مسکو در دهه ۱۹۹۰ از حکومت برهان‌الدین ربانی در مقابل رژیم طالبان حمایت می‌کرد
عکس ترکیبی از ولادیمیر پوتین و یگان انتحاری طالبان‌ــ ایندیپندنت فارسی
ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه، خواستار برقراری روابط با رژیم طالبان شد. این درخواست پوتین گامی رو‌به‌جلو در مسیر به رسمیت شناختن گروهی تلقی میشود که به نقض شدید حقوق بشر و حقوق زنان در افغانستان متهم‌اند و افغانستان تحت کنترل آن‌ها به پناهگاه بیش از ۲۰ گروه تروریستی بدل شده است که امنیت منطقه و جهان را تهدید می‌کنند.
ولادیمیر پوتین، رئیسجمهوری روسیه، چهارشنبه در یک برنامه تلویزیونی در حاشیه نشست بین‌المللی اقتصادی سنپترزبورگ، شهری در شمال غربی این کشور، بر ضرورت روابط با طالبان تاکید کرد و گفت: «ما همیشه بر این باور بوده‌ایم که باید با واقعیت کنار آمد. در افغانستان، طالبان قدرت را در دست دارند و ما باید با حکومت طالبان رابطه برقرار کنیم.»
پوتین ۱۰ روز قبل هم در جریان سفر به ازبکستان گفته بود که مسکو باید هماهنگ با کشورهای آسیای میانه به نحوی با طالبان ارتباط برقرار کند.
موضع‌گیری اخیر پوتین با استقبال طالبان مواجه شد و وزارت خارجه طالبان اعلام کرد که این گروه برای توسعه و تقویت روابط سیاسی مثبت با روسیه مصمم است. در اطلاعیه این وزارتخانه آمده بود: «وزارت خارجه طالبان تاکید می‌کند که امارت اسلامی بر اساس احترام متقابل و منافع مشترک، اراده سیاسی قوی دارد تا از راه گسترش و تحکیم روابط مثبت با روسیه منافع مردم دو کشور را تامین کند.»
پیش‌تر سرگئی لاوروف، وزیر خارجه روسیه، گفته بود که مسکو قصد دارد نام طالبان را از فهرست سازمان‌های تروریستی این کشور خارج کند و طالبان را قدرت اصلی در افغانستان خوانده بود. او استدلال کرد که شورای امنیت سازمان ملل متحد هم طالبان را گروه تروریستی اعلام نکرده و تنها ۱۲ تا ۱۵ عضو طالبان را در فهرست تروریستی قرار داده است.
پس از این اظهارات لاوروف، ضمیر کابلوف، نماینده ویژه ولادیمیر پوتین در امور افغانستان، به خبرگزاری تاس گفت که پیشنهاد حذف طالبان از فهرست سازمان‌های تروریستی به پوتین ارائه شده، اما تاکید کرد که هنوز برای به رسمیت شناختن رژیم طالبان زود است.
مسکو در سال ۲۰۰۳ طالبان را در فهرست سازمان‌های تروریستی و ممنوعه از نظر این کشور قرار داد.
روسیه در حالی خواستار ایفای نقش بیشتر در افغانستان تحت تسلط طالبان است که ارتش سرخ اتحاد جماهیر شوروی در سال ۱۹۷۹ به حمایت از حزب دموکراتیک خلق افغانستان به افغانستان حمله و این کشور را اشغال کرد. شوروی طی یک دهه حضور در افغانستان با مقاومت نیروهای موسوم به «مجاهدین» مواجه شد که تحت حمایت کشورهای غربی به رهبری آمریکا بودند. این تقابل تلفات سنگینی به شوروی وارد کرد و نهایت به عقب‌نشینی ارتش سرخ از افغانستان منجر شد.
با پیروزی نیروهای مجاهدین در افغانستان در دهه ۱۹۹۰، روسیه نقش فعالی در افغانستان نداشت، تا اینکه گروه طالبان در سال ۱۹۹۶ کابل را تصرف کردند و مسکو این بار در قامت حمایت از جبهه مقاومت علیه طالبان موسوم به «ائتلاف شمال» ظاهر شد و در آن زمان از حکومت برهان‌الدین ربانی در مقابل رژیم طالبان حمایت کرد.
دشمنی روسیه با رژیم طالبان در دهه ۱۹۹۰ باعث شد که این کشور از حمله ائتلاف جهانی به رهبری ایالات متحده آمریکا به افغانستان پشتیابی کند. اما با گسترش جنگ و شورش‌های طالبان و پیوستن جنگجویان خارجی از جمله شهروندان آسیای میانه به طالبان و افزایش قاچاق مواد مخدر از مبدا افغانستان، روسیه با طالبان رابطه برقرار کرد. افزایش رقابت روسیه با ناتو و آمریکا هم باعث شد که آن کشور حضور نظامی واشینگتن در افغانستان را تهدید جدی برای منافعش تلقی کند.
نظام جمهوری افغانستان هم که تحت حمایت سیاسی، مالی و تسلیحاتی غرب بود، به گسترش روابط با روسیه تمایل چندانی نداشت و این باعث شد که مسکو بیشتر به سمت طالبان متمایل شود.
در سال‌های پایانی نظام جمهوری در افغانستان، نگرانی جدی روسیه و کشورهای آسیای میانه از گسترش فعالیت شاخه خراسان دولت اسلامی (داعش) در مرزهای شمالی افغانستان به گسترش روابط طالبان و روسیه انجامید. مسکو میزبان چندین نشست در مورد وضعیت افغانستان با حضور طالبان بود و طالبان هم در آن زمان از برقراری تماس با مسکو نهایت استفاده را بردند.
فروپاشی نظام جمهوری و پایان ماموریت نظامی آمریکا در افغانستان به روی کار آمدن رژیم طالبان پس از دو دهه جنگ و شورش، منتهی شد. مسکو از نخستین روزهای سلطه طالبان، به گسترش روابط با کابل پرداخت.
در نظام جمهوری، روسیه به حمایت مالی و تسلیحاتی از طالبان متهم بود. روسیه در سال ۲۰۱۴ شبه‌جزیره کریمه اوکراین را ضمیمه خاک خود کرد و این اقدام با واکنش تند آمریکا و اروپا مواجه شد. افزایش تنش باعث شد که مسکو حمایت از طالبان را افزایش دهد. ژنرال جان نیکلسون، فرمانده عمومی ناتو در افغانستان، سال ۲۰۱۷ گفته بود که درباره ارتباط روسیه و طالبان گزارش‌های موثقی در اختیار دارد.
افغانستان با تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان مرز مشترک دارد. این در حالی است که روسیه، جمهوری‌های شوروی پیشین در آسیای میانه را «حیاط خلوت» خود می‌داند و در تاجیکستان و قیرقیزستان پایگاه نظامی دارد.
از زمان روی کار آمدن طالبان در افغانستان، روسیه برای افزایش استحکامات مرزی تاجیکستان اقدام و رزمایش‌های نظامی مشترک برای مقابله با تهدیدهای احتمالی از افغانستان برگزار کرده است. تاجیکستان بر خلاف دیگر کشورهای آسیای میانه، با طالبان «روابط پر تنشی» دارد و بارها از حضور گروه‌های تروریستی و تشکیل نشدن حکومت فراگیر با حضور همه اقوام و محرومیت دختران و زنان از آموزش و کار انتقاد کرده است. در دیدارهای مقام‌های ارشد کشورهای آسیای میانه با ولادیمیر پوتین هم از حضور گروه‌های تروریستی در افغانستان تحت حاکمیت طالبان ابراز نگرانی شده است.
حمله نظامی روسیه به اوکراین، بر روابط مسکو با کشورهای آسیای میانه تاثیر گذاشت. تاکنون هیچ یک از این کشورها از این حمله مسکو حمایت نکرده‌اند تا به روابطشان با غرب تنش یا خللی وارد نشود.
گمان می‌رود ولادیمیر پوتین با تاکید بر رابطه با طالبان می‌کوشد برای این کشورها خط‌‌ونشان بکشد تا از گسترش روابط با غرب پرهیز کنند. این در حالی است که بر اساس چندین گزارش شورای امنیت سازمان ملل متحد، شاخه خراسان دولت اسلامی (داعش)، القاعده، جماعت انصارالله، حرکت اسلامی ترکستان شرقی و شماری دیگر از گروه‌های تروریستی در افغانستان فعالیت دارند و حضور این گروه‌ها تهدیدی جدی برای همسایگان افغانستان از جمله کشورهای آسیای میانه شمرده میشود.
ولادیمیر پوتین و دستگاه دیپلماسی روسیه در حالی به حاکمیت طالبان بر افغانستان و پایان دو دهه حضور نظامی آمریکا و ناتو در این کشور خوش‌بین‌اند که واشینگتن همچنان بزرگ‌ترین کمک‌کننده به افغانستان است. هرچند این کمک‌ها در قالب کمک‌های بشردوستانه و تحت نظر سازمان ملل متحد به افغانستان منتقل میشود، سربازرس ویژه آمریکا برای امور افغانستان (سی‌گار) احتمال می‌دهد که طالبان نیز به پول‌های کمکی دسترسی دارند. حتی گفته میشود برخی مقام‌های طالبان با آمریکا و سازمان اطلاعات مرکزی این کشور (سیا) نیز در تماس‌اند.
تنها گذشت زمان به این پرسش پاسخ خواهد داد که ماه‌عسل طالبان و ولادیمیر پوتین چه زمانی تمام میشود و آیا طالبان روسیه را به کشورهای غربی ترجیح خواهد داد یا خیر؟
از: ایندیپندنت
