خزعلی موافق ازدواج دختربچههاست و زنان را متهم به «راحتطلبی» در فرزندآوری و «معاملهگری» در ازدواج کرده است.
«انسیه خزعلی» معاون امور زنان و خانواده دولت «ابراهیم رئیسی» شد. این خبر را خودش هم با ورود به توییتر و توییت کردن یک آیه از قرآن که در آن موسی، پیامبر یهودیان، از خدا میخواهد که سینهاش را گشاده و زبانش را از لکنت در بیاورد، علنی کرد. از «انسیه خزعلی»، جز یکی دو اظهارنظر کوتاه درباره زنان که به زعم بسیاری از فعالان زنان، به نفع مردان حاکم در ایران است و یک مصاحبه کاملا شخصی که در آن از پدرش تعریف و تمجید کرده و درباره زندگی و ازدواج خود حرف زده، چیز دیگری نمیتوان یافت. او رییس سابق و عضو هیات علمی دانشگاه الزهرا، اولین دانشگاه کاملا تفکیک جنسیتی شده در ایران و رییس پردیس خواهران «دانشگاه علوم اسلامی رضوی» است که خود در ۱۶ سالگی ازدواج کرده و تمام دخترانش را در سنین کم شوهر داده است. خزعلی موافق ازدواج دختربچههاست و زنان را متهم به «راحتطلبی» در فرزندآوری و «معاملهگری» در ازدواج کرده است. اما خودش، حق طلاق، فعالیت اجتماعی و سیاسی و تحصیل را موقع عقد خود که توسط «روحالله خمینی»، رهبر پیشین جمهوری اسلامی جاری شده، گرفته است.
انسیه خزعلی کیست و در دوران معاونت او در دولت رئیسی، زنان ایرانی انتظار چه چیزهایی را باید داشته باشند؟ ایرانوایر در این گزارش در گفتوگویی با «نیره توحیدی»، استاد کنونی و مدیر سابق گروه مطالعات زنان و جنسیت دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در آمریکا و «مینا خانی»، فمینیست و فعال حقوق زنان ساکن برلین در آلمان، به این سوالات پاسخ داده است.
انسیه خزعلی کیست؟
«انسیه خزعلی»، یکی از معدود زنان حاضر در سطح اعلای قدرت در جمهوری اسلامی است. او هم مانند بقیه زنانی که در نظام جمهوری اسلامی ایران توانستهاند پلههای ترقی را طی کنند، وابستگیهای خانوادگی محکمی با سران فعلی و سابق این نظام سیاسی دارد.
خزعلی فرزند «ابوالقاسم خزعلی»، از روحانیان تندرو و عضو سابق مجلس خبرگان رهبری است. او ۵۸ ساله است و در شهر قم به دنیا آمده و بزرگ شده است. خانم خزعلی، در کنار تحصیلات دانشگاهی خود که دکترای زبان و ادبیات عرب است، مدرک سطح سه حوزوی را نیز کسب کرده است.
او در مصاحبهای با سایت خبریتحلیلی «نماینده نیوز» که در تاریخ ۱۷خرداد۱۳۹۶ منتشر شده است، از سیر تا پیاز زندگی شخصی خود را تعریف کرده است. خزعلی در این مصاحبه گفته است، علیرغم اینکه در ۱۶ سالگی و وقتی دانشآموز دبیرستان بوده ازدواج کرده و همسرش هم از او توقع حرفشنوی داشته، چون در زمان عقد شرط تحصیل و فعالیت اجتماعی را مطرح کرده بوده، همسرش مانع تحصیل او نشده است.
خزعلی همچنین گفته است که وقتی فرزندانش کوچک بودند، همسرش برای او «تعیین» کرده بوده که فقط ۱۵ ساعت در هفته بیرون از خانه باشد و او هم خودش رعایت میکرده است.
با اینحال، برخلاف رسم معمول در ایران، انسیه خزعلی، در همین مصاحبه اذعان کرده است که چون روحالله خمینی روزی در جمع آنها گفته بوده که زنان میتوانند حق طلاق را حین عقد از مرد بگیرند، او هم از پدرش خواسته که از همسر آیندهاش حق طلاق را بگیرد و پدرش هم گرفته است.
انسیه خزعلی فردی دانشگاهی است. از او، چندین و چند کتاب و مقاله علمی و پژوهشی به زبانهای فارسی و عربی منتشر شده که همگی ریشه در ایدئولوژی اسلام سیاسی دارند.
بنا به گفته خود او، خزعلی با وجود سن کم، سابقه مبارزه سیاسی علیه حکومت پهلوی را هم دارد. او در همان مصاحبه با نمایندهنیوز گفته است که نام مستعار او «زینب بروجردی» بوده و بعد از کشته شدن برادرش در یکی از اعتراضات در قم، در سال ۱۳۵۷ در مراسم هفتم برادرش صحبتهایی کرده که بهعنوان «پیام خواهر شهید» پخش شده بوده و حتی «مرتضی مطهری»، از روحانیان طرفدار روحالله خمینی نیز نوار را گوش داده، گریه کرده و گفته بوده که «این نوار تکثیر شود، چون خیلی میتواند در پیشرفت انقلاب موثر باشد.»
طرفداران خزعلی درباره او چه میگویند؟
تلاش ایرانوایر برای گفتوگو با افرادی که در فضای مجازی فارسیزبان، حامی انسیه خزعلی بودند و انتصاب او به سمت معاون زنان و خانواده ابراهیم رئیسی را مناسب دانسته و برای او آرزوی موفقیت کردهاند، بیثمر ماند.
اما، عده زیادی از این افراد در توییتر و زیر پستی که خزعلی با آن رسما ورود خود به کابینه را اعلام کرد، از او خواستهاند که به دنبال «احیای خانواده» و «نقش زن در استحکام آن» باشد.
کاربری با نام «محمود فرزند علی» که تصویر روحالله خمینی را بهجای عکس پروفایل خود قرار داده از خزعلی خواسته که «فمینیستهای آن معاونت (زنان) را از خود دور کند.»
اما عدهای دیگر، با هدف قرار دادن سند ۲۰۳۰ یا همان سند آموزشی سازمان یونسکو که بخشی از برنامه سازمان ملل متحد برای توسعه پایدار در کشورهای عضو است، از خزعلی خواستهاند که با تمام قدرت مانع آن شود. البته ناگفته نماند که خزعلی خود از مخالفان پروپا قرص این سند است که قرار است دولتهای عضو با اجرایی ساختن آن «امکانات مساوی، با کیفیت بالا و مادامالعمر تحصیل فراگیر» را برای همه ساکنان کشور، «فارغ از جنسیت، قوم و قبیله و سن و سال» فراهم کنند.
او پیش از این در مصاحبهای با خبرگزاری ایسکانیوز، در واکنش به آزار جنسی دانشآموزان یک دبیرستان پسرانه (متوسطه اول) در غرب تهران توسط ناظم مدرسه، گفته بود که این آزار جنسی بهخاطر اجرای سند ۲۰۳۰ بوده که به دنبال «حیازدایی» است.
او همچنین گفته بود: «وقتی این سند عملا بر آموزش صریح و بیپرده تاکید دارد و این مسائل را عادی جلوه میدهد و مخالفان اجرای آن را عقدهای خطاب میکند، مشخص است که این اتفاقات هم خواهد افتاد.»
با این که این سند هیچ گاه از حد و حدود تصویب نامههای داخل کابینه «حسن روحانی» فراتر نرفت، خزعلی هم به تبعیت از «علی خامنهای»، رهبر جمهوری اسلامی که گفته بود این سند بیسروصدا در ایران در حال اجراست، از پیادهسازی آن دم میزند و میگوید که آزار جنسی دانشآموزان توسط یکی از مسئولان مدرسه که از سوی دانشآموزان فاش شده و احتمالا ناشی از آموزش غیررسمی آن پسربچهها درباره حقوق خود بوده، ناشی از اجرای سند ۲۰۳۰ است.
«شهیندخت مولاوردی»، معاونت امور زنان در کابینه اول حسن روحانی، پیگیر اجرایی شدن سند ۲۰۳۰ بود. او حتی بهخاطر این پیگیری به دو سال و نیم زندان هم محکوم شد؛ ولی با اینحال، در توییتر به خزعلی تبریک گفته است. مولاوردی در پیام تبریک خود نوشته است: «تبریک به دکتر انسیه خزعلی و آرزوی موفقیت و با امید به ادامه مسیر ناتمام و بیبازگشت تحقق عدالت جنسیتی و تامین امنیت انسانی زنان و دختران توانمند ایران.»
«معصومه ابتکار»، معاون زنان حسن روحانی در دولت دوم او که حالا جای خود را به خزعلی داده است، نیز در توییتی به او تبریک گفته و نوشته است: «انتصاب خواهر گرامی سرکار خانم دکتر انسیه خزعلی را به عنوان معاون رییسجمهور در امور زنان و خانواده تبریک میگویم. برای ایشان در خدمت به زنان و در تحقق رویکرد قرآنی عدالت جنسیتی، رفع تبعیض و نواقص قانونی و همچنین تحکیم و تقویت خانواده ایرانی آرزوی توفیق دارم.»
آیا انسیه خزعلی به عدالت جنسیتی، حتی با خوانش قرآنی آن اعتقاد دارد؟ آیا او از بدنه کاملا مردانه دولت ابراهیم رئیسی که به نظر میرسد آمده تا مدینه فاضله روحانیان حاکم بر ایران را که در آن، زنان پیش و بیش از هر چیز نقش مادری، خواهری و همسری دارند را بهوجود آورد، جداست؟
نگاه انسیه خزعلی به زنان، واپسگرایانه است
«نیره توحیدی»، استاد رشته مطالعات زنان و جنسیت دانشگاه ایالتی کالیفرنیا معتقد است که با وجود اینکه انسیه خزعلی، دانشگاهرفته و فردی دانشگاهی است، نمیتوان چندان به آینده زنان ایران در دولتی که او معاون زنان آن است، امیدوار بود.
او در همین رابطه به ایرانوایر میگوید: «ما زیاد درباره خانم انسیه خزعلی نمیدانیم. فقط میدانیم که در کنار تحصیلات حوزوی، تحصیلات دانشگاهی و تجربه مدیریتی در دانشگاه هم دارد. با دانستن اینها، آدم انتظار دارد که ایشان برخلاف رهبر جمهوری اسلامی و رییسجمهور که هیچکدام تحصیلات دانشگاهی ندارند، با معیارهای علمی و نگاه پیشرفتهتری که مبتنی بر دادههای علمی و واقعیات امروز جهان است، آشنا باشد. اما متاسفانه، در جمهوری اسلامی انگار تحصیلات دانشگاهی لزوما به معنای علمی فکر کردن و پیشرو بودن نیست.»
این استاد دانشگاه «یوسیالای» همچنین ادامه میدهد: «خانم خزعلی طرفدار فرزندآوری بیشتر زنان در ایران است. به این معنا که میخواهد که زنان بیشتر وقت و انرژی و توجه خود را برای کار خانگی و مادر بودن بگذارند. به دلیل اینکه گویا جامعه ایران جمعیتش در حال پیری است. او در همین راستا به ازدواج زودهنگام هم معتقد است و در بحث مهریه نیز بیشتر دلش برای آقایان میسوزد تا زنان.»
توحیدی با اشاره به ریشه عدم تمایل زنان در ایران به فرزندآوری، میگوید: «برای حل مشکلات جمعیت ایران، اگر که واقعا مشکلی باشد، باید درک کنیم که شرایط بد اقتصادی و امید کم مردم به آینده جوانان، علت آن است. اما خانم خزعلی به جای اینکه به این مسائل ریشهای نگاه کند، میخواهد با عقببردن گفتمان مربوط به نقشهای جنسیتی، تحمیق و تشویقهای زودگذر، زنان را وادار به بچه آوردن بیشتر کند. این اظهارنظر او که گفته است، زنان از سر راحتطلبی بچه دار نمیشوند، خود به تنهایی نشان میدهد که او دید ساختاری و همه جانبه به موضوع فرزندآوری ندارد.»
او همچنین ادامه میدهد: «اینکه ایشان ازدواج زودهنگام را تشویق میکند، نشان میدهد که مطالعات علمی را که میگویند ازدواجهای زودهنگام صدمات زیادی به خانواده، سلامت زنان و بچهها میزند، درک نکرده است. در بحث مهریه هم، با اینکه خود از نمودهای قوانین تبعیضآمیز و ناامنی زنان است، باز هم او چنین موضعی دارد و میگوید که زنان معامله میکنند. در حالیکه زنان ایرانی از ترس نداشتن حق طلاق و قانونی بودن چندهمسری برای مردان، مهریه بالا میخواهند تا بخشی از ناامنی خود را جبران کنند، خانم خزعلی به جای ریشهیابی مشکل و رفع ناامنی زنان، میخواهد همان یک دستاویز کوچکی که برای زنان باقی مانده را هم از بین ببرد. این یعنی دغدغه ایشان، حفظ جایگاه ناعادلانه حقوقی و اجتماعی و سیاسی مردان است، نه ناچاریها، ناامنیها و محدودیتهایی که زنان به صورت روزانه تجربه میکنند.»
اشاره نیره توحیدی به بخشی از گفتههای انسیه خزعلی است که در یک همایش با عنوان «پایداری خانواده، تعالی جامعه» که در سال ۱۳۹۴ در دانشگاه الزهرا برگزار شده بود، گفته بود: «متاسفانه اکنون نگرش اقتصادی و معاملهگری در ازدواج در حال جایگزین شدن است. مثلا مهریه که نشان محبت است، اکنون تبدیل به معامله شده است. فرزندآوری نیز به دلیل راحتطلبی کم شده؛ چرا که افراد نمیخواهند از خود بگذرند و برای دیگران وقت بگذارند. امروزه بزرگکردن منافع اقتصادی برای خودمان یک حرکت جاهلی است که در دوران تمدن اتفاق میافتد. متاسفانه اعتقاد به اینکه خدا روزی فرزند را میرساند، مهریه باید در توان مرد باشد و هرچه زندگی سادهتر باشد زوجها مقربتر هستند؛ در حال رنگباختن است.»
وضعیت زنان در ایران از این هم بدتر خواهد شد
«مینا خانی»، فمینیست و فعال زنان ساکن برلین در آلمان نیز معتقد است که انتصاب انسیه خزعلی به سمت معاونت امور زنان و خانواده دولت ابراهیم رئیسی، سمبلی از وضعیت زنان در فضای سیاست در ایران است.
به باور خانی، «این انتصاب نشاندهنده سیاستی است که نظام حاکم بر ایران، نسبت به مساله زنان دارد و آنهم این است اگر یک نماینده زن انتخاب کند که تمام سیاستهای ضدزن و مردسالار و پدرسالار نظام را نمایندگی کند، زنان را در سیاست راه داده و به این شکل نهایت مداخله دادن زنان در سیاست، اجازه دادن به آن ها برای حضور در بخشی از سیاست است که مربوط به زنان و خانواده است.»
این کنشگر فمینیست همچنین معتقد است که با حضور خزعلی در معاونت زنان ابراهیم رئیسی، اتفاق خاصی نخواهد افتاد.
خانی در همین رابطه نیز به ایرانوایر میگوید: «چیز خاصی در انتظار زنان ایران نیست و این معاون جدید هم در راستای همان عمیق کردن شکاف جنسی و جنسیتی در ایران و تسلط بر زنان و تثبیت پدرسالاری و ساختار خانواده هستهای مردسالار، عمل خواهد کرد.»
او در ادامه توضیح میدهد: «اینکه انسیه خزعلی از ازدواج دختربچهها دفاع میکند تا آنها در سن پایین وارد ساختار خانواده مردسالار سنتی شوند و نقش، به زعم او، اصلی خود را که همان مادری و همسری است، ایفا کنند؛ نشان میدهد که او هم بخشی از روند تثبیت هنجار سیاسی-اجتماعی نظام حاکم است که مدام هم در حال تبلیغ شدن است.»
نیره توحیدی هم گفتههای خانی را تایید کرده و معتقد است که وضعیت زنان در ایران از همین هم بدتر خواهد شد.
توحیدی در اینباره نیز به ایرانوایر میگوید: «با انتصاب انسیه خزعلی به معاونت زنان، ما به جای اینکه جلوتر برویم، چند قدم عقب رفتیم. متاسفانه دولت آقای رئیسی، همانطور که پیشبینی میشد در زمینه زنان، واپسگرایی میکند و احتمالا شرایط زنان بدتر از این هم خواهد شد.»
این استاد دانشگاه همچنین با مقایسه شهیندخت مولاوردی، معاون زنان دولت اول حسن روحانی و از فعالان سیاسی اصلاح طلب با انسیه خزعلی، میگوید: «برخلاف خانم مولاوردی که از خود عاملیت زیادی نشان میداد و شجاعت و درایت و واقعبینی خوبی داشت، خانم خزعلی چنین نخواهد بود. مولاوردی، تجربه همکاری با زنان کنشگر و حقطلب در جامعه مدنی را داشت و فقط یک دولتزن نبود که مانند خانم خزعلی، صرفا از امتیازات خانوادگی و اقتصادی خود استفاده کرده و دانشگاه رفته و پست گرفته باشد.»
توحیدی همچنین به محدودیتهایی که نیروهای سیاسی اصولگرا و برخی روحانیان تندرو برای شهیندخت مولاوردی در زمان معاونت او در کابینه حسن روحانی ایجاد کرده بودند، میگوید: «هرچند در دوران معاونت خانم مولاوردی، اتفاق عجیب و غریبی نیفتاد، ولی لااقل اراده بهتر کردن اوضاع زنان در خانم مولاوردی بود. او تلاش زیادی کرد و همین تنشهایی که علیه او از طرف محافظهکاران میشد، یا به قول خودش کبابش میکردند، نشان میداد که تلاشهایی وجود داشت. ولی در مورد خانم خزعلی، همین تلاشها هم وجود نخواهد داشت. چون او از نظر فکری هم واپسگراست.»
این استاد دانشگاه و مدیر گروه سابق مطالعات زنان و جنسیت دانشگاه ایالتی کالیفرنیا در پایان میگوید: «توصیه من به خانم خزعلی این است که از وضعیتی که در افغانستان به وجود آمده و عکسالعمل مردم افغانستان به طالبان، به خصوص زنان و جوانان درس بگیرند و هر وقت خواستند کاری کنند که بازگشت به جوامع قبیلهای و قوانین شرعی مناسب جوامع قبیلهای پیشامدرن بود، آن صحنه فرودگاه کابل را یادشان بیاورند که مردم حاضر بودند جان خود را به خطر بیندازند، ولی زیر سلطه طالبان نمانند.»
از: ایران وایر