محمدرضا محبوب فر – کارشناس حوزه بحران های محیطی

از آغاز سال ۱۴۰۰ حدود ۲۷۰۰ فقره آتش‌ سوزی در جنگل‌ ها و مراتع ایران به وقوع پیوسته و تاکنون هزاران هکتار جنگل و مرتع از بین رفته است. کمبود ۵۰ درصدی نیرو در حوزه محیط‌بانی و جنگلبانی و خلأ در زمینه تربیت نیروی متخصص محیط‌بانی پروژه نجات جنگل های ایران را با شکست رو به رو ساخته است. همه ساله به ‌ویژه با شروع فصل گرما، مناطق وسیعی از جنگل‌ های زاگرس دچار حریق می ‌شود و به دلیل فقدان امکانات کنترل و مهار آتش‌ سوزی جنگل و طولانی شدن زمان مهار کامل آتش، بخش ‌های گسترده ‌ای از این مناطق نابود می‌ شود. در روزها و هفته های اخیر، کشور بیش‌ از این که در حال جنگ با کرونا باشد گرفتار آتش سوزی سریالی در جنگل ها و اراضی بوده است. آتش‌ سوزی‌ هایی در نقاط مختلف کشور با فاصله زمانی کوتاه از یکدیگر رخ داده است. مسئولان دلایل مختلفی برای این رشته آتش سوزی ها ذکر کرده ‌اند و برخی به صراحت معتقد هستند عمدی در این آتش ‌سوزی‌ ها وجود دارد.

متاسفانه امنیت غذایی و امنیت نسلی در کشور در معرض تهدید قرار گرفته است و به دلیل عدم نقد و فقدان نظارت در مدیریت محیط زیست کشور منابع طبیعی کشور در حال محو شدن است و روند بیابان زایی در کشور تشدید شده است. متاسفانه سالیانه ۱۰۰ هزار هکتار از جنگل ها و مراتع کشور در اثر آتش سوزی نابود می شود. بخشی از این آتش سوزی ها در فصول سرد سال به دلیل تغییر اقلیم و کاهش رطوبت و افزایش درجه حرارت و کاهش بارش ها و کاهش ذخیره برفی اتفاق می افتد.

بخش دیگری از آتش سوزی ها در فصول گرم سال در پایان فصل بهار و تابستان و اوایل پاییز اتفاق می افتد و اغلب عمدی است. قاچاقچیان چوب و ذغال و شرکت های مجوزدار سازنده کاغذ، جنگل ها را به دلیل قطع درختان به آتش می کشند تا در هیاهو و بلوای آتش سوزی به اقدامات غیرقانونی خود ادامه دهند. ضرب و شتم نیروهای منابع طبیعی دولتی در ایران توسط قاچاقچیان چوب بارها مشاهده شده است. مافیای اقتصادی و چوب و کاغذ مسبب وقوع آتش سوزی در جنگل ها هستند. بخش دیگر آتش سوزی عمدی جنگل ها متوجه اختلافات حقوقی مالکیت اراضی باغی و کشاورزی و زمین های موقوفی بین ساکنین با یکدیگر و نهادها و سازمان های دولتی و حکومتی با یکدیگر یا اختلافات این نهادها با ساکنین محلی است که سرانجام دامنه این اختلافات و تنش ها به اراضی و مراتع و جنگل های کشور به صورت آتش کشیدن های عمدی جنگل ها کشیده می شود. از جمله دلایل آتش سوزی عمدی در جنگل ها تبدیل جنگل به زمین‌های کشاورزی و بروز رفتارهای غیرمسوولانه در حوزه گردشگری و تفریح و سرگرمی است چرا که گردشگران با ناآگاهی و عدم دریافت آموزش های لازم درخصوص حفظ جنگل ها و محیط زیست با بی احتیاطی باعث می شوند تا جنگل ها آتش بگیرند. آنچه مسلم است؛ گردشگری غیرمسئولانه امروز بلای جان جنگل های کشور شده است.

بودجه تأمین تجهیزات یگان حفاظت محیط زیست و اطفای حریق مناطق تحت مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست هم نسبت به سال گذشته ۹۶ درصد بیشتر شده است. اما گویی این افزایش رقم بودجه به داد جنگل‌ های زاگرس و البرز نرسیده است. این سازمان باید نسبت به گم شدن اعتبارات مالی یا تعلق نگرفتن اعتبارات مالی دریافتی به حفاظت عرصه های طبیعی کشور در برابر آتش سوزی پاسخگو باشد.