تحلیل تاثیرات اپیدمی کرونا و معضلات اقتصادی برای نظام سیاسی حاکم بر ایران

نوید بارانی

محقق دانشگاه و تحلیلگر اجتماعی و تاریخی در خصوص ایران و خاورمیانه

جمهوری اسلامی به شرایط دشواری در مقابله با اپیدمی کرونا رسیده است. نکته جالب، تناقض زیاد حتی بین منابع رسمی حکومت درباره قربانیان و مبتلایان است. آمار بالای بیمارستانها برای قربانیان که علت فوت مشکل حاد تنفسی عنوان شده چند برابر بیشتر از آمار به علت کرونا گزارش شده، برای مثال زمانی که وزارت بهداشت شمار فوتی ها در سراسر کشور را ۱۵ نفر اعلام نمود؛ نماینده قم در مجلس در همان روز این تعداد را ۵۰ نفر تنها در شهر قم اعلام کرد و گفت اسامی چهل نفر از این پنجاه نفر را برای وزارت بهداشت ارسال کرده است.

اخیرا ۵ وزیر سابق بهداشت و مصطفی معین، وزیر در کابینه دولتهای گذشته، خواستار شفاف سازی آمارها ، و “تعطیلی صنوف غیرضرور و کنترل خروجی ‌ شهرها “ به منظور قطع زنجیره ابتلا به کرونا در کشور شده اند؛ اشخاص مذکور هیچ وقت معترض جدی در حکومت ایران نبوده اند، اما همگی به علت پزشک بودن از سابقه تاریخی اپیدمی در دنیا (در قرون وسطی اپیدمی باعث مرگ یک سوم مردم اروپا شد) علاوه بر اینکه با سابقه وزارت از ناکارآمدی دولت و فساد حاکم بر ایران، فاجعه بزرگی را پیش بینی می کنند. برخلاف بقیه کشورها که رشد اپیدمی را با تصاعد هندسی (تابعی از توان) نشان می دهند، شیب تغییرات آمار دولتی در ایران بسیار ملایم در هفته های اخیر گزارش شده. حتی با احتساب آمار اغماض شده دولتی با شروع ماه آوریل بیش از ۳۰۰۰ نفر جان خود را در ایران از دست داده اند و متاسفانه ایران در صدر کشورهای دنیا از نظر تعداد فوتی ها قرار دارد؛ بنابراین آمار واقعی می تواند نظام را ناکارآمدترین کشور در مواجهه با اپیدمی در جهان معرفی کند.

بار دیگر بعد از فاجعه هواپیمای اوکراینی وسانسور آمار بالای کشته های معترضین به افزایش بنزین در آبان ماه و جعل آمار شرکت کنندگان در انتخابات مجلس در بهمن، اعتماد مردم نسبت به رسانه ها و حتی مسئولین اصلاح طلب بیشتر متزلزل می شود. مراجع تقلید و رهبر جمهوری اسلامی که همواره مردم را به دعا و توسل به ائمه و زیارت دعوت می کردند حال مجبور شده اند نماز جمعه و حرمین را در شهرهای ایران تعطیل کنند و خود را در خانه های مجللشان پنهان؛ به علت اینکه کرونا حتی گریبان مسئولین رده بالای حکومتی، آیات عظام و فرماندهان سپاه پاسداران را گرفته است (افزایش قربانیان برای مقامات ارشد نظام با میانگین سنی بالا، آنها را هدف ویروسی قرار داده که برای اشخاص بالای ۶۰ سال خطر مرگ بیشتری دارد)؛ این عمل بالاترین تناقض ایدئولوژیک برای حاکمانی است که خود به آنچه می گویند اعتقادی ندارند زیرا که در صورت بیماری به جای دعا و زیارتنامه هر کدام یک کادر پزشکی مجرب با امکانات بیمارستان در خانه خواهند داشت. اپیدمی در قرون وسطی نیز باعث تضعیف حاکمیت مطلقه کلیسا و خرافات مذهبی شد. هرچه قدر رهبر نظام و تلویزیون زیر نظر او کرونا را با توهمات توطئه ساخت آمریکا برای نژاد ایرانی ها معرفی کند بیشتر باعث تناقضات همین رسانه ها و مسئولیتی است که خطر کرونا را ماه پیش از اساس منکر و تمسخر می کردند زیرا کرونا با دستگیری، زندان و اعترافات تلویزیونی سرکوب، نمی شود.

