انتشار تصویری از یک محصول عرضه‌شده در نمایشگاه سالانه سپاه پاسداران با موجی از واکنش‌های طنزآمیز در شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شد

سازمان بسیج، وابسته به سپاه پاسداران، سالانه نمایشگاهی علمی با نام «جشنواره جهادگران علم و فناوری» برگزار می‌کند

یک کاربر توییتر در این باره نوشت: «ترکیبیه از دروغ، غلط الکترونیک، غلط مکانیک، غلط مونتاژ، غلط فارسی، غلط انگلیسی. هر نوع غلطش هفتاد بطن داره.»

از ماجرای «مستعان ۱۱۰» حدود ده ماه می‌گذرد اما به رغم تمامی انتقادها و استهزاهایی که برانگیخت، سپاه هنوز حاضر به عذرخواهی نشده 

در یکی از محصولاتی که در نمایشگاه سپاه با عنوان «انسان ربات‌نما» عرضه شده، این توضیح دیده می‌شود: «این ربات همانند ربات‌های برتر دنیا دارای احساس است و در صورت نادیده گرفته شدن، ناراحت شده و گریه می‌کند.»

انتشار تصویری از یک محصول عرضه‌شده در نمایشگاه سالانه سپاه پاسداران با موجی از واکنش‌های طنزآمیز در شبکه‌های اجتماعی روبه‌رو شده و ماجرای «ویروس‌یاب مستعان ۱۱۰» را بار دیگر بر سر زبان‌ها انداخته است.

تصویر جدید چیست؟ در کدام نمایشگاه عرضه شده؟ سپاه پاسداران چگونه به علم و فناوری می‌نگرد؟ و آیا می‌توان چشم‌اندازی خوش‌بینانه برای چنین رویکردی متصور شد؟

یک محصول همه‌کاره

سازمان بسیج، وابسته به سپاه پاسداران، سالانه نمایشگاهی علمی با نام «جشنواره جهادگران علم و فناوری» برگزار می‌کند که پنجمین دوره آن روز یکشنبه ۱۹ بهمن‌ماه با سخنان سرلشکر حسین سلامی، فرمانده کل سپاه، آغاز شد.

تصاویری از این جشنواره و محصولات عرضه‌شده در آن در رسانه‌های حکومتی و نیمه‌رسمی ایران، از جمله فارس، تسنیم، ایرنا و مهر، منتشر شده است. از بین برخی محصولات عجیب و غریب که در نمایشگاه ارائه شده، تصویر یکی از آن‌ها در شبکه‌های اجتماعی خبرسازتر بوده است:

روی این دستگاه سه جمله توضیحی به فارسی و انگلیسی درج شده است که معنای واضحی ندارد و روشن نمی‌کند آیا این تجهیزاتی بمب‌یاب است، ردیاب مواد مخدر است یا از آن در پزشکی و تشخیص بیماری استفاده می‌شود. به تمام این موارد، البته با عباراتی غلط اشاره شده است.

واکنش شهروندان: غلط اندر غلط

رویدادهای مربوط به سپاه پاسداران و بسیج عمدتا رویدادهایی داخلی و برای تبلیغات حکومتی محسوب می‌شود و شهروندان عادی با آن سر و کاری ندارند.

با این حال هنگامی که یک روزنامه‌نگار در توییتر تصویر محصول عرضه‌شده در نمایشگاه سپاه را منتشر کرد، کاربران پرشماری به آن واکنش دادند.

شمار زیادی از کاربران به غلط املایی هدفون یا غلط انشایی در «شکارچی نظامی پلیس» اشاره کردند، از ظاهر به شدت پر ایراد آن اظهار حیرت کردند و یک کاربر هم این محصول عجیب و غریب را «دستگاه سه‌کاره» ترکیب‌شده از «آمپ گیتار با خروجی hedphon، تشخیص بمب و انجام MRI» خواند.

شگفتی و طنز کاربران عمدتا در این باره بود که تقریبا می‌توان از هر نوع غلطی در این تصویر دید. یک کاربر توییتر در این باره نوشت: «ترکیبیه از دروغ، غلط الکترونیک، غلط مکانیک، غلط مونتاژ، غلط فارسی، غلط انگلیسی. هر نوع غلطش هفتاد بطن داره.»

تقریبا تمامی کاربران این دستگاه ارائه‌شده را یادآور دستگاه «مستعان ۱۱۰» دانسته و از سرنوشت آن «ماجرای مضحک» سراغ گرفته‌اند.

دستگاهی که ویروس را داخل خشابش می‌گذاشتند چه شد؟

از ماجرای «مستعان ۱۱۰» حدود ده ماه می‌گذرد اما به رغم تمامی انتقادها و استهزاهایی که برانگیخت، سپاه هنوز حاضر به عذرخواهی نشده و حتی منتقدان را به «حقارت و استیصال» متهم کرده است.

حسین سلامی، فرمانده کل سپاه پاسداران، ۲۷ فروردین امسال از یک «پدیده علمی شگفت‌انگیز به نام مستعان ۱۱۰» رونمایی کرد که به گفته او، می‌توان هر ویروسی را داخل خشابش گذاشت و پس از آن، هر ویروسی را از فاصله ۱۰۰ متری در مدت پنج ثانیه شناسایی کرد.

این برنامه و این دستگاه با واکنش‌های تمسخرآمیز بسیار گسترده‌ای روبه‌رو شد. وزارت بهداشت ناچار شد توضیح بدهد «دستگاه ویروس‌یاب سپاه» تاییدیه این وزارتخانه را ندارد. «انجمن فیزیک ایران» هم یک روز بعد ادعای سپاه را «باورناپذیر»، «شبه‌علم» و «در حد داستان‌های علمی و تخیلی» توصیف کرد.

رویکرد مستمر

ادعای تولید دستگاهی که بتواند طرف پنج ثانیه هر نوع ویروسی را در شعاع صد متری تشخیص بدهد، موردی استثنایی در کارنامه سپاه پاسداران نیست و تمامی شواهد نشان از آن دارد که چنین ادعاهایی اساسا نتیجه رویکردی است که همچنان برقرار است.

شماری از تحلیلگران در داخل ایران در فروردین امسال تا آنجا پیش رفتند که بگویند مستعان ۱۱۰ ترفند رقیبان و به اصطلاح «پوست موز» زیر پای حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران، بوده است.

اما ماه‌های بعد شواهد متعددی پدیدار شد که نشان می‌داد این رویکردی مستمر در بطن نهادهای جمهوری اسلامی است و دریافت سپاه پاسداران از مفاهیمی مانند علم و فناوری شبیه دریافت جهانیان نیست. علم و فناوری در نظر کسانی همچون سرلشکر سلامی تنها واژه‌هایی هستند که کارکردشان، بنابر تناسب موضوع و زمان، لفاظی، بودجه‌گیری، زدن رقیب و راضی نگاه داشتن رهبر جمهوری اسلامی است.

هنگامی که انتقادها درباره مستعان ۱۱۰ به اوج رسیده بود رمضان شریف، سخنگوی سپاه، ۲۳ تیرماه در پاسخ به خبرنگارانی که جویای سرنوشت مستعان بودند گفت این دستگاه «بخش عمده‌ای از تست‌های راستی‌آزمایی‌اش را با موفقیت از سر گذرانده» ولی هنوز به مرحله تولید نرسیده است.

سخنگوی سپاه همچنین به منتقدان و تمسخرکنندگان این دستگاه تاخت و گفت واکنش آن‌ها «ناشی از احساس ضعف، حقارت و استیصال آنان از اقتدار و اراده ایرانی برای حل مشکلات» است و «بزودی فرایند تولید و مختصات و قابلیت‌های فنی» تشریح خواهد شد. با این حال هفت ماه از آن تاریخ می‌گذرد و به نظر می‌رسد مستعان ۱۱۰ به تاریخ پیوسته است.

اکنون نیز حسین سلامی در افتتاحیه جشنواره جدید که روز یکشنبه برگزار شد گفته است: «تحریم‌ها به فرصتی تبدیل شده برای تحریک انگیزه‌ها و اعتقادات و باورهای مردم ما. و به مفهوم واقعی، یک تلاش بی‌وقفه‌ای را ایجاد کرده برای قطع همه نیازها.»

علاوه بر اینکه می‌توان دید لفاظی در این عبارت بسیار مهم‌تر از هر چیز دیگر است، فرمانده سپاه در سخنانش از «قطع همه نیازها» سخن گفت اما این عبارت بعدا در همه رسانه‌های جمهوری اسلامی به «قطع همه وابستگی‌ها» تبدیل شد.

از «جنگال» تا «جهاد علم»

ارائه طرح‌هایی با اسم‌های جذاب به مسئولان سپاه پاسداران و دریافت بودجه‌های کلان پیشینه‌ای دیرینه در این نهاد نظامی و ثروتمند دارد. نخستین گام‌ها نیز به پیدایش عبارت «جنگال»، مخفف عبارت «جنگ الکترونیک» بازمی‌گردد که از سال‌های آغازین دهه ۱۳۶۰ رواج یافت.

در حال حاضر بخش‌های مختلف سپاه پاسداران از دو مسیر اصلی در عرضه علم و فناوری مداخله می‌کند: از طریق «سازمان بسیج علمی، پژوهشی و فناوری» که می‌گویند وظیفه‌اش حمایت از طرح‌ها و اختراعات نخبگان بسیجی است؛ و از طریق «معاونت جهاد علم و فناوری» در هر یک از سپاه‌های استانی. این معاونت‌ها هر از چندی نیز نمایشگاه‌هایی برگزار می‌کنند و تجمیع نمایشگاه‌های آن‌ها نیز هر سال در دهه فجر با عنوان «جشنواره» رسانه‌ای می‌شود.

خبرگزاری فارس، رسانه نزدیک به سپاه پاسداران، به مناسبت «جشنواره» جدید و همچنین سالگرد انقلاب اسلامی، از «رستاخیز علمی ایران پس از انقلاب» سخن گفته و مدعی شده است ایران پس از انقلاب با سرعتی چندین برابر نرخ رشد جهانی در مسیر پیشرفت علمی کشور گام برداشته است.

تصویری که در شبکه‌های اجتماعی واکنش‌های تمسخرآمیز پرشماری به دنبال داشته تنها محصولی نیست که در نمایشگاه سپاه عجیب و غریب است. گشتی در عکس‌های این نمایشگاه محصولات عجیب و غریب فراوانی را پیش رو می‌گذارد.

در یکی از محصولاتی که در نمایشگاه سپاه با عنوان «انسان ربات‌نما» عرضه شده، این توضیح دیده می‌شود: «این ربات همانند ربات‌های برتر دنیا دارای احساس است و در صورت نادیده گرفته شدن، ناراحت شده و گریه می‌کند.»