زیتون ـ سولماز ایکدر: سپاه پاسداران انقلاب اسلامی٬ طی سال‌های گذشته٬ به‌خصوص پس از سال ۸۴ تبدیل به یکی از بزرگترین نهاد‌های «دولت‌ساز» در جمهوری اسلامی شده است؛ نهادی که به تنهایی بخش بزرگی از درآمد‌های کشور را به صورت مستقیم  یا غیرمستقیم به خود اختصاص می‌دهد و با عنوان «نگهبانی از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن» به مرور تمامی منابع کشور را می‌بلعد.

آسیب‌های سپاه اما به دست‌اندازی‌های اقتصادی محدود نمی‌شود و از سوی دیگر خسارات جانی هم روی دست کشور گذاشته و می‌گذارد. از دوران جنگ هشت ساله با عراق که زخم عملیات «فریب» کربلای چهار با نزدیک به ۱٫۰۰۰ شهید و ۳٫۹۰۰ مفقودالاثر همچنان خونریزی می‌کند، تا به امروز و گشایش جبهه‌های جدید در سوریه، عراق و یمن.

توسیع میدان فعالیت سپاه، این گروه نظامی را به حوزه‌های اقتصادی و در پی آن عمرانی٬ پزشکی و غیره کشاند؛ عرصه‌هایی که با هزینه‌های بالا و تبلیغات فراوان به آن ورود می‌کند، در ادامه شکست‌های پی‌درپی‌اش را اما مسکوت می‌گذارد.

ماهواره نور؛ دوربین فیلم‌برداری

ماهواره نظامی نور روز چهارشنبه ۳ اردیبهشت توسط سپاه پاسداران و بوسیله ماهواره‌بر قاصد از کویر مرکزی به فضا پرتاب شد.

سپاه پاسداران در بیانیه خود اشاره‌ای به جزئیات فنی و اهداف تعریف‌شده برای این ماهواره نکرده و صرفا گفته بود ماهواره‌بر «قاصد» از کویر مرکزی ایران پرتاب شده و ماهواره نور را «با موفقیت» در مدار ۴۲۵ کیلومتری زمین قرار داده است.

با این حال دو فرمانده سپاه پاسداران در دو برنامه جداگانه تلویزیونی توضیحات دیگری درباره این ماهواره دادند و هدف اولیه آن را «شناسایی» ذکر کردند و مدعی شدند که مأموریت‌های بعدی شامل شناسایی، ارتباطی و ناوبری خواهد بود.

در مورد هزینه ساخت و پرتاپ این ماهواره تا کنون هیچ سندی منتشر نشده است اما صرف پرتاپ این ماهواره با استقبال رسانه‌های نزدیک به حاکمیت و سپاه پاسداران و چهره‌های وابسته به این جریان در سانه‌های اجتماعی مواجه شد.

جِی ریموند، رییس فرماندهی فضایی آمریکا٬ روز گذشته (دوشنبه) گفت که آنچه ایران به عنوان نخستین ماهواره نظامی خود در فضا معرفی می‌کند در واقع یک وب‌کم معلق است و تهدیدی به شمار نمی‌رود.

رادیو فردا خبر داد که او در حساب شخصی‌اش در توییتر نوشت: «ایران مدعی است که این ماهواره توانایی گرفتن تصاویر را دارد اما در واقع این یک دوربین فیلمبرداری است که توانایی جمع آوری و مخابره اطلاعات را ندارد.»

پیش از این نیز برخی از کارشناسان نظامی گفته بودند که این ماهواره نظامی تنها در صورتی که روی خاک ایران قرار بگیرد توانایی دریافت و ارسال اطلاعات دارد و در غیر این صورت نمی‌تواند هیچ ارتباطی با مرکز فرماندهی در ایران برقرار کند.

ماهواره نظامی نور اولین پروژه پر سر و صدای سپاه نبود که به رغم تبلیغات فروان در حقیقت از پیش شکست خورده بود؛ سپاه پاسداران نه فقط در حوزه نظامی که در دیگر حوزه‌ها نیز مدعی انجام پروژه‌های عظیم است٬ پروژه‌هایی شکست خورده.

مستعان ۱۱۰؛ اختراع چندمنظوره

یک هفته پیش از پرتاب ماهواره نظامی نور٬ سپاه پاسداران از یک پروژه دیگر رونمایی کرد؛ مستعان ۱۱۰.

