فیلم کُردی «بی‌کس»: نقیضه‌ای بر اَبرقهرمان‌های فانتزی

اگرچه دریافت کودکانه دو برادر، از ابرقهرمان سوپرمن و رهایی‌بخش بودن آمریکا، در سراسر فیلم جولان دارد، اما کارگردان با تعیین نشانگان شمایلی و قراردادن موقعیت‌های بصری، پارودی‌‌ (نقیضه‌گویی) خود را بر سینمایی آمریکایی- هالیوودی از همان ابتدای فیلم شروع می‌کند. او با به سُخره گرفتن نشانگانی که غالباً در فضای فیلم‌های «وسترن» آمریکایی وجود دارد، این حس و معنا را به مخاطب می‌رساند که آمریکا جز سرابی وارونه از جهان چیزی نیست. کارگردان با تصاویری چون نمای طلوع خورشید و قاب گرفتن دو برادر که به سمت غرب حرکت می‌کنند، سکانس‌های از دشت‌های پهناور و گرمای آفتاب، موسیقی مخصوص و مشخص‌تر از آنها، استفادۀ «الاغ» به جای «اسب کابوی» و نیز جایگزینی «گاری کوچک» به جای «دلیجان»، و آخرسر، سکانس زانا و قرار گرفتن در موقعیتی شبیه به «دوئل» با پیرمردی مسافر، همه و همه نقیضه‌های بر سینمای وسترن آمریکایی ست. نقیضه‌ها تعیین نهایی سینمای هالیوودی و جهان برساخته او را به چالش می‌کشند و گویی می‌خواهند این دریافت را به مخاطب بدهند که: آمریکا نمی‌تواند نجات‌بخش باشد، او غیرواقعی‌تر از ابرقهرمان کارتونی‌اش است. اما رسانه‌ها و ابرقهرمانش دنیای واقعی دو برادر را تسخیر کرده‌‌اند.

در سکانسی که دانا به خاطر دزدیدن دو نوشابه «کوکاکولا» از برادرش جدا می‌افتد، برادر کوچک‌تر برای مدتی کوتاه با پیرمردی که گاری‌اش را به دوش می‌کشد همسفر می‌شود. با درخواست زانا، گاری پیرمرد را به الاغ می‌بندند و هر دو سوار بر «دلیجان» راهی می‌شوند. در میانه راه تراکتوری را می‌بینند که همراه چند کارگر و کشاورز، چندین آنتن و دیش ماهواره را بار زده است. پیرمرد به محض دیدن آنها چشمانش را با دست می‌پوشاند و می‌گوید: «آخرزمان است، ماهواره پدرسوخته چیزای بدی رو نشون می‌ده.» اما با رد شدن تراکتور، سرش را به سرعت به سمت آن می‌چرخاند و به دیش‌ها نگاه می‌اندازد. زانا می‌گوید: «پس خودت چرا داری نگاه می‌کنی؟!» پیرمرد در جمله‌ای قابل تامل می‌گوید: «من از عقب بهشون نگاه می‌کنم.» گویی گریزی از رسانه‌های غربی نیست، حتی آنها که مخالفش هستند «درخلوت آن کار دیگر می‌کنند».

کارزان قادر، به خوبی این نقیضه‌ها را در دل سکانس‌هایش جایی داده است. فیلم جاده‌ای او، برخلاف سینمای هالیوود، خشونت قابل توجهی ندارد و مسیر طولانی شرق به غرب و بر عکس را طی نمی‌کند. همه چیز در جغرافیای کوچک اتفاق می‌افتد و اتفاقات دم دستی و معمولی هستند. شخصیت‌های فیلم «بی‌کس»، قهرمان‌های پوشالی هالیوود نیستد بلکه آنها در دل بحرانِ واقعی و با کمترین امکانات به دنبال آرزوهایشان می‌گردند تا در نهایت قهرمان خود را که «خودشان» باشد، پیدا کنند.