دکتر ریموند رخشانی *
مقاله و فایل صوتی سی وهشتم:
****
****
فرضیه ی نجومی سحابی یا میغ وارگی[۱]
تقاضایی بزرگ از شما دوست عزیز و اندیشمند محترم ( خارج از ایران)
اگر سلسله فایل های صوتی و مقالات علمی “سرشت علم” برای شما سودمند بوده اند و هستند، خواهشمندم با شنیدن هر فایل صوتی با ارسال هر مبلغی که برای شما مقدور است) شاید بعنوان شهریه نام نویسی برای کلاس های دروسی علمی، (به حساب بانکی زیر، مرا یاری دهید.
PayPal نام موسسه مالی
www.paypal.me/rrakhshani شناسه حساب در موسسه مالی
با پشتیبانی شما، می توانم این کار سنگین و پروژه علمی – پژوهشی را، هرچه دقیق تر و جامع تر، با دغدغه کاری و نگرانی مالی کمتری ادامه دهم.
پیشاپیش از یاری و یاوری شما برای پیشبرد پروژه “سرشت علم” صمیمانه سپاسگزارم. مسلما پیشبرد این پروژه بدون حمایت مالی شما عزیزان برای من میسر نخواهد بود. با احترام، ر. رخشانی
*****
این فَرضیه بر آن اساس است[۲] که هَمه ی ستارگان و سیارات در انبوه شدگی و همفشُردگیِ گردوغبارها و گازها (سحاب یا میغ واره[۳]) در فضا آغاز شدند[۴].
- “بیگ بَنگ” یا مهبانگ، گیتی رو به انبساط را با ماده و انرژی پُر کرد[۵]. تقریبا به نحوی فوری و همزمان، جاذبه ماده را بدرون کشید و درهم فشردگی ای[۶] آغاز شد تا بعدها ستارگان، کهکشانها و خوشه ها یا مجموعه های آنها پدید آیند[۷]. امروز هم این فرآیندِ ستاره سازی ادامه دارد[۸].
- کهکشانِ ما (یعنی راهِ شیری) مناطقِ عَظیمی دارد که پر از گردوغبارها و گازها هستند[۹]. پدیده ی اَبَرنواَختَر یا “سوپر نووا” هم هر روزه موادِ لازم برای شکل گیری ستارگان را می سازد[۱۰]. اطلاعاتِ هر روزه ای که ماهواره ها به زمین می فرستند گواهِ این فرآیند است[۱۱].
- اغلب امواج تکان دهنده ی شوکی یا ضربه ای[۱۲] که در اثرِ اَبَرنواَختَر یا “سوپر نووا” آغاز می شوند باعثِ شکل گیریِ مناطقی فضایی در کهکشان می شوند که چگال یا تراکم بیشتری از انبوه گازها و گرد وغبارها دارند[۱۳].
منظومه ی خورشیدی متشکل از اجسامی فضایی است که متصل به گرانش یا جاذبه ی خورشیدی هستند.
- با بکارگیریِ تلسکوپ ها می توانیم ۹ سیاره ای (شامل کره ی زمین) را که بدور خورشید می چرخند مشاهده کنیم.
- چهار سیاره ی درونی یعنی عطارد (یا تیر،) زهره (یا ناهید،) زمین، و مریخ (یا بهرام) کراتِ خاکی یا سیارات زمین مانند[۱۴] خوانده می شوند. این سیارات کراتی نسبتا کوچک تر و سنگواره ای هستند[۱۵].
- چهار سیاره ی بعدی یعنی مشتری (یا برجیس[۱۶]،) کیوان (یا زحل،) اورانوس، و نپتون سیاراتِ برونی یا سیارات مشتری مانند[۱۷] خوانده می شوند. آنها اغلب سیاره هایی عظیم اند که پر از گازها و عمدتاً هیدروژن هستند.
- پلوتو کره ی عجیبی است که از سیاره های برونی یا سیارات مشتری مانند بسیار کوچک تر است و به نظر سنگواره ای می رسد.
بهغیر از سیاراتِ نامبرده اجسام دیگری هم در منظومه ی شمسی بدلیلِ گرانش یا جاذبه با خورشید در ارتباط هستند که شامل ماه های سیارات یا سیاره ماه ها، سنگ های آسمانی یا سیارک و ستاره های دنباله دار هستند[۱۸].
- خاستگاه و منشأ ستاره های دنباله دار در انبوهِ گرد وغبارهایی آنسوی پلوتو است که “ابرهایِ اورت[۱۹]” خوانده می شود.
- همچنین در آنسویِ پلوتو چندین هزار اجسام کوچک و بزرگِ فضایی از جنس دنباله داران بر مداری در گردش اند که آنها را کمربندِ کوییپر[۲۰] می نامند. در سال های اخیرتر ستاره شناسان این اجسام را موردِ مطالعه ی بیشتری قرار داده اند.
اگرچه بیشتر دانشِ ما از طریق مشاهداتِ از راه دور است اما دانشمندان در برخی موارد نمونه هایی از فضا را هم بدست آورده اند.[۲۱]
- بیشتر شهاب سنگ هایی[۲۲] که به زمین افتاده اند به نظر می رسند که قطعاتِ سنگ هایی آسمانی یا سیارک ها[۲۳] هستند اگرچه تعداد کمی از آنها نیز جدا شده از سطحِ مریخ اند .
- نمونه ی سنگ هایی که فضانوردان از ماه برگرداندند به نظریه های نوین تری پیرامون چگونگیِ شکل گیریِ بوجود آمدن ماه و تکاملِ آن کره بسیار کمک کرد.
- نمونههای گرد وغبارهای جمع شده با ماهواره ها و بویژه به وسیله ی ماهوارهU-2 ، بینش های جدیدی را پیرامون منشأ منظومه ی خورشیدی بوجود آورده اند.
اجسامِ منظومه ی شمسی چند شاخصه ی مهم دارند.
- بیشترِ جرم منظومه ی خورشیدی در جرمِ خودِ خورشید است که تقریبا ۱۰۰۰ برابر کل مجموع جرم های دیگر سیاره های آن منظومه است.
- مشتری که بزرگترین سیاره ی آن منظومه است جرمی تقریبا ۲ برابر کل مجموعِ جرم های دیگر سیاراتِ آن منظومه را دارد.
- همهی سیاره های مشتری وار یا بیرونی بزرگتر از سیاراتِ خاکی یا سیارات زمین مانند هستند.
- اگرچه خورشید بزرگترین سیاره ی منظومه است اما بیش از ۹۹% انرژی جنبشیِ مدارها[۲۴] در سیاره های بیرونی است.
- همه ی مدارهای چرخشی تقریبا بر سطحِ یک صفحه که دایره البروج نامیده شده در چرخشاند که منطقه البروج[۲۵] و صورت ها یا برج های افلاک (حمل، جوزا و غیره) به محاذات آن دیده می شوند.
- همه ی سیارات هم در یک مسیر بدور خورشید در گردش اند. اگر به طرف قطب شمالِ کره ی زمین بنگریم چرخشِ سیارات بدور خورشید همگی بر خلاف گردش عقربه ی ساعت است.
قدمت و تاریخِ منظومه ی شمسی نیز از طریق سنگ ها محاسبه شده اند[۲۶].
- نمونه های سنگ های ماه قدمتی بین ۳.۲ میلیارد تا ۴.۶ میلیارد سال عمرسنجی یا تخمین زده شده بودند.
- شهاب ها و سنگ های آسمانی یا سیارک ها قدمتی برابر با ۴.۶ میلیارد سال دارند.
الگوی امروزی موردِ قبول دانشمندان پیرامونِ شکل گیری سیارات و منظومه ی خورشیدی و کهکشان ها، با بکارگیریِ روش هایِ علمی و ابزارهایِ فنیِ شناخت[۲۷]، فرضیه و نظریه ی نجومیِ سحابی یا میغ وارگی[۲۸] خوانده می شود.
- نخستین بار ریاضیدانِ فرانسوی پییر سیمون لاپلاس )۱۷۴۹-۱۸۲۷ (این فرضیه را مطرح کرد[۲۹].
- مطابقِ این فرضیه، گرانش یا جاذبه توده ی انبوهِ گرد وغبارها را چگال یا متراکم تر و فشرده تر می کند . ترکیبِ اصلی توده های بهم فشرده ی انبوهِ گرد وغبارها (سحاب یا میغ ها) از هیدروژن است، و دیگر عناصر بر اساسِ اینکه چند نسل از اَبَرنواَختَرها یا سوپرنوواها[۳۰] به آن توده ی انبوهِ گرد وغبارها عناصری افزوده اند، محاسبه شده اند.
- دما یا درجه ی حرارتِ انبوهِ متراکم گرد وغبارها با همفشردگی افزایش می یابد و انرژیِ پتانسیلِ گرانشی یا جاذبه ای آن به گرما و حرارت تبدیل می شود.
- در آغازِ فرآیند، چرخشِ توده ی انبوهِ گرد وغبار آهسته تر و نامنظم تر است. آن چرخش با جذبِ جرم و انبوه ترشدن و با جمع شدگی و همفشردگی، سریع تر و منظم تر می شود. برای نمونه ی تشبیهی اگر به رقصندگانِ روی یخ[۳۱] بنگریم با جمع کردن دستِ خود آنها با سرعتِ بیشتری می چرخند.
بتدریج منظومه ی شمسی بشکلِ صفحه ی مدورِ چرخنده ای از مواد با نوعی برآمدگیِ مرکزی[۳۲] (شبیه به همان کهکشان های مارپیچ[۳۳]) درآمد.
- بیشتر جرم بسویِ مرکزِ آن منظومه کشیده شد و حرارت و فشارِ آن افزون گردید.
- در نقطه و زمانی حیاتی آتش های هسته ایِ خورشیدی آغاز گردید.
- باد های شدید و پر حرارتِ خورشیدی بسویِ کل منظومه وزیدن گرفت.
- بادهای شدید و پر حرارت، گازهایی از قبیل هیدروژن و هلیوم و گازهای فّرارِ دیگر[۳۴] را در سیاراتِ نزدیک تر سوزاند و به شکل گیری سیاراتِ خاکی یا سیارات زمین مانند کمک کرد.
- در فواصلِ بسیار دورتر، آن بادها بقدری خنک تر شده بودند که هیدروژن و هلیوم سوزانده نشدند، و در سیاراتِ برونی یا سیارات مشتری وار آن گازها درهم شده و باقی ماندند.
بسیاری از ستاره شناسان برای اینکه احتمالِ بوجود آمدن منظومه ای شبیه به منظومه ی خورشیدی را محاسبه کنند مدل های شبیه ساز کامپیوتری و مجازی می سازند[۳۵].
- این مدل ها آشکار ساخته اند که در بیشترِ موارد بیش از دو سومِ سیارات در سیستم های دوتایی[۳۶] هستند. در این سیستم ها اغلب دو جسم فضایی بزرگ غالب هستند.
- اگر مشتری ۵۰ تا ۱۰۰ برابر بزرگ تر بود، با خورشید در منظومه ی شمسی، سیستمی دوگانه[۳۷] می ساخت.
- هنگامیکه در کهکشان ها ستاره ای غالب است، احتمال محاسبه ی حرکت ستارگان طرح ساده تری دارد.
اگر سیستم های خورشیدی از درهم فشردگیِ گازها و گرد وغبارها بوجود می آیند پس باید بسیاری اجسامِ اینچنینی در حالِ شکل گیری باشند[۳۸].
