ماهرخ غلامحسین‌پور
«پریسا» با یک کت و شلوار سادۀ روشن آن بالا، روی سن می‌درخشد. یک سمت او نوازنده دف و سمت راستش پسرش، «دارا فراز» نشسته است تا او را با نواختن تار در یکی از همان تحریرهای ماندگارش همراهی کند؛ همان تحریرهایی که خیال می کنی هرگز قرار نیست تمام بشوند.
تالار «سی مکس» «دانشگاه استنفورد» شلوغ است و جای نشستن نیست. لابه لای جمعیت، چهره های آشنا نشسته‌اند؛ «بهرام بیضایی»، «مژده شمسایی»، «عباس میلانی»، «شهرنوش پارسی پور» و… . آن‌ها برای مراسم یازدهمین جایزه «بیتا» گرد آمده‌اند. این جایزه به «پریسا»(فاطمه واعظی)، خواننده مشهور ایرانی اهدا شد.
جایزه بیتا از سوی «بیتا دریاباری»، یکی از زنان موفق ایرانی-امریکایی، جهت قدردانی از هنرمندان و فعالان برجسته ادبیات و فرهنگ ایرانی در نظر گرفته شده است. بیتا دریاباری یکی از حامیان برنامه‌های پژوهشی آکادمیک در زمینه‌های فرهنگ و هنر ایرانی و حامی مالی بخش فارسی دانشگاه استنفورد است.
او روز جمعه وقتی جایزه را به پریسا اهدا می‌کرد، گفت: «پریسا هرگز در طول زندگی حرفه ای خود از استانداردها و شوون شایسته یک هنرمند چشم نپوشید. او حتی در مقاطعی به جای حضور سخفیف، خانه نشینی گزید که تفاوت هنرمند اصیل و غیر اصیل در همین تن دادن ها و تن ندادن ها است.»
جایزه بیتا از سوی «بیتا دریاباری»، یکی از زنان بسیار موفق ایرانی-امریکایی، جهت قدردانی از هنرمندان و فعالان برجسته ادبیات و فرهنگ ایرانی در نظر گرفته شده است.
بیتا دریاباری در ادامه سخنانش توضیح داد که این جایزه الزاما برای زنان نیست اما هیات تصمیم گیرنده در دانشگاه استنفورد هرگز نمی تواند جایگاه والای زنان هنرمند ایرانی را نادیده بگیرد و چشم بر آن ببندد.
او درباره علت انتخاب پریسا برای این جایزه به «ایران وایر» گفت: «زمانی که هنر خوانندگی خانم پریسا در اوج بود، انقلاب سال ۵۷ رخ داد و بعد از آن به علت ماهیت ایدئولوژیک آن ساختار، او نتوانست مثل شجریان و باقی خوانندگان مرد آن مرز و بوم، فعالیتش را به آسودگی ادامه بدهد. به ناچار به تدریس در خانه روی آورد و گوشه عزلت گزید.»
بیتا دریاباری معتقد است از هنرمندان تا وقتی زنده‌اند باید قدردانی کرد: «من به فرهنگ تجلیل از یک هنرمند مرده باورمند نیستم. چه فایده دارد وقتی انسان بزرگی مُرد، یک مجسمه طلایی از او بسازیم و در میدان شهر به نمایش بگذاریم یا کشتی به نامش کنیم؟ اگر کاری از دست مان برمی آید، تا زمانی که یک هنرمند در قید حیات است، باید از اعتبار و ارزش کارش تجلیل کنیم .پریسا هنرمندی قدیمی، ارزشمند و تلاش گر است که به علت محدودیت صدای زن در جامعه، قادر به برگزاری کنسرت نیست. من می خواستم در یکی از معتبرترین دانشگاه های دنیا به او یادآوری کنم که جامعه ایرانی هنوز هم قدردان هنر او است.»
او البته هیچ وقت به تنهایی برگزیدگان جایزه بیتا را انتخاب نمی‌کند. می‌گوید با این که همه منتخبان را تایید کرده و دوست شان دارد اما جایزه بیتا الزاما یک انتخاب شخصی نیست بلکه افراد برای این جایزه در بخش مطالعات ایرانی دانشگاه استنفورد با رای و شور گروهی انتخاب می شوند: «افراد برای اهدای این جایزه به شکل شورایی انتخاب می شوند. در طول سال، اساتید دانشگاه، نویسندگان و هنرمندان از سراسر دنیا اسامی مختلفی برای ما ایمیل می کنند. اسامی پیشنهادی را طی جلسات متفاوتی در جلسات شورای خود در دانشگاه استنفورد به مشورت می گذاریم.»
نخستین دریافت کننده جایزه بیتا، «سیمین بهبهانی» بود که در سال ۲۰۰۸ در همین سالن دانشگاه استنفورد از روی سن بالا رفت و گفت :«بزرگداشت واقعی ما نویسندگان، شاعران و هنرمندان این مملکت روزی است که حتی یک نویسنده در زندان نباشد، یک شاعر گرفتار نباشد، یک دانشجو در زندان نباشد، روزنامه نگارهای ما و قلم های ما آزاد باشند.»
پس از خانم بهبهانی، هنرمندانی مثل «گلی ترقی»، «محمدرضا شجریان»، «بهرام بیضایی»، «هوشنگ سیحون»، «مهشید امیرشاهی»، «ایرج پزشکزاد»، «احسان یارشاطر»، «شهرنوش پارسی پور»، «مرجانه ساتراپی» و فاطمه واعظی زاده مشهور به پریسا تا کنون موفق به دریافت این جایزه شده اند.
پریسا روی سن سالن سی مکس مختصری از فراز و فرود زندگی خود گفت؛ از روزهای پیش از انقلاب و شور و حال روزگار جوانی؛ از پدری که در روزگار کودکی مسیر راهش را هموار و از «محمود کریمی» که در نهایت سخاوت، دانسته هایش و ردیف را به او آموخته و راهش را به وزارت فرهنگ و هنر باز کرده بود. از «داریوش صفوت» گفت که آن روزها مرکز حفظ و اشاعه موسیقی را اداره می کرده است و باعث آشنایی پریسا با «حسین علیزاده»، «پرویز مشکاتیان» و «داریوش طلایی» شده بود. از «عبدالله دوامی» حرف زد که پریسا را با سبک و شیوه آوازخوانی قدما که می رفت تا فراموش شود، آشنا کرد و از استاد «نورعلی الهی»، عارف و موسیقی دانی که می گفت روحش ملتهب از تاثیرات او است و به او موهبت خودشناسی و خداشناسی را هدیه کرده بود.
او به تاثیر عنصر معنویت در موسیقی و آوازش اشاره کرد: «سال های اولیه، بی خبر از بعد معنوی موسیقی، به هیچ هدف متعالی ویژه ای فکر نمی کردم اما به تدریج که در عمل توانستم ارتباط عمیق موسیقی را با شعر کلاسیک ایران دریابم، تغییرات شگفتی در طرز فکرم در باب موسیقی و هدفمندی آن ایجاد شد. برای من دیگر موسیقی، وسیله ای برای کسب شهرت، ثروت و یا ایجاد لذت و سرگرمی نبود.»
آواز پریسا با رگه هایی از عرفان ناب ایرانی درهم آمیخته است. خودش معتقد است: «موسیقی اصیل ایرانی یک موسیقی معناگر است که به کمک آن می توان حس های عمیق روحی را بیدار و تقویت کرد.»
می گوید:«از زمان زرتشت موسیقی ایرانی رنگ اهوارایی داشته است. اگر دقت کنید، سروده های گاتا همه به شعر بوده و با موسیقی خوانده می شده اند. “جامه دران”، یک آهنگ معروف ساخته “نکیسا” در دربار “خسرو پرویز” است که به قدری موثر بوده که حضار شنونده جامه هایشان را با شنیدن آن می دریده اند و به همین دلیل به این نام شهرت یافته است. به نظر من حیف است بعد معنوی موسیقی را نادیده گرفت و از آن صرفا به عنوان یک حرفه و صنعت استفاده کرد. من معتقدم موسیقی سنتی حکم شناسنامه یک ملت را دارد و جزو میراث فرهنگی هر کشور است. به همین دلیل هم باید دل سوزانه به آن رسیدگی کرد و مانع انحراف آن شد.»
او در این مراسم تندیس بیتا را به شاگردانش و زنان هنرمند ایران تقدیم کرد که با وجود محرومیت ها و فشارهای بسیار، ایستادگی می کنند و با حفظ انگیزه، تلاش و سخت کوشی، در راستای حفظ و اشاعه موسیقی اصیل ایرانی به فعالیت خود ادامه می دهند.
از: ایران وایر
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید