امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه. عکس از: AFP

پس از فاجعه انفجار بیروت و آغاز تلاش‌های فرانسه برای نجات لبنان، ایران از ابتکار عمل پاریس برای بیرون‌رفت از بحران کنونی لبنان، استقبال نکرد و هیچ واکنش مثبتی از خود نشان نداد. در تحلیل‌های اندکی که در این باره منتشر شد، ایرانیان این اقدامات را توطئه و تلاش برای تحمیل عادی‌سازی روابط با اسرائیل، با حمایت از استقرار فرمول جدید دولت در این کشور تلقی کردند.

فرانسوی‌ها خاطرنشان می‌کنند از هنگام صحبت تلفنی امانوئل مکرون، رئیس جمهوری فرانسه با حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران در ماه گذشته، آن‌ها بارها در مورد تحولات لبنان با ایرانی‌ها صحبت کردند. از سوی دیگر، منابع روسی با اشاره به سخنان میخاییل بوگدانف، معاون وزیر امور خارجه روسیه با سفیر ایران در مسکو، خاطرنشان کردند که وی تلویحا اشاره کرده است که صحبت‌های وی با سفیر ایران در مورد لبنان بی‌نتیجه بوده است، این در حالی است که تهران تا به حال از اعلام موضع خود در قبال لبنان خودداری کرده است.

ایرانی‌ها سعی کردند این تماس‌ها را در چارچوب مسئله تحریم‌های آمریکا، پرونده هسته‌ای و اوضاع سوریه محدود کنند. آن‌ها نه به اوضاع لبنان توجه کردند و نه به تمایل فرانسوی‌ها برای شکستن بن‌بست بحرانی که لبنان دچار آن شده است، واکنشی نشان دادند، در واقع، شیوه برخورد ایرانی‌ها با مسئله لبنان برعکس رفتار نمایندگان آن‌ها در بیروت بود که در آغاز منجر به سردرگمی، سپس باعث نابودی موج خوش‌بینی شد که فرانسوی‌ها با ابتکار عمل خود آن را ایجاد کرده بودند.

در واقع، اصرار نمایندگان ایران در لبنان برای شکست دادن ابتکار عمل فرانسه، فراتر از منطق و حدود است و بار دیگر ثابت می‌کند که این نمایندگان تا چه میزانی به تبعیت و وفاداری به دولت آیت‌الله‌ها و اجرای دستورات آن پایبندی داشته و تا چه حدی از منافع ملی لبنان فاصله دارند.

مکرون برخلاف موضع متحدان آمریکایی و اروپایی‌اش، که حزب الله را به عنوان یک سازمان تروریستی طبقه بندی می‌کنند، آماده شد هر آن‌چه این حزب می‌خواهد حتی به حساب خواسته‌ها و مواضع گروه‌های بزرگ دیگر لبنان، به آن ارائه کند. فرانسه به هدف پایان دادن به بن‌بست سیاسی، حزب الله را به عنوان یک نهاد سیاسی و منتخب دانست و مسئله سلاح‌ها و موشک‌های خارج از اختیارات دولت را مطرح نکرد، افزون بر آن، فرانسه با رد برگزاری انتخابات زودهنگام پارلمانی از سوی حزب الله به‌رغم این که سایر گروه‌های لبنان، به ویژه معترضان خواستار آن بودند، موافقت کرد. فرانسه پشتیبانی خود را از دولتی که مورد حمایت حزب الله و سایر گروه‌های سیاسی که هدف از آن اجرای برنامه‌های نجات مالی، اقتصادی و بازسازی کشور برای بیرون بیرون‌رفت از بحران کنونی باشد، اعلام کرد.

البته ابتکار مکرون، پاسخگوی نیازها و خواسته‌های اساسی مردم لبنان است که یک سال پیش مطرح شده بود و به دنبال فاجعه انفجار بیروت که منجر به ویرانی شهر و قربانی شدن مردم شد، افزایش ویژه‌ای یافت. در واقع، این ابتکار عمل به همان میزان که به لبنانی‌ها آرامش و آسایش ایجاد‌ می‌کند و امیدواری به آینده را افزایش می‌دهد، به حزب الله و نیروهای متهم به فساد و سهل‌انگاری نیز فرصت ادامه فعالیت می‌دهد و حتی ممکن است زمینه بازگشت آن‌ها را برای دستیابی به قدرت در مرحله پسا انتخابات از طریق مشارکت در انتخابات مجلس فراهم کند.