«مستعان ۱۱۰» دستگاهی که قرار بود برای کشف ویروس کرونا در شعاع صد متری و تنها در پنج ثانیه استفاده شود٬ ۲۷ فروردین ماه در حضور حسین سلامی٬ فرمانده کل سپاه پاسداران، غلامرضا سلیمانی٬ رییس سازمان بسیج مستضعفین، احمد عبداللهی معاون سلامت ، آموزش پزشکی و پدافند زیستی سپاه و جلالی فرمانده دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله(عج) در ستاد فرماندهی کل سپاه رو نمایی شد.

سلامی٬ فرمانده کل سپاه٬ در تشریح ویژگی‌های این دستگاه، گفته بود: «دستگاه نیاز به گرفتن خون ندارد و قابلیت تشخیص سطوح و انسان های الوده را دارد و آزمایش آن در بیمارستان‌های مختلف صورت گرفته و تا ۸۰ درصد عملکرد آن مثبت بوده است.»

آن زمان هم فرمانده کل سپاه اشاره‌ای به قیمت این این دستگاه «کشف ویروس» نکرد، اما همان روز رونمایی در اخبار صدا و سیما ضمن اعلام خبر ساخت «مستعان ۱۱۰» گفته شد که هزینه ساخت آن هشتصد میلیون تومان بوده است.

تنها چند ساعت لازم بود که مشخص شود این «دستگاه ویژه» پیش از آن نیز با عناوین گوناگونی از جمله کاشف سوخت قاچاق و یا بمب معرفی و حتی به کشورهای دیگر فروخته شده است.

در مورد این دستگاه نکته جالب اینجا بود اساسا مستعان ۱۱۰ یا هر نام دیگری که این دستگاه با آن در گذشته به عنوان «اختراع ویژه سپاه» معرفی شده است٬ ساخت ایران و سپاه پاسداران نیست و یک زوج کلاه‌بردار انگلیسی برای اولین بار آن را ساخته‌اند.

تور روسی٬ افتخار پدافند هوایی ایران

ابتکارات سپاه پاسداران در حوزه نظامی، تنها در بخش تهاجمی نیست که ناموفق باقی مانده است. قرارگاه پدافند هوایی خاتم الانبیا هم که با تبلیغات فراوان و به منظور هماهنگی و بهره‌برداری از فعالیت‌های پدافند هوایی ارتش و سپاه و تقویت شبکه یکپارچه فرماندهی و کنترل پدافند هوایی کشور تاسیس شده بود٬ کمتر از چند ماه پیش یک فاجعه بزرگ برای مردم ایران آفرید.

هواپیمای مسافربری اوکراین صبح چهارشنبه ۱۸ دی ماه ساعاتی پس از حمله موشکی ایران به پایگاه های محل استقرار نیروهای آمریکایی، هدف پدافند موشکی ایران قرار گرفت و سقوط کرد.

سپاه پاسداران سه روز در مورد نحوی اسقاط این هواپیما سکوت کرد و در نهایت پس از فشارهای بین‌المللی مسئولیت آن را پذیرفت؛ این هواپیمای مسافربری توسط سپاه پاسداران اسقاط شده بود٬ اما برخلاف ادعاهای پیشین سامانه پدافند مورد استفاده ایرانی و ساخت سپاه نبود.

سرلشکر موسوی٬ فرمانده قرارگاه پافند هوایی خاتم الانبیا٬ که از خرداد ماه سال ۹۸ با حکم رهبر جمهوری اسلامی به فرماندهی این قرارگاه منصوب شده‌بود٬ بر لزوم توسعه سامانه پدافندی ایران تاکید داشت.

او طی دو مصاحبه در همان سال با خبرگزاری فارس مدعی نوآوری سپاه پاسداران در این زمینه شده بود. فرزاد اسماعیلی نیز که پیش از موسوی فرمانده این قرارگاه بود٬ ادعاهایی مشابه داشت.

در نهایت اما پس از اسقاط هواپیمای مسافربری اکراینی مشخص شد که ایران در زمینه پدافند کاملا وابسته به روسیه و یک وارد کننده تجهیزات نظامی از این کشور است؛ آن هم نه تجهیزات روز دنیا.

سامانه پدافندی تور٬ از سال ۱۹۸۶ در روسیه مورد استفاده قرار می‌گرفت. این سیستم کار رهگیری و آتش را در مدت زمان ۵ الی ۸ ثانیه انجام می‌دهد و قادر است در یک زمان ۴۸ هدف هوائی را مورد رهگیری قرار بدهد. هدایت موشک‌های تور ام-۱ از طریق فرمان‌های رادیویی انجام می‌شود.

