روابط تجاری ایران با افغانستان با وجود شدت گرفتن درگیری‌ها در این کشور کاهش نیافته، با این همه برخی کارشناسان معتقدند ادامه تنش‌ها و افزایش قدرت طالبان برای روابط تجاری تهران و کابل، دست‌کم در کوتاه مدت چالش‌برانگیز است.

افغانستان بخش مهمی از نیاز خود به انرژی را از طریق ایران تامین می‌کند. سفیر سابق ایران در افغانستان می‌گوید در صورت پایدار شدن تنش میان دولت مرکزی و طالبان و ادامه درگیری‌ها صادرات برق و گاز دچار اختلال می‌شود.

خبرگزاری ایلنا شنبه نهم مرداد درباره “پیدایش مجدد طالبان” از قول ابوالفضل ظهره‌وند نوشت: «مسئله نیاز افغانستان به برق و گاز ایران یک مسئله پایدار است و باید به آن به عنوان یک موضوع بلندمدت نگاه کرد، هر نظام سیاسی و ساختاری که در این کشور حاکم باشد نیازمند به این دو مولفه هستند، اما در هر حال در کوتاه‌مدت روابط دو کشور دچار اختلال می‌شود.»

او با بیان این که تسلط طالبان بر کل افغانستان امری بعید است افزود بدترین حالت ادامه جنگ و درگیری بین دو طرف است که باعث افزایش هزینه صادرات خواهد شد.

با آغاز خروج نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا از افغانستان، شبه‌نظامیان گروه طالبان مناطق تحت اشغال خود را افزایش داده‌اند اما تا کنون موفق به تسلط بر شهرهای بزرگ و مراکز ولایت‌ها نشده‌اند.

اختلال در صادرات برق ایران

اسلامگرایان افراطی برای افزایش فشار بر مرکز ولایت‌ها در مواردی اقدام به انفجار دکل‌های برق کرده‌اند که بر انتقال برق از ایران هم تاثیر گذاشته و به گفته ظهره‌وند: «بنابراین در کوتاه‌مدت وضعیت خوب نیست».

محمدمهدی جوانمرد قصاب، رایزن سابق ایران در افغانستان نیز به تازگی در ارزیابی مشابهی با اشاره به افزایش صادرات به این کشور در دو ماه نخست امسال تاکید کرده که اگر درگیری‌ها شدیدتر نشود صادرات نیز به روال سابق ادامه خواهد داشت.

او می‌گوید: «بیشتر کالاهایی که به افغانستان صادر می‌شوند مصرفی هستند. هر دولتی در این کشور مستقر شود این کالاها صادر می‌شود. الان هم که کشور در اختیار دولت افغانستان است و به همین دلیل کاری با آمدن یا رفتن طالبان برای تجارت نداریم.»

نایب رئیس اتاق بازرگانی مشهد معتقد است طالبان توانایی تسلط کامل بر افغانستان را ندارد اما به فرض این که این اتفاق رخ دهد ممکن است روابط تجاری ایران و افغانستان کمی از تعادل خارج شود و احتمالا پاکستان به عنوان “پدر معنوی طالبان” می‌تواند فرصت‌های بیشتری در این زمینه به دست آورد.

تردید درباره قدرت‌گیری طالبان

محمود سیادت ۲۲ تیر ماه به خبرگزاری ایسنا گفت: «درحال حاضر هیچکدام از شهرهای بزرگ و اصلی افغانستان در اختیار طالبان نیست. بنده یقین دارم که شرایط به گونه‌ای نخواهد شد که طالبان بتوانند حکومت واحدی را در افغانستان ایجاد کنند، اما مجبور خواهند شد که به شراکت در حکومت تن بدهند.»

این فعال اقتصادی بخش خصوصی ابراز اطمینان کرد که جامعه مدنی و مردم افغانستان، کشورهای منطقه و کشورهای قدرتمند جهان، راضی به از دست رفتن دستاوردهای کشور افغانستان در طی ۳۰ سال گذشته از جمله حضور زنان در مجامع مختلف و آزادی نسبی رسانه‌ها و… نیستند.

سیادت می‌گوید خروج نیروهای خارجی از افغانستان اگرچه پیامدهای منفی امنیتی داشت اما می‌تواند برای ایران فرصتی مناسب باشد.

او افزود در سال‌های حضور نیروهای ائتلاف به رهبری آمریکا در افغانستان از حضور فعال شرکت‌ها و نهادهای جمهوری اسلامی در پروژه‌های فنی، مهندسی و سرمایه‌گذاری جلوگیری می‌شد که اکنون این موانع برطرف شده‌اند.

برخلاف این اظهارات، ظاهرا با خروج نیروهای خارجی مشکلات ایران برای فعالیت در این حوزه‌ها کاملا برطرف نشده و گاهی متاثر از روابط تنش‌آلود جمهوری اسلامی با دیگر کشورهای منطقه است.

حذف شرکت ایرانی از پروژه یک میلیارد دلاری

بهمن صالحی جاوید، دبیر انجمن صادرکنندگان خدمات فنی و مهندسی ایران دولت مرکزی افغانستان را متهم می‌کند که درباره حضور شرکت‌های ایرانی در عرصه پیمانکاری “تاثیرپذیر” است و این مسئله “مشکل‌ساز می‌شود”.

او هشتم مرداد به ایلنا گفت: «حدود یک ماه پیش یکی از شرکت‌های ایرانی در یکی از مناقصه‌های افغانستان شرکت کرده بود و برنده این مناقصه یک میلیارد دلاری شد اما ظاهرا عربستان یکی از اعضای هیئت مدیره تامین‌کننده منابع مالی برای این پروژه بود که شرکت ایرانی را از این دایره خارج کرد.»

شرکت‌های ایرانی به دلیل تحریم‌های آمریکا و حضور جمهوری اسلامی در فهرست سیاه گروه ویژه اقدام مالی FATF از دسترسی به خدمات بانکی و بیمه‌ای بین‌المللی محروم هستند و همین وضعیت امکان حضور آنها در پروژه‌های خارجی را محدودتر می‌کند.

از: دویچه وله