مسیری که مکرون برای نجات لبنان اتخاذ کرد، در عین حال فرصتی برای بهره‌برداری گروه‌های شبه‌نظامی و فساد موجود در کشور است و با تمام جناح‌های دیگر لبنانی برخورد مثبتی دارد، اما حزب الله و متحدانش به‌رغم همه‌ای امتیازات سعی دارند در جهت دیگری حرکت کنند و مانع پیشرفت این روند شوند. حزب الله و متحدانش در صدد ایجاد بحران بزرگی هستند که فراتر از محدوده ابتکار عمل فرانسه باشد و از تغییرات مثبت سیاسی در لبنان جلوگیری کند. بحرانی را که حزب الله و متحدانش ایجاد می‌کنند، ابتکار عمل فرانسه را از موقعیت کمک به یافتن راه خروج از وضعیت کنونی، به موقعیتی برای حفظ آرامش و شاید عقب‌نشینی با کمترین آسیب ممکن، منتقل می‌کند.

مکرون تلاش دارد با درنظرداشت حجم بحران و عمق فاجعه، در یافتن راه حلی برای مشکل لبنان سهم بگیرد و شکی نیست که نیت خیر قادر به ایجاد معجزه است، اما چالش‌های فراروی لبنان فراتر از این است، به ویژه این‌که فساد حاکم در تمام ابعاد ریشه دوانده است و حضور ایران در لبنان، مسئله‌ای ساده و به آسانی قابل حل نیست.

در واقع، هنگامی‌که ایران دخالت شبه‌نظامیان خود را تحت سرپرستی حزب الله، همان‌گونه که رسانه‌های دولت ایران آن را “مروارید تاج مقاومت” توصیف می‌کنند، در عراق، سوریه، یمن و سایر کشورهای جهان سازماندهی می‌کرد، تنها در صدد تقویت نقش این گروه‌ها در کشورهای خود آن‌ها نبود بلکه هدف اصلی ایران از این امر، ایجاد نیروی برای محافظت از نظامی بود که تهران سعی دارد نفوذ و قدرت آن در سراسر منطقه گسترش پیدا کند. از این‌رو تردیدی نیست که امروز زمان آن فرا رسیده است تا شبه‌نظامیان مزبور توانایی خود را در ایفای نقشی که به هدف آن ایجاد شده اند را نمایان کنند.

ستیزه‌جویی، با طرح خواسته‌ها و مطالباتی مطرح شد که زیرساخت‌های اساسی دولت لبنان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در نتیجه، روند ابتکار عمل فرانسه را دچار چالش می‌کند، هرچند این ستیزه‌جویی سایر گروه‌ها و فرقه‌ها را نیز هدف قرار می‌دهد، اما هدف اصلی آن ستیزه‌کاری و لجاجت ایران علیه آمریکا است. بدین معنی که اگر مکرون خواستار همکاری در لبنان است، بایستی از دونالد ترامپ امتیاز بگیرد، نه از سعد حریری. به نظر می‌رسد این امتیازات، به ویژه به قبل از انتخابات ایالات متحده به هیچ وجه قابل دسترسی نیست و از آن‌جا که ایرانی‌ها این حقیقت را می‌دانند به جنگ رسانه‌ای خود علیه آمریکا ادامه می‌دهند. چند روز پیش، سپاه پاسداران، افرادی که در ترور قاسم سلیمانی نقش داشتند را تهدید به قتل کرد و آژانس رسمی مهر، لیستی که شامل نام افراد یادشده بود را منتشر کرد، البته نام دونالد ترامپ، مایک پمپئو و شماری دیگر از مقامات دولتی آمریکا درج این لیست است.

مکرون به رغم این‌که در پرونده هسته‌ای با کشورهای اروپایی سیاست متفاوتی دارد، اما در وضعیت کنونی نمی‌تواند به دولت ایران کمک قابل ذکری ارائه کند. در عین حال، نشانه‌هایی که واشنگتن به طور رسمی در حمایت از ابتکار عمل لبنان همواره ارائه می‌کند، مانع از ادامه تحریم‌های واشنگتن نمی‌شود، البته آخرین اقدامی که آمریکا سحرگاه یکشنبه گذشته، اتخاذ کرد خروج از توافق سال ۲۰۱۵، بود.

در نتیجه، تهران هرگز از سیاست نرمش در لبنان کار نخواهد گرفت و به متحدان خود اجازه نخواهد داد بحران کنونی را در محدوده لبنان خلاصه کنند تا ابتکار عمل فرانسه گامی به سوی پیشرفت بردارد. البته اقدام مکرون تلاشی برای نجات لبنان و پاسخ‌گویی به حداقل خواسته‌های لبنانی‌ها بود، این ابتکار عمل، هم زمان فرصتی را برای نجات شبه‌نظامیان و جناح‌های فاسد فراهم می‌کند، اما بعید به نظر می‌رسد که این ابتکار عمل در کشوری که در گرو پروژه سیاسی ایران و توهمات مذهبی قرار گرفته است، بتواند به موفقیتی برسد.