- عکس ها و اطلاعات بی نظیری که تلسکوپِ فضایی هابل[۳۹] هر روزه از فضا، حتی در درونِ کهکشانِ راه شیری، می فرستد گواهِ شکل گیری و تولدِ بسیاری ستارگان در کهکشانِ ما[۴۰] از توده های گرد وغبار و فشرده است[۴۱].
- عکس های دیگر تلسکوپِ هابل در مناطقی از فضا نشانی ظاهری از شکل گیری ستارگانی با صفحه هایی از گرد وغبار بدورشان دارند[۴۲]. این اسناد نشان های شکل گیریِ منظومه های خورشیدی دیگری در نخستین میلیون ها سال عمرشان هستند[۴۳].
مدل های جاریِ شبیه ساز کامپیوتری[۴۴] در موردِ تکامل زمین و ماه فرآیندِ چگونگی شکل گیریِ ستارگان را به اثبات رسانده اند[۴۵].
- ماه کره ی عجیبی است و در بین ماه های سیاراتِ خاکی از همه بزرگ تر است[۴۶].
- از نظر قدمت، ماه به قدمتِ زمین است و ترکیبِ آن کاملا با جبّه[۴۷] یا طاقچه ی کره ی زمین (لایه ی میان مرکز و پوسته ی خارجیِ کره ی زمین) یکی است[۴۸].
- نظریات جدیدتر مطرح ساخته اند که ماه تکه ی کنده شده ای (جدا شده ای) از کره ی زمین است که در اثرِ برخورد کره ی زمین با سیاره ی دیگری در حدود ۴.۶ میلیارد سال پیش بوجود آمده است.
——————————————————————
Nebular Hypothesis
Rakhshani, Raymond. Origins of Modernity. Even Development in the Evolution of Science and Technology. South Carolina: CreateSpace, A Division of Amazon Publishing, 2011.
nebula
Hawking, Stephen. The Universe in a Nutshell. Bantam, 2001.
Hoge, Bradley. Nebular Hypothesis. Cawing Crow Press, 2016.
clumping together
Dufay, Jean. Introduction to Astrophysics: The Stars. Dover Publications, 2012.
Massimi, Michela. Philosophy and the Sciences for Everyone. Routledge, 2014.
Krugel, Endrik. An Introduction into the Physics of Interstellar Dust (Series in Astronomy and Astrophysics.) CRC Press, 2007.
Gould, Roy, R. Universe in Creation: A New Understanding of the Big Bang and the Emergence of Life. Harvard University Press, 2018.
Woolfson, Michael Mark. Dialogue Concerning the Two Chief Models of Planet Formation. WSPC, 2017.
shock waves
Gridley, Albert Leverett. Suborganic Evolution, or Thoughts on the Nebular Hypothesis. Forgotten Books, 2018.
Mercury, Venus, Earth and Mars as Terrestrial Planets
Mackwell, Stephen, J. and Simon-Miller, Amy, A. and Harder, Jerald, W. and Bullock, Mark, A. Comparative Climatology of the Terrestrial Planets (Space Science Series.) University of Arizona Press (First Edition,) 2014.
Bolton, Scott. The Juno Mission. Springer, 2018.
Jupiter, Saturn, Uranus and Neptune as Jovian Planets
Planetary moon, asteroids and comets
Oort Clouds
Kuiper Belt
Zeilik, M. Astronomy: The Evolving Universe, 6th Edition. New York: Wiley, 1991.
meteorites
asteroids
orbital kinetic energy
Zodiacs
Lewis, Geraint, F., and Barnes, Luke, A., and Schmidt, Brian. A Fortunate Universe: Life in a Finely Tuned Cosmos. Cambridge University Press, 2016.
Stevens, Brett. Photographing: The Milky Way. Amazon Digital Services, LLC. 2018.
nebular hypothesis
Brush, Stephen, G. A History of Modern Planetary Physics: Volume 1, The Origin of the Solar System and the Core of the Earth from LaPlace to Jeffreys: Nebulous Earth. Cambridge University Press, 2009.
Devorkin, David, H. and Smith, Robert, W. and Kirshner, Robert, P. The Hubble Cosmos: 25 Years of New Vistas in Space. National Geographic, 2015.
ice skaters
rotating disk of matter with a central bulge
spiral galaxies
volatile gases
Walter, Michael, J. and Badro, James. The Early Earth: Accretion and Differentiation (Geophysical Monograph Series.) American Geophysical Union, 2015.
binary systems
Jain, Pankaj. An Introduction to Astronomy and Astrophysics. CRC Press, 2015.
Aguilar, David, A. The Seven Wonders of the Milky Way. Vikings Books for Young Readers, 2018.
Devorkin, David, H. and Smith, Robert, W. and Kirshner, Robert, P. The Hubble Cosmos: 25 years of New Vistas in Space. National Geographic, 2015.
Branch, David, and Wheeler, Craig, J. Supernova Explosions. Springer, 2017.
Hartmann, W.K. Moons and Planets, 3rd Edition. Belmont, CA: Wadsworth, 1993.
Waller, William, H. The Milky Way: An Insider’s Guide. Princeton University Press, 2013.
برای دریافت نیازهای ابزاری و شناخت ابعاد و مقیاس هایی که در این کتاب بدان ها پرداخته شده، نگاه کنید به:
http://htwins.net
simulation models
Poettgen, Ruth. Search for Dark Matter with ATLAS: Using Events with a Highly Energetic Jets and Missing Transverse Momentum. Springer, 2016.
Woolfson, Michael Mark. Dialogue Concerning the Two Chief Models of Planet Formation. WSPC (Europe,) 2017.
Earth’s mantle
Badro, James, and Walter, Michael, J. The Early Earth: Accretion and Differentiation. American Geophysical Union, 1st Edition, 2015.
————————
—————–
* مقاله و فایل صوتی سی و هشتم
با سلام، من ریموند رخشانی هستم و حوزه کارشناسی من مهندسی سیستم هاست، و تخصص من در بکارگیری اندیشه سیستمی برای انتقال فن آوری و اجرا و پیاده سازی تولید فراورده های نوین می باشد.
در این سلسله از مقالات و فایل های صوتی، کوشش می کنم که علم مدرن را (به زبان فارسی) از پایه به دوستانی که علاقمند هستند، در حد توان، ارائه کنم. از اساتید، پژوهشگران و اندیشمندان عزیز، خواهشمندم که لینک ها را به دوستان و بویژه به جوانان دانش پژوه ما (که اغلب دسترسی نظام مند برای آشنایی با علم مدرن – به زبان فارسی – ندارند) ارسال فرمایند.
همچنین من مطمئن هستم که شما، اندیشمند و پژوهشگر و کارشناس و استاد و پزشک و وکیل خارج از ایران (که بنحوی مستمر این پروژه علمی را در لینکدین دنبال می کنید،) می توانید برای بیش از چهل (۴۰) مقاله و فایل صوتی برنامه ریزی شده و باقیمانده “سرشت علم،” با ارسال مبلغی (به آدرس بانکی زیر در مقاله ضمیمه،) من را برای ادامه این کار سنگین یاری داده و همچنین ادای سهم خود را (که مسلما معیاری برای میزان حمایت شما از آموزش علمی و همچنین محکی برای میزان رشد مدنی اندیشمندان خارج از ایران ما نیز هست،) دست کم به جوانان دانش پژوه ما که چنین امکانی را برای دسترسی به چنین پروژه لازم و امروزی و مدرن علمی در ایران ندارند، امکانپذیر نمایید. پیشاپیش از یاری و یاوری شما سپاسگزارم. با احترام، ر. رخشانی
دوستانی هم که در شبکههای اجتماعی حضور دارند، می توانند این مجموعه فایلهای صوتی و مقالات “سرشت علم” را از ابتدا از طریق لینک تلگرام زیر با دوستان دیگر شریک شوند