار،

دلتنگ از روزگار نبوده است.»

[۱]

Rakhshani, R. Selected Poems. Craetespace, An Amazon.com Company, 2014.

پینوشت ط

نیم عمر‌ها و دیگر “ابزار‌های (ساعت های) فنی” تاریخ گذاری یا عمرسنجی

ISOTOPE DECAY	TIME
Muon decay, from our frame of reference	۱۰^-۶ seconds
Muon decay, from its own fast-moving frame of reference	۱۰^-۴ seconds
Free neutron → ۱ proton, 1 electron, and 1 antineutrino	۱۰٫۳ minutes
Manganese-56 → Iron-56	۲٫۶ hours
Copper-64 → Nickel-64 (61%) + Zinc-64 (39%)	۱۲٫۷ hours
Sodium-24 → Magnesium-24	۱۵ hours
Arsenic-76 → Selenium-76	۲۶ hours
Gold-198 → Mercury-198	۲٫۶۹ days
Iodine-131 → Xenon-131	۸ days
Chromium-51 → Vanadium-51	۲۷ days
Mercury-203 → Thalium-203	۴۷ days
Antimony-124 → Tellurium-124	۶۰ days
Zinc-65 → Copper-65	۲۴۴ days
Strontium-90 → Zirconium-90	۲۸٫۸ years
Cesium-137 → Barium-137	۳۰٫۲ years
Plutonium-238 → Uranium-234	۸۸ years
Argon-39 → Potassium-39	۲۶۹ years
Carbon-14 → Carbon-12	۵۷۳۰ years
Current limit of dendrochronology	Approx. 12000 years

نیم عمر‌ها و دیگر “ابزار‌های فنی‌ (ساعت های)” تاریخ گذاری یا عمرسنجی

ISOTOPE DECAY	TIME
Current limit of carbon-14 dating	Approximately 60000 years
Uranium-234 → Thorium-230	۲۴۴۰۰۰ years
Aluminum-26 → Magnesium-26	۷۳۰۰۰۰ years
Current limit of ice-core dating	Approximately 800000 years
Iodine-129 → Xenon-129	۱۵٫۷ million years
Current limit of ocean sediment dating	Approximately 80 million years
Plutonium-244 → Thorium-236	۸۳ million years
Uranium-235 → Lead-207	۷۱۰ million years
Potassium-40 → Argon-40 (89%) + Calcium-40 (11%)	۱٫۲۵ billion years
Uranium-238 → Thorium-234	۴٫۴۷ billion years
Uranium-238 → Lead-206	۴٫۵۱ billion years
Thorium-232 → Lead-208	۱۴٫۱ billion years
Rubidium-87 → Strontium-87	۴۷ billion years
Samarium-147 → Neodymium-143	۱۰۵ billion years