
۲۲ اسفند بود که یک زندانی از مرگ زندانیان مبتلا به ویروس کرونا در زندان فشافویه خبر داد و گفت که شیوع این ویروس در زندان باعث درگذشت روزانه زندانیان شده است
مقامات زندان فشافویه که در دی و بهمن ۱۳۹۸ مشغول پنهانکاری اخبار مبتلایان به مننژیت و سل از دید رسانهها و افکار عمومی بودند، در اسفند ماه از بیماری مننژیت به عنوان سرپوشی برای پنهان کردن دلیل مرگ شماری از زندانیان مبتلا به ویروس کرونا بهره بردند
دو ماه پیش از آن که شیوع ابتلا به ویروس کرونا در زندانهای ایران خبرساز شود، در دی ۱۳۹۸ یک زندانی محبوس در زندان فشافویه در اثر ابتلا به بیماری سل جان باخت و کمتر از یک ماه بعد یعنی در بهمن ماه، سه زندانی دیگر به خاطر ابتلا به بیماری مننژیت جان خود را از دست دادند. اسفند ماه نیز خبر شیوع ویروس کرونا در زندانهای ایران خبرساز شد و در اخباری که به بیرون درز کرد مشخص شد که شماری از زندانیان جان خود را به دلیل ابتلا به ویروس کرونا از دست دادهاند. جزییات بیشتر را در این گزارش میخوانید.
*****
براساس اطلاعاتی که به «ایرانوایر» رسیده است، اواسط دی ۱۳۹۸ یک زندانی در تیپ ۴ زندان تهران بزرگ (فشافویه) در اثر ابتلا به بیماری سل جان میبازد و وقتی کادر درمانی از دیگر زندانیان هماتاقی با او آزمایش سل میگیرند متوجه میشوند که از ۸۵ زندانی محبوس در آن اتاق، ۴۵ نفر به سل مبتلا شدهاند. سپس، مسئولان زندان در روز غیراداری جمعه به حالت اضطرار دراویش گنابادی را از سالن موسوم به «سالن دربسته» در تیپ ۴ به تیپ ۲ منتقل میکنند و پس از تبدیل این سالن به قرنطینه بیماران مسلول، نهایتا خبر میرسد که ۳۵۰ زندانی به سل مبتلا شدهاند.
کمتر از یک ماه بعد، در بهمن ماه سه زندانی در تیپ ۲ همین زندان جان خود را از دست میدهند و علت مرگ آنها «مننژیت» اعلام میشود. اینبار سالنی در تیپ یک زندان فشافویه برای زندانیان مبتلا به مننژیت به عنوان قرنطینه در نظر گرفته میشود.
هر چند تعداد بیماران یا فوتیهای بیماری مننژیت از سوی مسئولان فشافویه اعلام نشد اما پس از آن که خبر ورود ویروس کرونا به زندانهای ایران منتشر شد، مقامهای زندان که پیشتر علت مرگ زندانیان مبتلا به کرونا را «سکته قلبی» یا «ایست تنفسی» اعلام میکردند، خبر از درگذشت چند زندانی در اثر بیماری مننژیت دادند. اعلام درگذشت زندانیان به دلیل سکته قلبی یا ایست تنفسی در واقع دستوری بود که از سوی مقامهای بالادستی به پزشکان ابلاغ میشد.
مقامات زندان فشافویه که در دی و بهمن ۱۳۹۸ مشغول پنهانکاری اخبار مبتلایان به مننژیت و سل از دید رسانهها و افکار عمومی بودند، در اسفند ماه از بیماری مننژیت به عنوان سرپوشی برای پنهان کردن دلیل مرگ شماری از زندانیان مبتلا به ویروس کرونا بهره بردند و به مرور و با شیوع ویروس کرونا در ایران، از اواخر اسفند تمرکز در زندان هم بر همین ویروس قرار گرفت. مبتلایان به سل و مننژیت از کانون توجه خارج شدند و سالن قرنطینهای در تیپ یک زندان فشافویه برای زندانیان مبتلا به ویروس کرونا در نظر گرفته شد. ۲۲ اسفند بود که یک زندانی از مرگ زندانیان مبتلا به ویروس کرونا در زندان فشافویه خبر داد و گفت که شیوع این ویروس در زندان باعث درگذشت روزانه زندانیان شده است.
«ایرانوایر» به اطلاعاتی دست یافته است که نشان میدهد در همان زمان تعدادی از بیماران مبتلا به ویروس کرونا از زندان فشافویه به بیمارستانها منتقل شدند اما بدون آنکه پذیرشی صورت بگیرد، به زندان بازگردانده شدند. علت عدم پذیرش زندانیان بیمار از سوی بیمارستانها، بدهیهای سازمان زندانها به بیمه و بیمارستانهای طرف قرارداد بوده است.
اگرچه میزان بدهی سازمان زندانها در سال ۱۳۹۸ اعلام نشده است اما علیاصغر جهانگیر، رییس سازمان زندانهای کل کشور در بهمن ماه ۱۳۹۴ این مبلغ را ۴۰ میلیارد تومان اعلام کرده و خبر داده بود که بیمارستانها به دلیل همین بدهیها از پذیرش بیماران زندانی ممانعت میکنند. او در دی ماه ۱۳۹۶ گفته بود که این سازمان به بیمارستانها و برخی بخشهای دولتی بیش از ۸۰ میلیارد تومان بدهکار است.
پنجم اسفند ماه در جلسه شورای عالی قضایی بخشنامهای برای حفاظت زندانهای کشور در مقابل شیوع ویروس کرونا تصویب شد و اصغر جهانگیر در نشست سراسری ویدیویی با مدیران کل ستادی و استانی این سازمان تاکید کرد که زندانها بایستی روزانه و مستمر ضدعفونی شوند و وسایل بهداشتی در دسترس زندانیان قرار گیرد و زندانبانها هم از آموزش لازم برخوردار شوند.
با وجودی که رییس سازمانها در نشست یادشده از تشکیل کمیتههای سلامت در زندانها برای مراقبت از وضعیت سلامت زندانیان خبر داده بود اما زندانیانی که در فروردین ماه به مرخصی آمدهاند در تماس با «ایرانوایر» از ابتلای یک پرستار کادر درمانی زندان فشافویه به ویروس کرونا خبر دادهاند. همچنین، مقامات زندان کادر درمانی را از پوشیدن لباسهای مخصوص مقابله با ویروس کرونا منع کردهاند. دلیل این ممانعت ایجاد وحشت میان زندانیان و نگرانی از شورش در زندان عنوان شده است. اتفاقی که بعدتر و طی روزهای گذشته در برخی از زندانهای ایران به وقوع پیوست و باعث کشته شدن تعدادی از زندانیان شد.
در عینحال به رغم ادعای رییس سازمان زندانها در کنترل وضعیت بهداشتی زندانها، زندانیان خبر دادهاند که نه تنها از ضدعفونی استاندارد خبری نیست و تنها برای رفع تکلیف اقداماتی صورت میگیرد، بلکه زندانبانها، پاسیارها و افسران نگهبان نیز از وسایل ابتدایی پیشگیری مانند ماسک و دستکش بیبهرهاند. به گفته آنها اقلام بهداشتی به میزان کافی برای زندانیان وجود ندارد. حتی پیش از شیوع ویروس کرونا نیز جیره بهداشتی بسیار کمتر از آنچه در قانونهای داخلی زندانها تعیین شده، به زندانیان تعلق گرفته است. این سهمیه یا جیره که شامل صابون، شامپو، پودر رختشویی و وایتکس میشود در فشافویه هرچند ماه یکبار، آنهم به شکل محدود در اختیار آنها قرار میگیرد. این زندانیان میگویند علاوه بر نبود یا کمبود شدید وسایل بهداشتی مانند صابون، آب گرم نیز از زندانیان دریغ میشود، در حالی که طبق توصیههای سازمان بهداشت جهانی شستوشو با آب گرم و صابون از موثرترین راههای دفع ویروس کرونا است. از سوی دیگر تعداد بسیار کم کابینهای حمام و سرویسهای بهداشتی نیز کفاف شمار بسیار بالای زندانیان را نمیدهد. در یکی از سالنهای تیپ دو این زندان با حدود ۲۴۰ زندانی تنها شش توالت و چهار حمام تعبیه شده است. همین تعداد برای سالنهایی از تیپ یک و چهار در نظر گرفته شده که جمعیت هر کدام از آن سالنها بالغ بر ۴۵۰ نفر است.
محیط به شدت آلوده و عاری از حداقلهای بهداشتی زندانها راه را برای انتقال بیماریهای خطرناک به زندانیان دیگر هموار میکند. اسفند ماه ۱۳۹۳ حسن هاشمی، وزیر وقت بهداشت و درمان وقت در جریان بازدید از زندان «قزلحصار» از وجود زندانیان مبتلا به بیماریهای ایدز و سل مقاوم خبر داده بود. منظور از سل مقاوم نوعی بیماری سل است که به دلیل درمان نامتناسب مقاومتر میشود و در محیطهایی مانند زندان درجه مقاومت آن نسبت به دارو بالاتر میرود. چند ماه بعد از اظهارات وزیر بهداشت وقت، مراد هاشمی زهی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی نیز گفته بود که به دلیل رعایت نشدن بهداشت، بیماریهای عفونی و مسری نظیر هپاتیت میان زندانیان افزایش پیدا میکند.
بیماری مننژیت نیز به گفته پزشکان متخصص یک بیماری کشنده است و نوع باکتریایی آن میتواند مسری باشد. طبق اطلاعات رسیده به «ایرانوایر» اوایل فروردین ماه سال جاری، واکسن بیماری مننژیت وارد زندان فشافویه شد اما تمام واکسنها برای کادر درمانی و اداری زندان مورد استفاده قرار گرفت. به شهادت زندانیان در خصوص هیچکدام از این بیماریهای مسری از قبیل ایدز، هپاتیت و سل، دارو در اختیار آنها قرار نمیگیرد و نه در بدو ورود و نه در طول دوره حبس غربالگری هم اتفاق نمیافتد. این در حالی است که مهرزاد تشکریان، مدیرکل بهداشت و درمان سازمان زندانهای ایران در دی ماه ۱۳۹۸ گفته بود که تست سریع برای ایدز در سال ۱۳۹۷ به صورت گسترده با هدف غربالگری بیماران صورت گرفته است.
۱۲ فروردین ماه سال جاری، اصغر جهانگیر در نخستین جلسه شورای عالی قوه قضاییه از وزیر بهداشت خواست که دانشگاههای علوم پزشکی سراسر ایران، در پایان مرخصی زندانیان و بازگشت آنها به زندان برای جداسازی و قرنطینه افرادی که ممکن است به کرونا مبتلا باشند با سازمان زندانها همکاری کند. در صورتی که مدت مرخصی زندانیان تمدید نشود به گفته جهانگیر ۱۰۰ هزار زندانی در پایان فروردین باید به زندان بازگردند. پرسش اینجاست که سازمان زندانها که از پیشگیری و درمان بیماریهای شناختهشدهای مانند سل و مننژیت عاجز است، چگونه میتواند سلامت زندانیان را مقابل ویروس ناشناخته کرونا تامین کند؟ آیا سازمان زندانها و نهاد بالادستی آن یعنی قوه قضاییه قادر به تامین حداقلهای یهداشتی مثل آب گرم و صابون دستشویی برای دستکم ۲۰۰هزار زندانی خواهند بود؟!