این سامانه متحرک و کششی است و طبق اعلام سپاه پاسداران، ساعت ۱۲ شب ۱۸ دی ماه در نزدیکی فرودگاه امام خمینی تهران مستقر شده بوده‌. به گفته کارشناسان نظامی این سامانه به صورت پیش فرض اگر شلیک موشک اول موجب اسقاط پرنده مهاجم نشود٬ موشک دوم را نیز شلیک خواهد کرد.

افتخار ساخت و افتخار انفجار

سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در حوزه‌ عمرانی نیز شکست‌هایی دارد.

«انفجار مسیر خط آهن گرگان-اینچه‌برون در شمال شهر آق‌قلا» در جریان سیل نوروز سال ۹۸  از جمله این خسارات است.

 چهارم فروردین ۱۳۹۸، گردان مهندسی و تخریب «حضرت ابوالفضل» وابسته به گروه «مهندسی ۴۵ جوادالائمه» نیروی زمینی سپاه پاسداران، بخشی از مسیر خط آهن گرگان-اینچه‌برون در شمال شهر آق‌قلا را در سه نقطه منفجر کردند.

علت انفجار، «رهاسازی آب انباشت‌شده در منطقه» اعلام شد. محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام گفته بود که «ستاد بحران استانداری» گلستان پس از ۴۸ ساعت به سپاه اجازه انفجار داد. او از این انفجارها به عنوان «انفجار امید» یاد کرده بود.

پروژه‌ای که شامگاه چهار فروردین ۱۳۹۸ به یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید بحران در جریان سیل آق‌قلا تبدیل شد، پروژه‌ای بود که قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه ساخته بود و از آن به عنوان نماد افتخار یاد می‌کرد و وقتی هم سه قسمت آن را منفجر کرد،‌ دوباره آن را به عنوان نماد افتخار توصیف کرد.

روز هفتم فروردین، گردان مهندسی و تخریب سپاه با دستور مستقیم محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه بخشی از جاده «چارقلی-گمیشان» را منفجر کردند تا راه خروج آب باز شود.

این دو انفجار به عنوان راه‌حل کاهش حجم آب در شهر آق‌قلا و جلوگیری از وقوع بحران در گمیشان از سوی رسانه‌های وابسته به سپاه، برجسته شدند و اسناد افتخار «مدیریت جهادی» سپاه نام گرفتند.

خط آهن گرگان-اینچه برون، بخشی از یک خط‌آهن مهم بین کشورهای ایران، قزاقستان و ترکمنستان است که در مجموع ۹۲۴ کیلومتر طول دارد و ۱۲۹ کیلومتر آن در ایران واقع شده است.

این خط راه آهن را از ابتدا اما سپاه پاسداران بدون زهکش و کار کارشناسی ساخته بود.

آذرماه سال ۹۳ عبادالله عبداللهی، فرمانده وقت قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه پاسداران، در یک نشست خبری از اجرای پروژه خط آهن «گرگان-اینچه برون» به عنوان «اولین رکورد در کشور» یاد کرد و گفته بود: «در مدت کمتر از یک سال» این پروژه را ساخته‌اند.

دی ماه همان سال نیز سردار رمضان شریف، مسئول روابط عمومی کل سپاه٬ از این پروژه به عنوان «نقطه عطف تعامل دولت و سپاه» یاد کرده و گفته بود: «سرعت، کیفیت و دقت» نشانه‌های اقدامات قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه است.

در واقع، پروژه‌ای که شامگاه چهار فروردین ۱۳۹۸ به یکی از مهم‌ترین عوامل تشدید بحران در جریان سیل آق‌قلا تبدیل شد، پروژه‌ای بود که قرارگاه خاتم‌الانبیای سپاه ساخته بود و از آن به عنوان نماد افتخار یاد می‌کرد و وقتی هم سه قسمت آن را منفجر کرد،‌ دوباره آن را به عنوان نماد افتخار توصیف کرد.

ساخت موشک‌های نقطه‌زن که کیلومترها دورتر از هدف سرنگون می‌شوند٬ سدهایی از جمله گتوند برگنبد نمکی٬ بازداشت فعالین سیاسی و اجتماعی و حتی شکست سیاسی در عراق را نیز باید به لیست افتخارات سپاه افزود٬ لیستی که بی‌پایان به نظر می‌رسد.