دستگاه تبلیغاتی نظام از طرفی تمام مشکلات و کمبودها را تحریم های آمریکا می داند، تقاضای ۵ میلیارد دلار از صندوق بین‌المللی پول می کند واز طرفی فرماندهان سپاه و بسیجیان اعلام کرده اند در برابر کرونا پیروز گشته اند و حاضر هستند به مردم آمریکا و اروپا کمک کنند. حتی خبرگزاری های رسمی حکومتی از کشف دارو کرونا خبر دادند و حسن روحانی اعلام کرد دسترسی مبتلایان به کرونا به تخت بیمارستانی در ایران بهتر از لندن و پاریس است.

درسال ۱۹۹۶ هنگامی که بیل کلینتون بر اساس طرح پیشنهادی سناتور داماتو طرحی را امضا کرد که شرکتهای تجاری را از سرمایه گذاری بیش از ۲۰ میلیون دلار در ایران منع می کرد، رهبر جمهوری اسلامی در سخنرانی گفت: “از روزی که این مردک… [بیل کلینتون] بعد از جلسه با صهیونیستها آمد بیرون حالا کی پوست خربزه زیر پایش انداخت بیچاره گول خورد آمد بیرون گفت ما می خواهیم ایران را تحریم کنیم؛ من واقعا خوشحال شدم … دیگر آنها بنجل های خود را به ما قالب نخواهند کرد”. رهبر جمهوری اسلامی در حالی همواره دستور به ساده زیستی، تولید بومی و اقتصاد مقاومتی می دهد که روسا قوه قضاییه منصوب او در سه دهه گذشته (یزدی، شاهرودی و لاریجانی) و فرماندهان سپاه پاسداران تحت امر او در پرونده های اختلاس، رانت خواری، برج سازی، واردات اجناس لوکس با ارز دولتی در اسکله های غیر رسمی چنان در فساد غرقند که همواره علیه یکدیگر افشا گری می کنند.[۱-۵] رهبر جمهوری اسلامی سالهای اخیر را به حمایت از تولید داخلی، رونق تولید و امثال را جهش تولید نامید؛ در حالی که حتی کشورهای بزرگ صنعتی هم تولیدشان در کارخانه ها صد در صد ملی نیست؛ و ناچارند (به علت نیروی کار ارزان تر) قطعات و مواد اولیه کارخانه های خود را از چندین کشور وارد کنند. سیاستهای انزواطلبانه جمهوری اسلامی، اعراب منطقه را رنجیده و مرعوب کرده و نقش مخربی در داد و ستد حتی بین همسایگانی ایجاد کرده که به محض شیوع کرونا بیشترین محدودیت را در مرزهای خود با ایران اعلام کردند.

در این هفته کشورهای اروپایی و مایک پومپئو با راه اندازی اینستکس برای مبادله کالاهای غیر تحریمی با جمهوری اسلامی موافقت کردند، مکانیزم اینستکس اجازه برداشتن دولت ایران از ذخایر ارزی را نمی دهد؛ به نوعی اینستکس نفت در برابر غذا، دارو و وسایل پزشکی است دولت آمریکا بر خلاف ادعای حکومت و لابیستهای حکومتی حتی پس از عدم تمدید برجام، بنا به آمار صادرات وزارت خزانه داری به ایران صادرات غله داشته است. اما هدف اصلی حکومت دسترسی بیشتر به پول نقد برای اهداف خارجی و کمک به شبه نظامیان منطقه در عراق، لبنان، یمن، غزه و سوریه می باشد.

مشکل آتی دولت ایران علاوه بر فساد ساختاری، سقوط قیمت نفت در ماه های اخیر است (به علت سیاستهای انرژی های نو و چرخه پذیر، افزایش تولید کشورهای نفتی، و رکود بر اثر اپیدمی کرونا در جهان، قیمت نفت (با احتساب تورم) به پایین ترین قیمت بعد از سال ۲۰۰۱ سقوط کرده، به نوشته بلومبرگ حکومت ایران به دنبال مشتری حتی با قیمت کمتر ۱۰ دلار می گردد (با احتساب تورم روز پایین ترین قیمت نفت حتی قبل از ده ۳۰ شمسی) . با وجودی که قیمت نفت پس از گفتگو تلفنی دونالد ترامپ با بن سلمان و پوتین اندکی افزایش داشت ولی همین نزدیکی پوتین و ترامپ جمهوری اسلامی را در سوریه در برابر بمباران متوالی مواضعش توسط اسرائیل تنها گذاشته است. حتی در صورت لغو بیشتر تحریمها به خاطر ادعا دولت ایران برای مبارزه با کرونا، جمهوری اسلامی با تولید محدود نفت (به علت فرسودگی پالایشگاه ها)، باید از بحرانهای متعددی که خود بر مردم ایران و خاورمیانه تحمیل کرده عبور کند یا مجبور است تغییرات ساختاری در سیاستهای منطقه ای خود اعمال کند.