براساس برجام، ایران متعهد شد رآکتور آب‌سنگین اراک را با همکاری آمریکا و چین بازطراحی  کند- Atomic Energy Organization of Iran / AFP

بهروز کمالوندی، معاون و سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران، از آزمایش سرد رآکتور بازطراحی‌شده اراک در اوایل سال ۱۴۰۰ و درپی آن، راه‌اندازی کامل رآکتور در سال ۱۴۰۱ خبر داد.

آزمایش سرد معمولا به نوعی آزمایش عملکرد سیستم رآکتور می‌گویند که در آن درستی نصب اجزا و سامانه‌های مهم رآکتور و ارتباط آن‌ها با یکدیگر و درنهایت آماده‌به‌کار بودن آن‌ها بررسی می‌شود. 

کمالوندی روز جمعه، ۲۹ اسفندماه، در گفت‌وگو با خبرگزاری ایسنا، با اشاره به کند شدن روند بازطراحی راکتور اراک پس از خروج آمریکا از برجام، تأکید کرد که با وجود این، «در کنار چینی‌ها کار را پیش برده‌ایم.» 

او افزود:«اوایل سال ۱۴۰۰ تست سرد رآکتور (بازطراحی شده) را خواهیم داشت که مقدمه‌ای است برای راه‌اندازی کامل رآکتور آن در یک سال بعد از آن. این به آن معناست که کارهای مختلفی که نیاز است در حوزه سوخت، مخزن و غیره انجام شود را پیش برده‌ایم.» 

براساس برجام، ایران متعهد شده بود که رآکتور آب‌سنگین اراک را با همکاری آمریکا و چین بازطراحی و آن را تبدیل به یک رآکتور آب‌سبک کند که قابلیت تولید پلوتونیوم (ماده مورد استفاده برای ساخت نوعی بمب اتمی) ندارد و از سوخت اتمی با غنای زیر ۴درصد استفاده خواهد کرد.

پس از خروج آمریکا از برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷، ایران در مراحل مختلف انجام تعهدهای اتمی خود براساس برجام را کاهش داد و سطح غنی‌سازی اورانیوم را تا ۲۰درصد بالا برد. در سال ۹۸، مقام‌های جمهوری اسلامی ایران، راه‌اندازی دوباره رآکتور آب سنگین اراک را از قدم‌های احتمالی بعدی ایران در راستای کاهش تعهدهای برجامی عنوان کرده بودند.

اما سخنگوی سازمان انرژی اتمی ایران می‌گوید:«با توجه به اینکه نظر متخصصان ما این بوده که رآکتور بازطراحی شده برای کارهای تحقیقاتی کارآیی بیشتری دارد و آن را باید تکمیل کنیم»، اگر تصمیم گرفته شود که دوباره رآکتور آب‌سنگین ساخته شود، باید آن را در محل دیگری بسازند و کار را از «صفر» شروع کنند. 

کمالوندی با اشاره به کمبود منابع اعتباری برای ساخت نیروگاه‌های هسته‌ای جدید گفت:«نیروگاه دوم بتن‌ریزی‌اش انجام شده و ساخت زیرساخت‌ها در حال انجام است و سال آینده نیروگاه سوم را باید بتن‌ریزی کنیم.»

او همچنین از پیشرفت در حوزه اکتشاف و استخراج اورانیوم در سال‌های اخیر خبر داد و گفت که از استخراج متوسط سالانه چهار تن در سال‌های گذشته، به «حدود ۳۷ تن» در سال جاری رسیده‌ایم و «البته هدف‌های بالاتری داریم و باید به سالی ۱۰۰ تن برسیم.»