کسی نام اصلی این بنا را نمی‌داند. سازه‌ای است منحصربه‌فرد، رو به مقبره شاهنشاهان هخامنشی که یکی از رازهای مهم تاریخ ایران است.
عصر ایران؛ محسن ظهوری – آن را کعبۀ زرتشت می‌خوانیم؛ نامی که اروپایی‌ها حدود ۷۰۰ سال پیش بر آن گذاشتند؛ چراکه تصور می‌کردند اینجا زیارتگاه زائران زرتشتی بوده. در آن دوران، نیمی از این بنا زیر خاک بود و تا ۸۰ سال پیش کسی نمی‌دانست با چه سازه بزرگی طرف هستیم؛ زمانی که گروه مؤسسه خاورشناسی دانشگاه شیکاگو به رهبری «اریک فریدریش اشمیت» به کاوش در این محوطه پرداخت و خاکبرداری اطراف آن آغاز شد.
کار که تمام شد، این بنا بیرون آمد؛ برجی سنگی با ۱۲ متر طول که بر سه سکوی سنگی قرار گرفته و تنها یک راه ورود دارد. دری در میانه این بنا که در گذشته برای رسیدن به آن باید ۳۰ پله را بالا می‌رفتند تا به اتاق کوچکی برسند که امروز خالی است. درون این اتاق چه بوده؟ چرا باید این اتاق در بالای بنا باشد؟ نمی‌دانیم.
پژوهشگران سال‌هاست که درباره این بنا و کاربری آن در دوران باستان ایران، نظریه‌های گوناگونی داده‌اند. عده‌ای آن را محل نگهداری اوستا یا گنج‌خانه سلطنتی دانسته‌اند و برخی هم آن را آرامگاه کوروش بزرگ یا کمبوجیه پسرش می‌دانند…
