شمخانی در واکنش به مواضع دونالد ترامپ، رئیس جمهوری آمریکا، در مورد توافق هسته‌ای با ایران گفت: «متاسفانه از روز آغاز اجرای تعهدات، طرف مقابل به اشکال مختلف کارشکنی انجام داده است. البته بر اساس معاهده ان‌پی‌تی کشورهای متعارف این حق را دارند که اگر احساس کنند منافع ملی‌شان در گرو ادامه وضعیت نیست، می‌توانند به راحتی از آن خارج شوند و این گزینه محتمل جمهوری اسلامی ایران است».

دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران در ادامه افزود: «آمریکا چه خارج شود و چه اجرا نکند، چه این قرارداد یکپارچه را با تعلل و تاخیر اجراکند، برای ما چنین مسئله‌ای به مصلحت نیست».

بر اساس پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای یا ان‌پی‌تی، آن دسته از کشورهای عضو این معاهده که فاقد سلاح هسته‌ای هستند، متعهدند که در راه دستیابی به تسلیحات اتمی تلاش نکنند. گذشته از هند، پاکستان و اسرائیل که از ابتدا به این معاهده نپیوسته‌اند، کره شمالی تنها کشوری است که از آن خارج شده است.

گرچه ایران همواره تأکید کرده که به دنبال ساخت و دستیابی به سلاح هسته‌ای نیست، اما خروج‌اش از ان‌پی‌تی می‌تواند مناقشه جمهوری اسلامی با آمریکا و متحدان‌اش را وارد مرحله‌ی به‌مراتب پیچیده‌تری کند. قدرت‌های اروپایی که برخلاف ترامپ از توافق هسته‌ای با ایران (برجام) حمایت می‌کنند، تاکنون رفتار خود با ایران را با سنجه‌ی میزان همکاری جمهوری اسلامی با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر پایه ان‌پی‌تی تنظیم کرده‌اند.

سه گزینه ایران

پیش از شمخانی، محمدجواد ظریف، وزیر خارجه ایران نیز از سه گزینه جمهوری اسلامی در مقابل خروج احتمالی آمریکا از برجام خبر داده بود. گزینه نخست ایران به گفته ظریف، دست کشیدن جمهوری اسلامی از پایبندی به برجام، از سرگیری غنی‌سازی اورانیوم و حتی از سرگیری شدیدتر آن است. گزینه دوم استفاده از ساز و کارهای برجام برای طرح شکایت رسمی در کمیسیون رسیدگی به نقض توافق هسته‌ای و گزینه سوم، خروج ایران از ان‌پی‌تی است. ظریف البته، برخلاف شمخانی و بدون اشاره به اولویت ایران در میان گزینه‌های موجود، تأکید کرده بود که تهران هنوز تصمیم خود را نگرفته است.

علی شمخانی در سخنان امروز خود، همانند دیگر مقام‌های دولتی و حکومتی ایران، همچنین تأکید کرد که جمهوری اسلامی “از قدرت کامل برای از سرگیری مطلوب فعالیت‌های هسته‌ای” برخوردار است.

نماینده رهبر جمهوری اسلامی در شورای عالی امنیت ملی همچنین در پاسخ به پرسشی درباره‌رویکرد ایران نسبت به مواضع طرف‌های اروپایی در خصوص باقی ماندن در برجام گفت: «ما از این رویکرد اروپا استقبال می‌کنیم، اما اگر آنها تصور می‌کنند مفهوم استقبال ما از این رویکرد، دادن باج به آنهاست، خطای راهبردی می‌کنند. جمهوری اسلامی ایران اجازه نمی‌دهد هیچ کشوری از خطوط قرمزش عبور کند».

ترامپ خواستار فشار طرف‌های اروپایی برجام بر جمهوری اسلامی برای گنجاندن اصلاحاتی در متن برجام است و فرانسه، آلمان و بریتانیا نیز بر سر برنامه موشک‌های بالستیک جمهوری اسلامی و نقش ایران در بحران خاورمیانه به تهران فشار می‌آورند.

در این میان امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه، روز گذشته وارد آمریکا شد. مهم‌ترین موضوع بحث او با همتای آمریکایی‌اش دونالد ترامپ، توافق هسته‌ای با ایران است. آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان نیز جمعه آینده با هدفی مشابه به واشنگتن خواهد رفت.

رئیس جمهوری آمریکا بارها تهدید کرده است که ایالات متحده در صورت عدم اصلاح برجام، از این توافق خارج خواهد شد. او روز ۱۲ ژانویه سال جاری (۲۰۱۸) با تعلیق تحریم‌های هسته‌ای علیه ایران برای یک دوره ۴ ماهه دیگر موافقت کرد، اما هم‌زمان، با اشاره به اینکه این “آخرین باری” است که تعلیق تحریم‌ها را تمدید می‌کند، برای ماندن در برجام شروطی گذاشت.

شروط ترامپ برای ماندن در برجام گنجاندن چهار نکته اصلاحی در این توافق است. این اصلاحات شامل اجازه بازرسی از تمام سایت‌های مورد درخواست آژانس، تضمین تعهد ایران به چشم‌پوشی از تملک سلاح هسته‌ای، دائمی شدن محدودیت شدید غنی‌سازی اورانیوم در ایران و گنجاندن برنامه موشک‌های دوربرد ایران در متن برجام هستند.

آمریکا تهدید کرده است که چنانچه این شروط تأمین نشوند، از برجام خارج شده و تحریم‌ها علیه ایران مجددا از روز ۱۲ ماه مه (۲۲ اردیبهشت) اعمال خواهند شد.