روزنامه همدلی

رسم آدمیت
آسو محمدی: کجای دنیا دفترخانه‌های ثبت ازدواج، دختر ۹ساله را به عقد مرد ۴۰ یا ۵۰ساله در می‌آورند یا ازدواج‌ها را با فاصله ۵۰سال ثبت می‌کنند؟ کودک همسری؛ روایت کننده جفایی از زندگی تلخ کودکانی است که به دلیل فرهنگ و سنت و مشکلات اقتصادی خانواده محکوم به زندگی با همسری هستند که در پس آن درکی از معنای زندگی مطرح نیست و نخستین پیامد آن جدایی ناگهانی از جهان کودکانه است. معضلی که از جمله آسیب‌های اجتماعی است که همچنان در برخی مناطق ایران مشاهده می‌شود و علاوه بر اینکه هیچ تدبیری در این زمینه اندیشیده نمی‌شود، چندی پیش مرکز پژوهش‌های مجلس در اقدامی عجیب با انتشار گزارشی اعلام کرده بود که درباره این نوع ازدواج‌ها در ایران «اغراق» می‌شود و چنین ازدواج‌هایی لزوما «بد» نیست! درحالی که بر اساس قانون ازدواج کودکان زیر سن قانونی ممنوع بوده و مدعی‌العموم موظف است به لحاظ رعایت حقوق کودکان با قانون‌شکنان برخورد کند.

به‌هم خوردن عروسی در پی اعتراض مردم
چند روز پیش این اتفاق در شرف تکرار بود که خوشبختانه با هوشیاری و اعتراض مردم در مشهد به‌هم خورد. روزنامه خراسان در این باره نوشته با دریافت خبری از شهروندان مبنی بر برگزاری مجلس عروسی در یکی از تالارهای مشهد که عروس دختر ۹ساله است و یک فرد بزرگسال که اختلاف سنی زیادی دارند بلافاصله با دستور قضایی عابدین‌زاده، معاون دادستان مشهد در ساعت ۱۱شب تیم اورژانس اجتماعی و کلانتری به محل برگزاری مراسم اعزام شدند و مراسم عروسی آنها به دستور دادستانی و از سوی ماموران پلیس متوقف شد. اما مسئله مهم‌تر حساسیت مردم و شهروندان نسبت به این رخدادهای ناگوار است؛ افکار عمومی بیداری و هوشیاری که در این ماجرا کم نگذاشت و با پیگیری این ماجرا منجر به به‌هم خوردن این تراژدی تلخ شد. اینجا حساسیت و حرف مردم حتی شاید بیشتر از قانون می‌تواند به داد جامعه برسد.

این اتفاق درحالی افتاده است که طیبه سیاوشی، عضو فراکسیون زنان مجلس چندی پیش از تدوین طرحی در قالب «کودک همسری» در مجلس از سوی فراکسیون زنان خبر داده که بر اساس آن حداقل سن ازدواج برای دختران به ۱۶سال افزایش می‌یابد. در این طرح حداقل سن ازدواج برای دختران ۱۶و برای پسران ۱۸سال پیش‌بینی شده و ازدواج برای دختران زیر ۱۳سال مطلقا ممنوع خواهد شد. این در حالی است که در حال حاضر حداقل سن ازدواج برای دختران ۱۳سال است و دختران زیر ۱۳سال تنها با مجوز دادگاه امکان ازدواج دارند. طرحی که به نظر می‌رسد همچنان در کنار موافقانش، مخالفانی نیز داشته دارد.

سنگ‌اندازی مرکز پژوهش‌های مجلس
از جمله این مخالفت‌ها از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس بوده. به‌طوری‌که طیبه سیاوشی درباره عدم همکاری مرکز پژوهش‌ها در تدوین طرح «کودک همسری» گفته: «این مرکز در تمام همایش‌هایی که درباره ازدواج زیر ۱۸سال انجام می‌گیرد حضور می‌یابد تا بتواند جلوی افزایش سن ازدواج را بگیرد.» به گفته سیاوشی این مرکز اعتقاد دارد که تعداد ازدواج‌هایی که در سن کودکی اتفاق می‌افتند کم است و همین مسئله را پایه اصلی مخالفت خود با افزایش سن ازدواج می‌دانند. در حالی که سیاوشی عنوان کرده این موضوع مخالفانی در کشور دارد اما با شورای فرهنگی اجتماعی زنان در مورد ممنوعیت ازدواج دختران زیر ۱۳سال به توافق رسیده است. اما کبری خزعلی، عضو شورای فرهنگی اجتماعی زنان با رد کردن این ادعا اظهار کرده که «با وجود فشار زیاد معاونت امور زنان ریاست جمهوری و فراکسیون زنان مجلس و هم چنین تصریح نهادهای بین المللی به تغییر قانون سن ازدواج در کشور، این امر مورد اقبال عمومی واقع نشد.» خزعلی همچنین گفته است: در حمایت از تغییر قانون سن ازدواج دلایلی همچون آمار بالای طلاق در این سن، خطرات پزشکی برای مادران در این سن، ازدواج این گروه سنی با افراد دارای سن بالای میانسالی و پیری و …مطرح شده اما با توجه به آمار رسمی کشور بسیاری از این ادعاها رد شد و هم چنین جمع کثیری از پزشکان نظریه خطر بالای مرگ برای مادران در سنین پایین را رد کرده‌اند و این آمار را شامل فقط ۱ درصد از مرگ و میر مادران دانسته اند که بسیاری از آن ها به دلیل وجود بیماری زمینه‌ای و … بوده است.

کنواسیون جهانی حقوق کودک چه می‌گوید؟
با این حال ایران که یکی از کشورهای عضو پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک بوده این پیمان نامه را در تاریخ ۱۴ شهریور ماه ۱۳۷۰ امضاء کرد و مجلس آن را در اول اسفند ماه سال ۱۳۷۲ به تصویب رساند .باتوجه به پیمان‌نامه جهانی حقوق کودک که یک کنوانسیون بین‌المللی است در آن حقوق مدنی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کودکان بیان شده و طبق آن، افراد زیر سن‌ ۱۸ سال‌ کودک به شمار می‌روند. در ماده ۶ این پیمان نامه آمده :کشورهای‌ طرف‌ کنوانسیون‌ حق‌ ذاتی‌ هر کودک‌ را برای‌ زندگی‌ به‌ رسمیت‌ خواهند شناخت‌؛ همچنین کشورهای‌ طرف‌ کنواسیون‌ ایجاد حداکثر امکانات‌ را برای‌ بقا و پیشرفت‌ کودک‌ تضمین‌ خواهند کرد. در ماده‌ ۹ نیز گفته شده کشورهای‌ طرف‌ کنوانسیون‌ تضمین‌ می‌کنند که‌ کودکان‌ علیرغم‌ خواسته‌شان‌ از والدین‌ خود جدا نشوند، مگر در مواردی‌ که‌ مقامات‌ ذیصلاح‌ مطابق‌ قوانین‌ و مقررات‌ و پس‌ از بررسی‌های‌ قضایی‌ مصمم‌ شوند که‌ این‌ جدایی‌ به‌ نفع‌ کودک‌ است‌. این‌ گونه‌ تصمیمات‌ ممکن‌ است‌ در موارد به‌ خصوصی‌ از قبیل‌ سوءاستفاده‌ و یا بی‌توجهی‌ والدین‌ کودک‌ و یا هنگام‌ جدا شدن‌ والدین‌ از یکدیگر ضرورت‌ یابد و در این‌ صورت‌ باید در مورد محل‌ اقامت‌ کودک‌ تصمیمی‌ اتخاذ شود.

فعالان حقوق کودک چه می‌گویند؟
با این وجود فعالان حقوق کودک به دلایل آسیب‌های اجتماعی و پایمال شدن حقوق کودکان با این پدیده به شدت مخالف هستند و معتقدند کودک‌همسری نوعی کودک آزاری جنسی است که با امتداد ازدواج کودکان در جامعه، کشور به جامعه‌ای نابالغ تبدیل خواهد شد. مونیکا نادی، یکی از فعالان حقوق کودک در گفت‌وگویی با ایسنا، با اظهار خرسندی از طرح «کودک همسری» که حداقل سن ازدواج برای دختران به ۱۶سال افزایش می‌یابد وازدواج در سنین زیر ۱۳سال مطلقا ممنوع خواهد شد، گفت: متاسفانه بسیاری از مخالفان با این طرح معتقدند که این طرح تقلیدی از دیدگاه‌های غربی است و آن را یک ژست بین‌المللی تلقی می‌کنند اما موضوع اصلی در این خصوص، نقض حقوق اساسی کودکان در کودک‌همسری است. در قوانین داخلی، کودکی که زیر ۱۸ سال سن دارد برای امورمالی و شرکت در انتخابات و رانندگی فاقد اراده سالم تلقی می‌گردد اما همان کودکان برای ورود به یک رابطه جدی مثل ازدواج، قانونا مجاز هستند. نادی با اشاره به برخی مخالفت‌ها نسبت به طرح «کودک همسری» و افزایش سن ازدواج گفت: افرادی هستند که بعضا با استناد به دلایل شرعی در برابر افزایش سن ازدواج مخالفت دارند و معتقدند که در شرع محدودیت در سن ازدواج وجود ندارد اما خوشبختانه ارائه کنندگان این طرح مشکلات شرعی را برطرف کرده‌اند و از فتاوی فقه‌های معتبر معاصر که بلوغ عقلی را ملاک ازدواج قرار داده‌اند بهره جسته‌اند. فتاوی که باتوجه به مقتضیات زمانی امروز، قواعد را تعبیر و تفسیر کرده است.

«چه خوبه همه‌مون گوش به‌زنگ باشیم»
این موضوع واکنش‌های زیادی را در افکار عمومی و فضای مجازی در پی داشت و کاربران این موضوع را «کودک‌آزاری» عنوان کردند. «زهره» در توییترش نوشته: «دختر ۹ ساله‌ای که معاون دادستان مشهد مانع مراسم عروسی او شد، نه تنها جثه خیلی ضعیفی دارد بلکه، تحت سرپرستی مادر بزرگ بوده و بهره هوشی پایینی هم دارد. داماد ۴۰ ساله است! خوشبختانه کودک به بهزیستی واگذار شده است.» «محسن» هم می‌گوید: «نوشته از مراسم عروسی جلوگیری کرد، یکم فکر کنی متوجه می‌شی، مرد ۵۰ساله با دختر ۹ساله عروسی نمی‌گیره، مگر اینکه فرهنگ جاری و ساری منطقه‌ای باشه، تو از کجا می‌دونی شاید با این فرهنگ جلوگیر کردن از خیلی از اتفاقاتی که داره می ‌افته!!» «نازبانو» نوشته: «دختر ۹ساله اخه. من با این سنم به ازدواج هنوز فکر نمی‌کنم. اصلا فرق دختر و پسرو می‌دونه؟ این کودک آزاری مطلق هستش. دمش گرم یه‌کاردرست دیدیم ازشون. دختر۹ساله وقت بازی باعروسکاشه نه وقت شوهرداریش واقعا بکجا داریم می‌ریم؟». «سهیلا» نوشته: «خیلی حرکت خوبی بوده‌‌. در مشهد عروسی یه دختر ۹ساله بوده تو یه تالار عروسی. مردم خبر داد‌ن به بهزیستی. سریع از کلانتری رفتن و ماجرا رو فیصله داد‌ن. چه خوبه همه‌مون گوش به‌زنگ باشیم تا از این فجایع اتفاق نیفته‌.»

با همه این صحبت‌ها، کودک‌همسری تبعات و آسیب‌هایی از جمله جدایی ناگهانی کودکان از دنیای کودکانه‌شان، ناتوانی جسمی دختران برای مادر شدن و مشکلات زایمان‌های زود هنگام، ناتوانی در نگهداری از زندگی و فرزند را دارد. همچنین بیوه شدن زود هنگام، طلاق و حتی طلاق‌های عاطفی زوجین پس از افزایش سن از تبعات کودک همسری است و بسیاری از افراد با ازدواج در سنین کودکی و بعد از بلوغ فکری تناسبی بین ازدواجشان با معیارهای خود نمی‌بینند که به دلیل نداشتن شرایط جدایی این رابطه به یک طلاق عاطفی منتهی می‌شود.

در هر صورت تصویب این طرح نوید وجود یک قانون مطلوب است ولی اگر در کنار آن، آموزش و فرهنگ سازی وجود نداشته باشد، نمی توان با این معضل به درستی مبازره کرد، چراکه آسیب‌های اجتماعی و معضلات اجتماعی تنها جنبه قانونی نداشته و بخش عمده آن وجهه فرهنگی و اجتماعی دارند.

به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید