خبرگزاری هرانا – حق بر محیط زیست و مبانی فلسفی آن، از قواعد حقوق بشر و حقوق طبیعی نشأت گرفته شده است. ابتدایی ترین حق طبیعی انسان در این کره خاکی، «حق حیات» است. اما طی دهه های اخیر به دلیل استفاده بی رویه از منابع طبیعی، عدم نظارت و توجه به مباحث زیست محیطی و الگوهای صحیح، محیط زیست طبیعی به شدت مورد صدمه واقع شده است. گزارش پیش رو حاصل ثبت ۶۵ واقعه محیط زیستی ایران است که در روزهای اخیر منتشر و به هدف آگاهی سازی گردآوری شده اند.

در هفته ای که گذشت، دستکم ۴۶ صیاد و شکارچی غیرمجاز و ۵ قاچاقچی چوب های جنگلی بازداشت و به مراجع قضایی معرفی شدند. طی هفته اخیر شاخص کیفی هوا در شهرهای مشهد، تهران، اصفهان، بندرعباس، کرج، شوشتر، دزفول، سوسنگرد، اهواز و اندیمشک، ناسالم برای گروه های حساس اعلام شد. همچنین دستکم ۵۷۰ هکتار از مراتع جنگلی و تالاب های کشور در استان های آذربایجان شرقی، فارس، خوزستان، مازندران، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه و سمنان، طعمه حریق شد. از دیگر اخبار منتشر شده طی هفته گذشته می توان به گسترش خشکسالی در برخی از استان های کشور اشاره کرد. سطح آب شماری از رودخانه ها و تالاب ها از جمله تالاب هورالعظیم، رودخانه چرداول، تالاب فصلی آق‌گل و کشکان رود، به دلایلی همچون سوء مدیریت، بستن آب سدها و کاهش بارندگی ها، به مقدار قابل توجهی کاهش پیدا کرده است. از گزارشات محیط زیستی هفته اخیر در زمینه آلاینده ها می‌توان به آلودگی رودخانه قره سو به دلیل ورود فاضلاب شهر کرمانشاه به این رودخانه اشاره کرد. از سوی دیگر مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه اعلام کرد که بخشی از آبزیان از جمله ماهی‌های رودخانه گاماسیاب در محدوده شهرستان هرسین به دلیل آلودگی نفتی تلف شدند.

به گزارش خبرگزاری هرانا، ارگان خبری مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، آسیب رسانی به جنبه های مختلف محیط زیست در ایران کماکان ادامه دارد. از سویی شهروندانی وجود دارند که به دلیل عدم آموزش یا نیازهای مالی دست به تخریب و آسیب رسانی به محیط زیست می زنند و از سوی دیگر نهادهای متولی در تلاش هستند تا از حجم این آسیب ها بکاهند، هر چند این تلاش ها قابل تقدیر است اما به نظر نمی آید حجم آن با شرایط محیط زیستی ایران تطبیق داشته باشد.

بازداشت و محکومیت متخلفان محیط زیست

یکی از موضوعات مورد بحث محیط زیست مسئله حمایت از منابع طبیعی بوده و از سوی دیگر، حفاظت از جنگل‌ها،حیات وحش و جلوگیری از قاچاق چوب، شکار و صید بی رویه به عنوان بخشی از مقوله حفاظت از منابع طبیعی، و در نهایت حفظ محیط زیست تلقی می‌شود. بسیاری از حیوانات، به دلیل شکار غیرقانونی در معرض خطر قرار دارند.

طی هفته‌ای که گذشت، با تلاش محیط بانان و جنگل بانان، دستکم ۴۶ شکارچی و صیاد متخلف که حاصل جمع آوری ۱۸ گزارش منابع رسمی است، در استان های آذربایجان شرقی، اصفهان، ایلام، بوشهر، چهارمحال و بختیاری، خراسان رضوی، خراسان شمالی، خوزستان، قزوین، کرمان، کهگیلویه و بویراحمد، گلستان، مازندران و همدان بازداشت و به مراجع قضایی ارجاع داده شدند.

لازم به اشاره است، سال گذشته ماموران اداره کل محیط‌ زیست استان چهارمحال و بختیاری ۴۱۸ مورد تخلف زیست‌محیطی را شناسایی کرده و ۵۱۰ متخلف زیست محیطی حوزه شکار و صید غیرمجاز، تصرف اراضی ملی و زمین‌خواری، قاچاق چوب و بوته‌کنی محصولات شناسایی و دستگیر شدند.

همچنین رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری باشت اعلام کرد: “طی سه ماه اخیر ۲۱ پرونده تخلف در عرصه منابع طبیعی این شهرستان تشکیل شده و متخلفان برای پیگیری های قانونی به مراجع قضایی معرفی شدند”.

بر اساس گزارشات منابع رسمی در هفته ای که سپری شد، ۵ متهم به قاچاق چوب در استان های فارس و چهارمحال و بختیاری، حاصل ۳ گزارش منابع رسمی، بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند.

در همین زمنیه رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان سیرجان گفت: “شکارچی متخلفی که ۶ ماه قبل یک قطعه هوبره را در این شهرستان شکار کرده بود بعد از مصادره اسلحه مجاز به یک سال حبس تعزیری و پرداخت ۳۰۰ میلیون ریال جریمه نقدی محکوم شد”.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست شهرستان نهاوند نیز از محکومیت یک شکارچی قوچ وحشی به پرداخت ۲۵ میلیون تومان جزای نقدی در این شهرستان خبر داد.

حق تنفس و هوای پاک

بر اساس گزارش‌ها، سالانه تعداد پر شماری از شهروندان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می‌دهند. این مشکل علتی جز سو مدیریت و عدم توجه به کنوانسیون‌ها و قراردادهای بین‌المللی در این زمینه ندارد.

طی هفته ای که گذشت شاخص کیفی هوا در شهرهای مشهد ۱۱۴، تهران ۱۰۲، اصفهان ۱۳۲، بندرعباس ۱۲۲، کرج ۱۴۷، شوشتر ۱۲۴، دزفول ۱۱۲، سوسنگرد ۱۱۱، اهواز ۱۰۸ و اندیمشک ۱۰۲، ناسالم برای گروه های حساس (بیماران قلبی و ریوی، زنان باردار و کودکان) اعلام شد.

شاخص کیفیت هوا (Air Quality Index = AQI) معیاری برای تعیین روزانه کیفیت هوا و میزان ارتباط آن با سطوح سلامتی افراد است که جزئیات آن در پی می آید:

از صفر تا ۵۰ در شرایط پاک (سبز)، ۵۱ تا ۱۰۰ در شرایط سالم (زرد و حد مجاز استاندارد یا حد سلامت)، ۱۰۱ تا ۱۵۰ در شرایط ناسالم برای گروه حساس (نارنجی)، ۱۵۱ تا ۲۰۰ در شرایط ناسالم برای همه (قرمز)، ۲۰۱ تا ۳۰۰ در شرایط بسیار ناسالم (بنفش) و ۳۰۱ تا ۵۰۰ در شرایط خطرناک (ارغوانی) تعیین شده‌ است.

به طور کلی جنگل‌ها در نتیجه عمل کربن گیری مرتباً گاز کربنیک هوا را که در اثر تنفس موجودات زنده و فعل و انفعالات شیمیایی و آلودگی های محیط زیست وارد هوا می‌شود جذب کرده و گاز اکسیژن را پس می‌دهد. از این رو باید مورد توجه ویژه ای قرار گیرند.

در هفته ای که گذشت، طی حدود ۲۰ فقره حریق در جنگل‌ها و منابع طبیعی استان های آذربایجان شرقی، فارس، خوزستان، مازندران، کهگیلویه و بویراحمد، کرمانشاه و سمنان، رخ داد که در پی آن دستکم ۵۷۰ هکتار از مراتع جنگلی و تالاب های کشور طعمه حریق شد. در همینه زمینه ۳ متهم بازداشت و به مراجع قضائی معرفی شدند.

همچنین مدیرکل منابع طبیعی و آبخیزداری کردستان اعلام کرد: “امسال ۶۹ فقره آتش‌سوزی در عرصه‌های طبیعی استان رخ داده است که بر اثر آن ۵۰۴ هکتار جنگل و مرتع در آتش سوخت”.

خشک‌ سالی

خشک‌سالی می‌تواند باعث عدم توازن در میزان آب و در نتیجهٔ آن کمبود آب، نابودی گیاهان، کاهش عمق آب‌های سطحی و خاک مرطوب می‌شود. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که تبخیر سطحی و تبخیر آب از گیاهان از حد معمول در مدت معین بیشتر شود و عدم مدیریت صحیح منابع آبی در کشور، اثرات جبران ناپذیر این مهم را عمیقتر میکند.

بر همین اساس در نتیجه فقدان مدیریت کارآمد، خشکسالی و کمبود آب در بسیاری از استان های کشور رو به افزایش است و خسارات جبران ناپذیری را بر اکوسیستم این مناطق وارد کرده است.

در همین راستا کاهش بارندگی‌ها و در پی آن خشکسالی، در تابستان امسال شرایط بسیار سختی برای تالاب هورالعظیم به وجود آورده و باعث مرگ ماهیان و سایر آبزیان و گاومیش‌ها شده است. خشکی هورالعظیم مشکلاتی نیز برای ساکنان حاشیه تالاب در تامین آب شرب دام‌ها به وجود آورده است.

خشک شدن هورالعظیم زندگی مردم در شهرستان‌های حمیدیه و سوسنگرد با حدود ۳۰۰ روستا در اطراف آن، شهر بستان و مسیر چذابه، شهرک شهید چمران، شهرستان هویزه و روستا‌های اطراف آن در بخش مرکزی و بخش نیسان در مرکز هورالعظیم، شعیبیه، خرمشهر، شادگان و … را به شدت تحت تاثیر قرار داده است.

در گزارشی دیگر مدیرکل محیط زیست لرستان از کاهش سطح آب این رودخانه ها در پی کاهش بارندگی ها در این استان خبر داد و گفت: “متاسفانه امسال رودخانه های لرستان به دلیل کاهش بارندگی حال و روز خوبی ندارند و بسیاری از آبزیان و به‌خصوص ماهی‌های بومی این رودخانه ها در حال تلف شدن هستند.

وی در خصوص با مرگ هزاران ماهی رودخانه تیره شهرستان دورود افزود: “با توجه به اینکه خروجی آب در سطح سد مروک کاهش پیدا کرده و متاسفانه اندک خروجی که دارد توسط کشاورزان پایین دست استفاده می شود و اجازه نمی دهند یک قطره آب در رودخانه تیره رها شود و همین امر سبب خشک شدن بستر رودخانه و رخ دادن چنین اتفاق تلخی شده است”.

همچنین به گفته مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای لرستان رودخانه کشکان در محل پلدختر اکنون با دبی ۴.۲ مترمکعب بر ثانیه نسبت به سال گذشته (با ۲۳ مترمکعب بر ثانیه)، حدود ۸۲ درصد و نسبت به خرداد سال جاری حدود ۸۷ درصد کاهش داشته است.

از سوی دیگر رئییس اداره حفاظت محیط زیست چرداول اظهار کرد: “کاهش نزولات جوی و به تبع آن خشکسالی، حیات هزاران ماهی را در رودخانه چرداول به خطر انداخته است”.

مدیرکل محیط زیست استان کرمانشاه با اشاره به خشکسالی امسال گفت: “آثار مخرب این خشکسالی با کم شدن دبی آب رودخانه ها و تهدید حیات آبزیان و نیز کاهش پوشش گیاهی و کمبود علوفه خود را نشان داده است”. فریدون یاوری افزود: “با کاهش بارندگی ها در زمستان سال گذشته و بهار امسال متاسفانه شاهد کاهش چشمگیر دبی روخانه ها هستیم و در حال حاضر خشکسالی اثرات خود را بر کاهش حجم آب رودخانه های سیروان، گاماسیاب، اروند و راوند و قره سو نشان داده است”.

در همین زمینه مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان اعلام کرد: “خشکی رودخانه زاینده رود ۴۰۰ هزار اصله درخت قدیمی و کهن در مسیر این رودخانه را تهدید می کند و حدود ۱۱ ماه است به ریشه‌های این درختان آب نرسیده و با خزان زودرس مواجه شده‌اند.

وی با بیان اینکه میانگین بارش‌ها در سال زراعی جاری در استان بیش از ۴۰ تا ۵۰ درصد نسبت به بلندمدت کاهش داشته است افزود: “افزایش ۴ تا ۵ درجه‌ای دمای هوا نسبت به مدت مشابه، خشکی هوا، وزش بادهای گرم و کمبود بارش باعث شده بیش از ۹۸ درصد مساحت استان با شرایط خاص خشکسالی و کم آبی مواجه شود”.

در همین زمینه مدیرکل مدیریت بحران استانداری اصفهان با اشاره به اینکه کمبود آب باعث فعال شدن کانون های گرد و غبار در استان شده، اعلام کرد: “از ابتدای سال جاری تاکنون ۲۷ روز ناسالم داشتیم که علت آن گرد و غبار ناشی از خشک شدن عرصه ها و مزارع کشت نشده ای است که تبدیل به کانون های کوچک گرد و غبار شده است”.

بعلاوه رئیس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری لارستان با یادآوری اینکه این شهرستان هم‌اکنون در وسعت اراضی بیابانی در فارس اول است، یکی از تهدیدات جدی را توسعه اراضی بیابانی به واسطه تداوم خشکسالی و فرسایش بادی ذکر کرد و گفت: “اغلب مناطق به دلیل خشکسالی و آبیاری زمین با آب شور، کشاورزی غیر اصولی، نبود پوشش گیاهی کافی در سطح زمین در معرض فرسایش بادی، روند پدیده بیابانی شدن را تسریع کرده است”.

مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای آذربایجان غربی نیز با بیان اینکه بارش‌ها در حوضه آبریز دریاچه ارومیه از ابتدای سال آبی تاکنون نیز ۲۴.۸ درصد کاهش را نشان می‌دهد، گفت: “با وجودی که آب کشاورزی را ۴۰ درصد کاهش داده‌ایم، همچنان آبی برای رهاسازی نداریم و چنانچه این کار را انجام دهیم امکان تأمین آب شرب در پاییز و زمستان را نخواهیم داشت”.

از سوی دیگر، تشدید خشکسالی و بهره‌برداری بی‌رویه از آب پشت سد فینارود شهرستان خلخال، این دریاچه را در معرض خشک شدن و نابودی ماهیان آن قرار داده است.

معاون مطالعات جامع آب سازمان آب و برق خوزستان اعلام کرد: “حوضه کرخه در استان خوزستان با شدیدترین خشکسالی دوران خود روبرو است.  در حوضه آبریز کرخه با شدیدترین خشکسالی دوران خود روبرو شده به طوری که میزان ورودی آب به سد کرخه حدود ۵۰ درصد نسبت به مدت مشابه پارسال کاهش یافته است”.

لازم به اشاره است؛ تالاب فصلی آق‌گل طی سال‌های اخیر به دلیل مشکلاتی از جمله تأمین نشدن حق‌آبه آن و همچنین کمبود بارش‌ها دچار خشکسالی شده و با روند کمبود بارش‌ها در سال جاری این تالاب امسال کاملاً خشک شده است. تالاب فصلی آق‌گل، بزرگترین تالاب طبیعی استان همدان است که معمولاً از اواسط پاییز تا اواسط بهار سال بعد به مرور آبگیری می‌شود و در صورت سیراب شدن تا اواسط تابستان نیز در آن آب وجود دارد.

رئیس اداره حفاظت محیط زیست نهبندان با بیان اینکه ۲۰ سال خشکسالی پی در پی آسیب‌هایی را به محیط زیست وارد کرده است، اعلام کرد: “کمبود علوفه در زیستگاه‌ها که ناشی از خشکسالی است، قوه بدنی حیات وحش را کم و آن‌ها را لاغر کرده است که این امر قدرت زادآوری را از آنان می‌گیرد؛ به گونه‌ای که امسال در نهبندان پرندگانی چون کبک و تیهو زادآوری نداشته‌اند”.

در خبری دیگر آمده است؛ بستن آب سد و کشت برنج در مسیر رودخانه تیره در شهرستان دورود باعث خشکسالی مرگ هزاران ماهی شده است.

در پی خشکسالی و افت شدید منابع آبی لرستان بسیاری از رودخانه‌های لرستان از جمله «کشکان رود» کاملا خشک شده است. کشکان – خروشان‌ترین رودخانه لرستان – یکی از سر شاخه‌های پر آب رودخانه کرخه است و حدود یک سوم از خاک لرستان را در بر می‌گیرد. اراضی و باغات در حاشیه این رودخانه در معرض بی‌آبی و نابودی قرار گرفته‌اند.

بحران پسماند و آلاینده های محیط زیستی

از گزارشات محیط زیستی هفته اخیر در این راستا می‌توان به آلودگی رودخانه قره سو به دلیل ورود فاضلاب شهر کرمانشاه به این رودخانه اشاره کرد.

مدیرکل محیط زیست استان کرمانشاه اعلام کرد: “در سالهای گذشته پساب صنایع هم به این رودخانه وارد می شد که آلودگی هایی بسیاری هم برای رودخانه و هم برای آبزیان آن به همراه داشت، طوری که در سال های گذشته با صید ماهی از این رودخانه اصطلاح “ماهی نفتی” – به خاطر آلودگی های صنعتی که وارد رودخانه می شد- باب شده بود”.

وی با بیان اینکه در حال حاضر عمده منبع آلودگی رودخانه قره سو ورود فاضلاب انسانی به این رودخانه است، گفت: “هم اکنون ۶۵ درصد فاضلاب انسانی شهر کرمانشاه وارد این رودخانه می شود”.

از سوی دیگر مدیرکل حفاظت محیط زیست استان کرمانشاه اعلام کرد که بخشی از آبزیان از جمله ماهی‌های رودخانه گاماسیاب در محدوده شهرستان هرسین به دلیل آلودگی تلف شدند.

به گفته این مقام مسئول سال گذشته نیز تعداد زیادی از ماهی های رودخانه رازآور، قرسو و راوند در استان کرمانشاه به دلیل ورود فاضلاب صنعتی تلف شدند.

---

به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید