دانشمندان هشدار می‌دهند در حالی که افزایش میانگین دمای جهانی می‌تواند به برخی از گونه‌های زنبور ساکن نواحی شمالی کمک کند تا بهتر پرواز کنند، پدیده‌های آب‌وهوایی شدید [و مخرب از جمله موج گرما یا سرمای شدید] ممکن است از حد تحمل و توانایی آن‌ها فراتر باشد.

تیم تحقیقاتی امپریال کالج لندن رابطه عملکرد پروازی زنبور عسل از یک سو و دمای محیط از سوی دیگر را ارزیابی کرده است. دانشمندان با سنجش انگیزه زنبورها برای پرواز و ارزیابی قدرت تحمل و پایداری آن‌ها دریافتند که عملکرد آن‌ها از حد پایین آزمایش یعنی از ۱۲ درجه سانتی‌گراد به بالا به شدت افزایش می‌یابد و در دمای بین ۲۵ تا ۲۷ درجه سانتی‌گراد به اوج خود می‌رسد. در عین حال دانشمندان دریافتند که بازدهی زنبورها فراتر از این [یعنی در دمای بیش از  ۲۵ تا ۲۷ درجه سانتی‌گراد] رو به کاهش می‌گذارد.

این نتایج از آنجایی نگران کننده‌اند که در هفته‌های گذشته، دما در بخش‌هایی از اروپا، ایالات متحده، کانادا و حتی سیبری در جریان وقوع پدیده‌های آب‌وهوایی شدید ناگهان به بالاتر از این میزان رسیده است.

به گفته این تیم پژوهشی، نتایج آن‌ها نشان می‌دهد در حالی که ممکن است گرمایش هوا در آینده به سود [افزایش] عملکرد پروازی زنبورهای عسل نواحی شمالی باشد، زنبورهای عرض‌های جغرافیایی نواحی جنوبی، یعنی جایی که دما به سادگی از ۲۷ درجه سانتی‌گراد فراتر می‌رود، ممکن است تحت تاثیر پیامدهای منفی آن قرار بگیرند.

پژوهش جداگانه‌ای هشدار داده بود که موج‌های گرما به دلیل تاثیرات رو به وخامت بحران آب‌وهوایی، به دفعات بیشتر و با دمای بالاتر رخ خواهند داد. دنیل کنا، نویسنده اصلی این مقاله از امپریال کالج لندن، می‌گوید: «اغلب تصور می‌شود تغییرات آب‌وهوایی برای گونه زنبورعسل [پدیده‌ای] منفی است. اما کار ما نشان می‌دهد بسته به اینکه زنبورهای عسل کجای جهان باشند، ممکن است در جنبه‌هایی از یک رفتار مهم خود از این مسئله سود ببرند. با وجود این، افزایش تعداد پدیده‌های آب‌وهوایی شدید از جمله سرمای ناگهانی و موج گرمای بی‌سابقه ای که در سال‌های اخیر تجربه شده، ممکن است حد دما را مدام از این محدوده (که برای پرواز بی‌دردسر گونه‌های خاصی از زنبور عسل لازم است) فراتر ببرد.»

او می‌افزاید: «این خطرات به ویژه به گرده‌افشان‌هایی با کلونی ساکن نظیر زنبورعسل مربوط می‌شود. گرده‌افشان‌هایی که در صورت نامساعد شدن شرایط، نمی‌توانند در مدت یک فصل موقعیت مکانی خود را تغییر دهند. علاوه بر این، موضوع یادشده توضیح بالقوه‌ای در خصوص تلفات مشاهده شده در برخی گونه‌های ناحیه رشته‌کوه‌های جنوبی ارائه می‌کند.»

برای اینکه بسیاری از حشرات خوب پرواز کنند یا نه، دما یک عامل مهم محسوب می‌شود. اگر هوا خیلی سرد باشد، ماهیچه‌های مخصوص پرواز در زنبورها نمی‌تواند با سرعت کافی حرکت و زمینه پرواز را فراهم کند. هوای خیلی گرم نیز به داغ شدن بیش از حد آن‌ها منجر می‌شود.

این تیم پژوهشی برای سنجش اینکه کیفیت پرواز زنبورها چگونه از دمای هوا تاثیر می‌پذیرد، به طور موقت زنبورهای عسل را به «آسیاب‌های پروازی» وصل کردند که به زنبورها اجازه می‌دهد در صفحه‌های دواری مانند چرخ و فلک پرواز کنند تا فاصله و سرعت ثبت شود. [آسیاب پروازی (flight mills) دستگاهی است برای بررسی  و تحلیل پرواز حشرات از جمله سرعت و طول مسیر پرواز و …]

آن‌ها زنبورهایی هم‌اندازه را در بازه دمایی بین ۱۲ تا ۳۰ درجه سانتی‌گراد آزمایش کردند و نتایج خود را برای مدلسازی منحنی بازدهی حرارتی به کار بردند. این منحنی پیش‌بینی می‌کند در حالی که زنبورهای عسل می‌توانند در حالت بهینه و مطلوب دمایی خود، در حدود سه کیلومتر پرواز کنند، طول این میانگین مسیر پروازی با افزایش دما تا ۳۵ درجه سانتی‌گراد، به کمتر از یک کیلومتر کاهش می‌یابد و در دمای سرد ۱۰ درجه، تنها به چند ۱۰۰ متر می‌رسد.

تیم تحقیقاتی می‌گوید که زنبورهایشان در دماهای ۱۵ درجه سانتی‌گراد و کمتر از آن، انگیزه‌ای برای پرواز نداشتند و اغلب بیش از ۱۰۰ متر پرواز نمی‌کردند. علاوه بر این، فقط زنبورهای بزرگ‌تر بودند که موفق می‌شدند در دماهای پایین پرواز کنند. موضوعی که نشان می‌دهد زنبورهای کوچک‌تر از روزهای سرد خوششان نمی‌آید اما ممکن است از گرمایش هوا بیشتر سود ببرند. 

دکتر ریچارد گیل، پژوهشگر سرپرست این تحقیق از امپریال، می‌گوید: «اگرچه هنوز نیاز داریم که دریابیم این یافته‌های پژوهشی چگونه در عمل به عواملی همچون بازگردان خوراک به کلونی و تهیه آذوقه و گرده‌افشانی انتقال پیدا می‌کند و اینکه آیا این یافته‌ها در سایر گونه‌های زنبورعسل نیز کاربرد دارد یا نه، این نتایج می‌تواند به ما کمک کند که دریابیم حشرات کوچک‌تر در مقایسه با حشرات بزرگ‌تر چگونه به تغییرات آب‌وهوایی آینده واکنش نشان می‌دهند.»

او می‌افزاید: «فقط هم گرده‌افشانی نیست؛ اینکه حشرات پرنده مختلف چگونه در مقابل بالا رفتن دما واکنش نشان می‌دهند می‌تواند بر گسترش بیماری‌های ناشی از حشرات و شیوع آفات کشاورزی که سیستم‌های تغذیه‌ای را تهدید می‌کند نیز اثر بگذارد. استفاده از این یافته‌های آزمایشی برای سایر گونه‌ها[زنبور]  می‌تواند به ما در درک روند [تکثیر] حشرات در آینده کمک کند. موضوعی که برای روش‌های کنترل آفات و مدیریت خدمات انتقال کالا مهم است.»

این پژوهش در مجله «فانکشنال اکولوژی» (Functional Ecology) منتشر شده است.