علی رمضانیان
شروع سال جدید تحصیلی به کابوسی برای پدر و مادر و دولت تبدیل شده است.
فقر به همراه هزینه تحصیلی سرسام‌آور، سبب شده تا برخی از والدین بجای اینکه فرزندان خود را به مدرسه بفرستند، آن‌ها را برای کسب درآمد یا یاد گرفتن حرفه‌ای جدید، وادار به ترک تحصیل کنند.
در مقابل، والدینی که تحصیل فرزند برایشان مهم است، هزینه سنگینی را متحمل می‌شوند.
سرویس مدارس، تغذیه کودکان، تهیه پوشاک، خرید لوازم التحریر، کیف و کفش و پول نقدی که حتی مدرسه‌های دولتی از پدر و مادر مطالبه می‌کنند، آمار ترک تحصیل را بالا برده‌است.
وزیر آموزش و پرورش ایران از کسری ۲۰۰ نفری معلمان خبر داد.
از طرف دیگر وضعیت علمی معلم‌ها هم سؤال برانگیز است.
احمد عابدینی معاون شورای عالی آموزش و پرورش ایران سال ۱۳۹۶ گفت: « در ۱۰ سال گذشته ۳۳۰ هزار معلم بدون ضابطه جذب شدند. از میان آنان ۲۸۰ هزار معلم بدون گذراندن حتی یک روز دوره آموزشی استخدام شده‌اند.»
وضعیت ساختمانی مدارس هم بحرانی است.
حمیدرضا خان محمد، معاون وزیر آموزش و پرورش اخیراً گفت: « ۱۹ درصد کلاس‌های درس دچار مشکل جدی هستند. تقریباً ۱۰۵ هزار مدرسه و ۵۴۰ هزار کلاس داریم که حدود ۱۰۳ هزار کلاس درس، مشکل جدی دارند. »
دولت توان نوسازی و بازسازی این مدارس را ندارد.
به گفته آقای خان محمد که معاون عمرانی وزیر آموزش و پرورش است، ۴۶ درصد یعنی نیمی از مدارس توسط خیرین مدرسه‌ساز، ساخته یا نوسازی می‌شوند.
چهره دیگر این ماجرا، بخش خصوصی و تولید‌کننده‌های لوازم التحریر هستند که آن‌ها هم بی‌برنامه‌گی‌های دولت در کنترل واردات رو به ورشکستگی هستند.
ردپای تورم در مساله آموزش
منبع تصویر،تسنیم
گرانی، تورم و فقر، سبب بروز مشکلات تحصیلی و افزایش آمار ترک تحصیل در ایران شده است.
قدرت خرید مردم به حدی کاهش یافته که حتی خرید لوازم التحریر فرزندان در بعضی از خانواده‌ها به اولویت چندم برای والدین تبدیل شده است.
به گفته رئیس اتحادیه فروشندگان لوازم‌التحریر و نوشت‌افزار و لوازم مهندسی تهران، به دلیل گرانی، امسال فروش تعدادی لوازم‌التحریر تقریباً ۳۰ درصد کاهش یافته است.
اما لوازم‌التحریر تنها هزینه خانواده‌ها نیست.
پوشاک و کفش، کیف، لوازم التحریر، کتاب‌های درسی، هزینه سرویس مدارس، کمک نقدی به مدرسه، هزینه تغذیه در مدارس و هزینه‌های جانبی دیگر را باید به آن اضافه کرد.
مجموع این هزینه‌ها در یک سال تحصیلی ممکن است تا ۱۵ میلیون تومان هم باشد. البته این هزینه‌ها در شهر‌ها و خانواده‌های مختلف، فرق دارد.
برای بررسی دقیق‌تر بی‌بی‌سی فارسی از والدین، در چندین شهر مختلف ایران در این زمینه سوالاتی را مطرح کرده‌است.
«آزیتا» مادر سه فرزند در شهر اصفهان با اشاره به هزینه سرسام‌آور تحصیل می‌گوید: «هزینه‌های هر کدام از فرزندان بطور میانگین، ماهی حدود چهار میلیون تومان است. این هزینه‌ها شامل سرویس مدرسه، تغذیه، پوشاک، کیف و کفش و لوازم التحریر است که در طول سال یا ماهانه انجام می‌شود. »
«بچه‌های من مدرسه دولتی می‌روند ولی انجمن اولیای مدرسه از ما برای یک سال، مبلغی حدود سه میلیون تومان برای هر کودک گرفتند.»
این در حالی است که بر اساس اصل ۳۰ قانون اساسی، دولت مکلف شده وسایل آموزش و پرورش رایگان را برای همه مردم جامعه تا پایان دوره متوسطه فراهم کند و مدارس اجازه دریافت پول از خانواده را ندارند.
ولی به دلیل مشکلات آموزش و پرورش، انجمن اولیای مدارس برای پوشش برخی از هزینه‌های مدرسه چاره‌ای جز دریافت کمک از والدین نیستند.
به گفته آزیتا این کمک هزینه‌ها برای پرداخت هزینه‌های جانبی مانند برنامه‌های فوق‌العاده برای بچه و حتی پرداخت قبض برق و گاز استفاده می‌شود.
این بحران در شهرهای مختلف، رنگ و روی متفاوتی دارد.
وحید پدر یکی از دانش‌آموزان ساکن همدان می‌گوید: «ما در یک سال حدود ۱۵ میلیون تومان هزینه می‌کنیم. مثلاً سرویس در این شهر ماهی ۹۰۰ هزار تومان است. روزی هم ۲۵ هزار تومان باید برای تغذیه ساده مانند کیک و بیسکویت یا کیک صبحانه باید هزینه کنیم. »
سمیرا مادر یکی از دانش‌آموزان در شهر تهران می‌گوید: هزینه سرویس رفت و آمد بچه‌ام به مدرسه ماهی یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان است. و ماهی هم حدود یک میلیون تومان برای هزینه‌های روزانه کودک کنار می‌گذاریم»
رئیس سازمان حمل و نقل مسافر شهرداری کرمانشاه هزینه سرویس مدارس را تا پنج کیلومتر ۶۰۰ هزار تومان اعلام کرده و گفته که برای مسیر‌های بیشتر از پنج کیلومتر به ازای هر کیلومتر ۵۰ هزار تومان به این نرخ اضافه می‌شود.
حامد ساکن شهر مشهد گفت: «هزینه‌های معمولی به غیر از سرویس رفت و آمد حدود ۵۰۰ هزار تومان در ماه می‌شود.»
روند رو به رشد ترک تحصیل دانش‌آموزان
منبع تصویر،ایرنا
برآورده کردن هزینه تحصیل فرزندان، برای همه پدر و مادرها ممکن نیست. به همین دلیل در سال‌های اخیر آمار ترک تحصیل دانش‌آموزان بالا رفته‌است.
بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس، ۷۷۷ هزار و ۸۶۲ نفر در سال تحصیلی ۱۳۹۴-۱۳۹۵ از تحصیل بازماندند. این در حالی است که این آمار در سال تحصیلی ۱۴۰۰-۱۴۰۱ با رشد ۱۷ درصدی به ۹۱۱هزارو ۲۷۲ نفر رسیده است.
بخشی از این ترک تحصیل‌ها در سال‌های اخیر به همه‌گیری کرونا و کمبود امکانات تحصیل در ایران مربوط بود.
وزیر آموزش و پرورش، آمار سه میلیونی ترک تحصیل دانش‌آموزان در دوران همه‌گیری کرونا را تایید کرد. او در دسترس نبودن اینترنت و ابزار آموزش آنلاین را دلایل اصلی بازماندگی دانش‌آموزان از تحصیل دانست.
ولی بعد از دوران کرونا، روند رو به رشد ترک تحصیل دانش‌آموزان متوقف نشد.
به گفته وزیر‌آموزش و پرورش، حدود یک میلیون نفر در سال ۱۴۰۰ از تحصیل جا ماندند: «آمار‌ها نشان می‌دهد حدود ۲۱۰ هزار دانش‌آموز دوره ابتدایی و حدود ۷۶۰ هزار دانش‌آموز دوره متوسطه، تارک تحصیل داریم.»
معاون پرورشی وزارت آموزش و پرورش، در مرداد ۱۴۰۱ گفته که آمار دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل در کشور را بین ۵۰۰ تا ۶۰۰ هزار نفر است.
بنابراین با بررسی آمار‌های این سال‌ها مشخص می‌شود که سالانه بطور بین ۵۰۰ تا یک میلیون دانش‌آموز از تحصیل بازماندند.
بر اساس گزارش مرکز آموزش مجلس، حدود ۷۰ درصد از کودکان بازمانده از تحصیل در دهک اول تا پنجم قرار دارند. دهک دوم نیز در این آمار بیشترین سهم را به خود اختصاص داده است.
این وضعیت امسال هم ادامه داشت. البته هنوز آمار دقیقی از جامانده‌های از تحصیل منتشر نشده‌است.
با این وجود، روزنامه رسالت، قبل از شروع مدارس و با پایان یافتن مهلت ثبت نام، در شهریور امسال نوشت: «مدیرکل ارزیابی عملکرد و پاسخگویی به شکایات وزارت آموزش‌وپرورش از ثبت‌نام تنها ۷۳ درصد کلاس‌اولی‌ها تا پایان مهلت ثبت‌نام مدارس خبر داد.»
به گفته نجفی پازوکی معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش؛ یک میلیون و ۴۹۱ هزار نفر از ثبت‌نام‌کننده کلاس اولی هستند، بنابراین با توجه به آمار ۲۷ درصدی، چیزی حدود ۵۰۰ هزار کودک یا از تحصیل جاماندن یا دیر به مدرسه رسیدند. البته این رقم نهایی نیست، ولی مانند سال گذشته رقمی هشدار‌آمیز است.
علاوه بر این برای معلولین هم شرایط سخت‌تر از قبل شده است.
تجارت نیوز در مهر امسال گزارش کرده که ۳۰ هزار معلول امسال به دلیل مشکلات، ترک تحصیل کردند.
فقر مهمترین عامل ترک تحصیل دانش‌آموزان
منبع تصویر،KERMANENO
به گفته مدیران دولتی و کارشناسان، مهمترین عامل ترک تحصیل کودکان وضعیت معیشت خانواده است.
رئیس سازمان نهضت سواد‌آموزی علت ۵۳ درصد از موارد ترک تحصیل دانش‌آموزان در ایران را «مشکلات اقتصادی و مالی»، ۳۵ درصد را «مسائل فرهنگی» و ۱۲ تا ۱۵ درصد را مسائل مربوط به آموزش و پرورش اعلام کرد.
در حقیقت، اکثر دانش‌آموزانی که ترک تحصیل می‌کنند، تبدیل به نان‌آور خانه می‌شوند. این مسأله کار خیرین را سخت کرده است چرا که خیرین در تلاش هستند تا هزینه تحصیل فرزند را مهیا کنند، ولی والدین به درآمد این کودکان هم نیاز دارند.
مهرزاد یکی از خیرین شهرستان قائمشهر به بی‌بی‌سی فارسی گفت: «ما یک گروه چند نفری هستیم که هر سال برای حدود ۲۰ نفر از دانش اموزان هزینه تحصیل فراهم می‌کنیم. ولی پدر و مادر رغبتی به کمک ما ندارند چرا که آن‌ها می‌گویند اگر شما هزینه تحصیل آن‌ها را تأمین کردید و آن‌ها به مدرسه بروند، درآمد ما از بین می‌رود چرا که اغلب این بچه‌ها کمک خرج یا حتی نان‌آور خانه هستند.»
او در ادامه گفت: «برخی از خانواده‌ها به دلیل مشکلاتی مانند بیماری خاص یا اعتیاد برای ادامه تحصیل کودکان مقاومت کرده و حتی دست به خشونت علیه ما می‌زنند. به همین دلیل، از دو سال پیش، برای رضایت والدین برای ادامه تحصیل فرزندان، تصمیم گرفتیم ماهیانه مبلغی را به والدین هم کمک کنیم.»
استان‌های سیستان و بلوچستان، آذربایجان‌غربی، خراسان رضوی، خراسان شمالی و گلستان از سال تحصیلی ۱۳۹۵-۱۳۹۴ تا کنون بیشترین بازماندگان تحصیل را داشته‌اند.
سیستان و بلوچستان در دو شاخص بازماندگی از تحصیل و ترک تحصیل بدترین وضعیت را دارد.
نماینده سیستان و بلوچستان در شورای عالی استان‌ها به ایلنا گفت: «سالانه ۳۰ درصد دانش‌آموزان این استان به دلیل مشکلاتی از جمله کمبود و هزینه‌های میلیونی سرویس مدارس مجبور به ترک تحصیل هستند، این تعداد دانش‌آموز هم به ۱۵۰ هزار بازمانده از تحصیل اضافه می‌شوند و این یک هشدار جدی و بسیار خطرناک برای استان است.»
این استان همچنین با کمبود معلم نیز روبه‌روست. معین‌الدین سعیدی نماینده استان سیستان و بلوچستان در مجلس شورای اسلامی در این باره گفته که این استان به ۱۵ هزار معلم جدید نیاز دارد.
استاندار سیستان و بلوچستان دو سال پیش گفته بود که در استان ۱۸ هزار کمبود کلاس درس دیده می‌شود و باید سالی دو هزار کلاس ساخته شود، ولی به گفته وزیر آموزش و پرورش در مهر ماه امسال گفت که سالی حدود ۱۰۰ کلاس درس ساخته می‌شود.
از: بی بی سی