داریوش معمار، روزنامهنگار-ایندیپندنت فارسی
زندگی مردم
مجلسی که در ویژهخواری، رانت و درخواست امتیاز از همه مجلسهای قبل سبقت گرفته است
نخستین چالش مجلس یکدست در اختیار اصولگرایان انتخاب رئیس بود – ATTA KENARE / AFP
بهمن ۱۳۹۸، وقتی اسامی افراد تایید صلاحیتشده برای رقابت در انتخابات یازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی اعلام شد، مشخص بود که با توجه به اعتراضهای گسترده مردم در دی ۹۶ و آبان ۹۸ و سرکوب و کشتار آنان، رقابت سیاسی پیش رو یکی از کمرونقترین انتخاباتها در ایران خواهد بود. رد صلاحیت نزدیک به ۹۰ نفر از نمایندگان مجلس دهم، شرکت نکردن بیش از ۴۰ نماینده این مجلس در رقابت انتخابات مجلس یازدهم و موج درخواست تحریم انتخابات، در روز دوم اسفند ۹۹، مشارکتی ۴۰ درصدی را رقم زد که تغییر کامل چهره مجلس را سبب شد.
مجلس جدید که خود را عصاره انقلابیگری میدانست، همان ماههای نخست با ماجرای ودیعه مسکن ۲۰۰ میلیون تومانی و وام اجاره مسکن ۳۰۰ میلیون تومانی و تحویل خودرو دنا پلاس ۳۰۲ میلیون تومانی با قیمت دولتی و بهصورت اقساطی، بر سر زبانها افتاد. همچنان که افشاگری میرسلیم، عضو ارشد حزب موتلفه اسلامی و نماینده مجلس، در خصوص فساد قالیباف، به شکایت از خبرنگار منتشرکننده و میرسلیم منجر شد؛ شکایتی که سرانجام در کشمکش آن، دهان اصولگرای منتقد سردار بسته شد.
اینها تنها حاشیههای مجلس انقلابی در یک سال و نیم گذشته نیستند؛ مجلسی که نمایندگانش با شعار گرفتن حق مستضعفان و فقرا، بازگرداندن قطار انقلاب به ریل و ایستادگی در برابر فساد و حل مشکلات اقتصادی روی صندلی نمایندگی نشستند، در شرایطی که نتوانستند اعتماد بیش از ۶۰ درصد جامعه رایدهندگان را کسب کنند، نشان دادند که با شعارهایشان هم فاصلهای نجومی دارند.
درخواست استیضاح هیئترئیسه
نخستین چالش مجلس یکدست در اختیار اصولگرایان انتخاب رئیس بود. اختلاف میان نمایندگان نزدیک به جبهه پایداری و صف نمایندگان نو رسیده اصولگرا سبب شد قالیباف برای نشستن بر صندلی ریاست، افشاگری و پردهدریهایی را شاهد باشد که انتظارش را نداشت. بزرگان جبهه پایداری بر این باور بودند که با توجه به کسب اکثریت کرسیهای مجلس، برای ریاست قالیباف به اجماع نیازی نیست و آنها سهم اصلی را اختیار دارند اما به هر ترتیب، قالیباف در کشمکش درون مجلس پیروز شد و سرانجام بر صندلی ریاست یکی از قوای نظام تکیه زد؛ ولی این پایان ماجرا نبود.
تنها یک ماه پس از شروع به کار مجلس، برخی نمایندگان در اعتراض به دخالت هیئترئیسه و شخص قالیباف در چیدمان کمیسیونها استیضاح هیئترئیسه را خواستار شدند. اتفاقی که سرعت رخداد آن به نسبت مجالس گذشته بیسابقه بود.
حملات کلامی به قالیباف
در پی حاشیههای ابتدای کار، رابطه قالیباف با بخشی از نمایندگان هرگز ترمیم نشد. محمدرضا صباغیان بافقی، نماینده مهریز و بافق، از جمله نمایندگانی بود که در حملاتی تند به قالیباف در صحن علنی، بارها او را به دیکتاتوری در امور و محدود کردن اختیارات نمایندگان متهم کرده است. او در یکی از جنجالیترین اعتراضهایش گفت: «آقای قالیباف اینجا مجلس است! پادگان نظامی نیست! ما همه نماینده مردمیم، شما نماینده برتر نیستید.»
حمله به قالیباف چنان دامنه یافت که خبرگزاری فارس در مطلبی ادعا کرد در مجموع از اوایل خرداد تا بهمن ۱۳۹۹، حدود ۳۰ محور تخریبی علیه قالیباف تعریف شده که با محاسبه ۲۷۰ روز مورداشاره، تقریبا هر ۲۱۶ دقیقه یک تخریب علیه او انجام شده است. در این گزارش با وجود حضور نداشتن اصلاحطلبان در مجلس، اختلاف بین اصولگرایان که حاصل آن تخریب قالیباف بود، نتیجه برنامهسازی اصلاحطلبان اعلام شد.
ناآگاهی از حوزه کاری کمیسیونها
حاشیه دیگری که همان ماههای ابتدای کار مجلس را درگیر کرد، انتخاب اعضای کمیسیونها بود. برخی نمایندگان بدون داشتن هیچ تخصصی عضویت در کمیسیونهای شناخته شده و قرار گرفتن در کانون توجهات را خواستار بودند. برای مثال کمیسیون فرهنگی مجلس یازدهم به دلیل نبود متقاضی کافی و اعلام آمادگی تنها ۱۲ نفر برای عضویت در آن، به حدنصاب نرسید و در ابتدا تشکیل نشد. به این ترتیب، برای برخی کمیسیونها نامزد فراوان بود و برخی کمیسیونهای بدون متقاضی ماندند. کار به جایی رسید که برخی چهرههای مطرح مجلس بهناچار با نمایندگان برای انصرافشان از درخواست حضور در کمیسیونی و رفتن به کمیسیون دیگر، وارد مذاکره شدند.
مسابقه برای دشمنی با دولت
نمایندگان مجلس یازدهم از روزهای اول کار خود، رقابتی را آغاز کردند که آن را میتوان دشمنی با اصلاحطلبان و حامیان دولت و شخص رئیسجمهوری وقت یاد کرد و بخش مهمی از مجلس بهقصد زمینگیر کردن روحانی، هر طرح و لایحهای را که فرصتی برای ضربه زدن به دولت بود، در دستور کار قرار داد.
اصرار بر مخالفت با روحانی به جایی رسید که یکی از نمایندگان مجلس رئیسجمهوری را متهم کرد که اطراف خود «لانه جاسوسان» ساخته است. ابوالفضل ابوترابی، نماینده مردم نجفآباد، گفت: «روحانی در انتخاب اطرافیان خود در دولت دقتی ندارد در نتیجه، از ابتدای انقلاب تاکنون، همیشه نفوذیها و جاسوسان در اطراف آقای روحانی جا خوش کردهاند.»
حمایت از یک سریال!
سریال تلویزیونی گاندو که مسئله نفوذ جاسوسان در دولت و بهخصوص دستگاه سیاست خارجه را دستمایه قرار داده بود، همزمان با پخش فصل دوم چنان علیه رئیسجمهوری و وزیر امور خارجه بود که خود صداوسیما اعلام کرد به طور موقت جلو پخش آن را میگیرد.
وقتی جواد ظریف ادعا کرد این سریال یک دروغ بزرگ است، نمایندگان مجلس بلافاصله در بیانیهای از گاندوسازان تقدیر کردند؛ بیانیهای که امضای ۱۶۰ نماینده مجلس را داشت. این موضوع در حالی رخ داد که دولت تلاش داشت برای حلوفصل چالشهای داخلی و خارجی در رابطه با مذاکرات برجام راهی پیدا کند و به این ترتیب مشخص بود نمایندگان مجلس برای همکاری در این خصوص تمایلی ندارند.
تلاش برای ممانعت از لغو تحریمها
یکی از مصوبات خبرساز ماههای نخست مجلس در برابر فعالیتهای دولت قانون دوفوریتی الزام به اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت بود که عملا تلاشی برای متوقف کردن مذاکرات هستهای وین به شمار میرفت؛ طرحی که بر اساس آن، سازمان انرژی اتمی ایران موظف شد بلافاصله پس از تصویب، به تولید اورانیوم با غنای ۲۰ درصد اقدام و سالانه حداقل ۱۲۰ کیلوگرم آن را داخل کشور ذخیره کند.
ماجرا وقتی جالب شد که دولت روحانی با نپذیرفتن این قانون، آن را اجرایی نکرد و بهجای رئیسجمهوری، رئیس مجلس قانون را ابلاغ کرد.
شکایت از دولت به دلیل توافق با آژانس
از دیگر تصمیمهای جنجالی مجلس شکایت به قوه قضاییه بابت توافق دولت با آژانس هستهای بود. مجلس توافق صورت گرفته درباره شیوه نظارت بر فعالیتهای هستهای را دهنکجی دولت به طرح «اقدام راهبردی برای لغو تحریمها و صیانت از منافع ملت ایران» دانست و از قوه قضاییه ابطال آن را خواستار شد.
مجلس در حالی با اجرای نظارت موقت و مدتدار آژانس در دولت روحانی مخالف بود که با روی کار آمدن دولت رئیسی، تداوم این نظارت هیچ مخالفتی از سوی نمایندگان را در پی نداشت.
تغییر قانون انتخابات ریاستجمهوری
از دیگر برنامههای جنجالی مجلس یازدهم طرح اصلاح شرایط ثبتنام نامزدهای انتخابات ریاستجمهوری بود که همان زمان، اصلاحطلبان آن را نمایشی کردن انتخابات دانستند. از محدودیت سنی تا شروط پیشنیاز برای ثبتنام نامزدها عملا بهگونهای طراحی شد که بیشتر چهرههای شاخص اصلاحطلبان امکان حضور در انتخابات ۱۴۰۰ را نداشته باشند. طرحی که اگرچه وزارت کشور به دستور روحانی، در هنگام ثبتنام نامزدهای ریاستجمهوری اجرایی نکرد، شورای نگهبان در زمان بررسی صلاحیتها، بخشی از رد صلاحیتها را به این قانون مرتبط دانست.
محاکمه ظریف
انتشار فایل مصاحبه ظریف درباره مسائل محرمانه سیاسی ایران باعث شد نمایندگان مجلس یازدهم استیضاح و محاکمه ظریف را خواستار شوند و او را نفوذی بخوانند. حسین حقوردی، عضو هیئترئیسه کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس، درباره فایل صوتی گفتوگوی ظریف گفت: «با توجه به فایل صوتی منتشر شده از ظریف قطعا ایشان صلاحیت و اهلیت تکیه زدن بر وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی را از دست داده و چنین فردی با چنین تفکری نباید حتی یک ساعت در راس دستگاه دیپلماسی کشور حضور داشته باشد.»
برخی دیگر از نمایندگان مثل ذوالنوری و کریمی قدوسی هم محاکمه ظریف و زندانی شدن او را خواستار بودند.
ممنوعالخروجی مسئولان
از دیگر برنامههای خبرساز مجلس باید به طرح ممنوعالخروجی مسئولان اشاره کرد. بر اساس این طرح، مسئولان ارشد نظام تا سه سال پس از پایان خدمت، اجازه خروج از کشور را ندارند؛ مگر اینکه از نهادهای قضایی و امنیتی مانند وزارت اطلاعات و اطلاعات سپاه مجوز داشته باشند.
گفته شد دلیل اصلی این طرح زمزمههای درخواست نمایندگان برای محاکمه ظریف، روحانی و جهانگیری بوده است و مدعی شدند این افراد پس از پایان دولت قصد خروج از کشور دارند. از آن سو، اصلاحطلبان و حامیان دولت هم این تلاشهای مجلس را مقدمهچینی برای رد صلاحیت گسترده همه چهرههای جریان اصلاحطلب و حتی اصولگرای منتقد بر اساس سناریو از پیشطرح ریزی شده ریاستجمهوری ابراهیم رئیسی میدانستند.
مخالفت با شفافیت آرای نمایندگان
از دیگر مسائلی که در مجلس یازدهم در مدت فعالیت آن خبرساز شد، اصرار نمایندگان بر مخالفت با طرح شفافیت آرا بود. مسئله به حدی عجیب است که حتی قالیباف چند نوبت تصویب نشدن این طرح را ایجاد شبهه برای مجلس دانست. نمایندگان مجلس یازدهم که اکثرشان در دوران انتخابات با شعار شفافیت به میدان آمده بودند، با کلیات طرح اصلاح قانون نظارت بر شفافیت رفتار و عملکرد نمایندگان مخالفت کردند.
تذکر رهبر جمهوری اسلامی ایران
حواشی درگیری مجلس و دولت کار را به جایی رساند که رهبر جمهوری اسلامی ایران ناچار شد مداخله کند. وقتی مجتبی ذوالنوری، نماینده مجلس، اعدام روحانی با حکم رهبر جمهوری اسلامی ایران را خواستار شد، علی خامنهای برای جلوگیری از حاشیهسازی پیدرپی مجلس در دیدار با اعضای دولت گفت: «هتک حرمت حرام است و انتقاد با هتک حرمت تفاوت دارد. ضمن اینکه امروز کشور بیش از هر زمان دیگری به همکاری و اتحاد و انسجام نیاز دارد.»
اما این تذکر هم مانع از جنجالآفرینیهای ذوالنوری نبود؛ این نماینده بارها و بارها محاکمه و اعدام روحانی و ظریف را خواستار شد و هر بار با توییتها و سخنانش، حاشیهای جدید برای مجلس یازدهم ایجاد میکرد.
از جمله حاشیههای دیگر ذوالنور حمله به علی نیکزاد، همهکاره ستاد رئیسی، بود. او ادعا کرد با توجه به شانس معاون اولی دولت بعد برای نیکزاد، نمایندگان در انتخابات هیئترئیسه کمیسیون امنیت، به سفارش او به رقیب ذوالنوری رای دادهاند.
استاد تحریف
کریمی قدوسی که به «استاد تحریف» در مجلس یازدهم معروف شده است، رئیسجمهوری قبل را مامور سرویس امنیت انگلستان خوانده و ترور فخریزاده را حاصل توافق میان دولت روحانی و غربیها دانسته بود. او که از حاشیهسازان مجلس یازدهم است، در غلطهای املایی هم ید طولایی دارد و متنهایی که منتشر میکند، معمولا به دلیل همین اشتباهات عجیبوغریب بلافاصله موردتوجه رسانهها قرار میگیرند. از مشهورترین اشتباههای او میتوان نوشتن پرونده «پیامدی» با عنوان «پی آندی» اشاره کرد.
غوغای طرح صیانت
طرح صیانت از فضای مجازی شاید جنجالیترین برنامه نمایندگان مجلس یازدهم باشد؛ طرحی که بر اساس آن عملا دسترسی کاربران ایرانی به اینترنت محدود میشود.
موج اعتراض به این طرح نهتنها مانع از تصمیم نمایندگان نشد، بلکه آنها در طرحی دیگر تصویب و طرح صیانت را از رایگیری در صحن علنی خارج کردند و در اختیار جمع ۱۷ نفره کمیسیون ویژه صیانت از کاربران فضای مجازی قرار دادند. جنجال این طرح زمانی بیشتر شد که مرتضی آقا تهرانی در دفاع از این طرح و واکنش به مخالفان گفت: «در یک روز ۲۰ هزار فحش به من داده شد، در یک روز ۱۲۰ هزار پیج (صفحه) علیه ما راه انداختند، اگر ۱۰۰ میلیارد پیج هم ساخته میشد ما کار خودمان را خواهیم کرد.»
طرح جوانی جمعیت
طرح صیانت از فضای مجازی تنها طرحی نبود که نمایندگان تصویب آن را از بررسی در صحن خارج کردند و طبق اصل ۸۵ در کمیسیون به قانون بدل شد. طرح جوانی جمعیت نیز از جمله طرحهای خبرسازی است که بر اساس آن برخی خدمات تنها در اختیار افراد دارای فرزند قرار میگیرد و بهواسطه آن، قوانین سختگیرانهای در بحث سقط جنین و پیشگیری از بارداری اعمال میشود؛ طرحی که به گفته فعالان حقوق زنان و کودکان تبعات اجتماعی فاجعهباری خواهد داشت. با این حال، نمایندگان مجلس بر اساس اصل ۸۵ آن را خارج از صحن علنی تصویب و ابراهیم رئیسی نیز آن را ابلاغ کرد.
خرگوش وحشی!
در حالی که عمر مجلس یازدهم هنوز به نیمه هم نرسیده است، طرحهای آن که بر روان جامعه فشار وارد میکند، تمامی ندارد. در تازهترین طرح جنجالی، نمایندگان مجلس تصویب قانونی را خواستار شدند که بر اساس آن نگهداری حیواناتی از قبیل سگ، گربه و حتی خرگوش مانند نگهداری از حیوان وحشی قلمداد شده و دارندگان این حیوانات نهتنها نزدیک به ۱۰۰ میلیون تومان جریمه میشوند، بلکه حیواناتشان نیز از آنها گرفته میشود.
در حقیقت در حالی که اوضاع اقتصادی و فقر جامعه را در آستانه مشکلات معیشتی هولناکی قرار داده است، نمایندگان مجلس به دنبال تصویب طرحهاییاند که به حال و روز و مشکلات اساسی مردم هیچ ارتباطی ندارند.
افشای اموال مسئولان جرم است
طرح جنجالی دیگر نمایندگان جرم خواندن افشای اموال مسئولان است؛ طرحی که عملا مسئولان را برای جمعآوری ثروت مصون و پرداختن به سوءاستفادههای اقتصادی آنها را به موضوع امنیتی تبدیل و دسترسی آزاد شهروندان به اطلاعات را محدود کرده است.
بر اساس این طرح، رسانهها و افراد حق سخن گفتن درباره اموال و داراییهای مسئولان را ندارند. اما نکته اساسی اینجا است که خود نمایندگان این مجلس سردمدار اطلاعرسانی درباره اموال اعضای دولت قبل بودند و حالا با روی کار آمدن دولت جدید، تمام شعارهای خود را فراموش کردهاند.
البته حواشی مجلس یازدهم به طرحهای آن ختم نمیشود و در حقیقت اصل حواشی را باید در رفتار و گفتار نمایندگان جستوجو کرد.
سیلی بهصورت سرباز
مهمترین حاشیه ایجاد شده بر اساس رفتار فردی نمایندگان ماجرای سیلی عنابستانی، نماینده مجلس، بهصورت سرباز راهوری بود که مطابق قانون مانع از حرکت اتومبیل نماینده در خط ویژه شد. اگرچه فضای رسانهای ایران و خشم سراسری جامعه، در روزهای نخست مسئولان انتظامی و هیئترئیسه مجلس را به سمتی برد که بهشدت به رفتار این نماینده معترض شدند و حتی از تشکیل پرونده برای او سخن گفتند، بهمرور و با کاسته شدن تب ماجرا، نمایندگان با تصویب طرحی، عبورومرور نمایندگان از خط ویژه را قانونی کردند.
از طرفی، در چرخشی عجیب، برخی نمایندگان برخورد با مامور راهور به جرم توهین به ساحت نمایندگی مجلس را خواستار شدند. در نهایت، به گفته مقامهای قضایی، این پرونده با جلب رضایت شاکی ختم شد.
فراتر از قانون
ابوالفضل ابوترابی، نماینده مردم نجفآباد، نیز از جمله نمایندگانی است که در ماههای اخیر با اقدامی عجیب خبرساز شد. او در اعتراض به عقبنشینی نکردن محدوده دانشگاه آزاد نجفآباد برای احداث زیر گذر، در اقدامی جنجالی، سوار بر لودر دیوار این دانشگاه را خراب کرد.
رفتار این نماینده در حقیقت چکیده باور نمایندگان این دوره مجلس است که خود را نهتنها فراتر از قانون که مسئول اجرا و برتر از قوای دیگر نیز میدانند. در موردی دیگر که چنین باوری در نمایندگان مجلس را نشان میدهد، سخنان محمدتقی نقدعلی، نماینده خمینیشهر، درباره فیلترینگ شبکههای مجازی مثل توییتر و استفاده خود مسئولان از این فضا است: «محدودیت نمیتواند یکسان باشد. همچنان که در یک خانواده محدودیت برای تمام اعضا یکسان نیست. پدر خانواده رمز کارت بانکی خود را در اختیار فرزند خردسالش قرار نمیدهد؛ هرچند امکان دارد همسر خانواده یا فرزند بالغ و بزرگتر خانواده این رمز بانکی را در اختیار داشته باشد. چراکه امکان دارد آن کودک با پول خانواده برود شکلات بخرد یا سرش کلاه بگذارند ولی بزرگترهای خانواده با آن کارت بانکی امور معیشتی خانواده را مدیریت میکنند.»
زنان علیه زنان
از نکات غریب دیگر مجلس یازدهم میتوان به سخنان ضد زن نمایندگان زن این مجلس اشاره کرد. سخنان جنجالی زهرهسادات لاجوردی، فرزند اسدالله لاجوردی، درباره بحث کودکهمسری از اظهارنظرهای خبرساز نمایندگان زن مجلس بود. او در خصوص طرح مخالفت با کودکهمسری گفت: «این موضوع از جمله مسائلی بود که بدون درنظرگرفتن اولویتها مطرح شد و بههیچعنوان مسئله اساسی و مهم در کشور ما نبود. آن چیزی که اسلام با آن مخالف است ازدواج اجباری است که ما با آن در هر سن و سالی مخالفیم.»
رفتارهای عوامگرایانه در مجلس
شاید دلیل بخشی از حواشی نمایندگان را بتوان عوامگرایی و عوامفریبی آنان دانست. بیان بعضی سخنان و بعضی رفتارها نه تنها برای یک نماینده که حتی برای افراد جامعه نیز قبحشکن است؛ به طور مثال سخنان حسن شجاعی علیآبادی، نماینده ابهر، درباره فائزه هاشمی که حیرت رسانهها را به همراه داشت. او گفته بود: «اگر حاج قاسم نبود، فائزه کنیز داعش شده بود.»
احمد مرادی، نماینده بندرعباس، هم در اعتراض به حضور نیافتن روحانی در مجلس گفت: «آقای روحانی شما از کرونا نمیمیرید؛ چرا که مرگ در حین خدمت توفیق میخواهد. حتما سرگذشت شهدای گرانقدر همچون شهید رجایی، باهنر، حاج قاسم سلیمانی، دانشمندان هستهای، شهید بهشتی و شهدای سلامت و امثال آنها را بررسی کنید و سرنوشت حاکمان خائن به مملکت را هم.»
در موردی دیگر بهروز محبی نجمآبادی، نماینده سبزوار، در اعتراض به پیگیری رسانهها درباره طرح شفافیت آرای نمایندگان و ماجرای سیلی زدن یک نماینده به مامور راهور گفت: «اهالی رسانه شعبان بیمخاند که از کاه کوه درست میکنند.» سخنانی که صدور بیانیه اعتراضی انجمن صنفی روزنامهنگاران را در پی داشت.
عبور از همه مرزها
حواشی نمایندگان مجلس یازدهم را میتوان با سخنان جنجالی اخیر نمایندهای دنبال کرد که ادعای او واکنش شدید جامعه را در پی داشت. در روزهایی که جامعه همزمان با سالگرد کشتار خونین آبان ۹۸ مملو از خشم و اندوه است، حسن نوروزی، نماینده مردم رباط کریم و و نایب رئیس کمیسیون حقوقی مجلس، درباره دادگاه مردمی آبان گفت: «یکی از آنهایی که به مردم شلیک کرد من بودم. ما کشتیم. حالا چه کسی میخواهد ما را محاکمه کند؟» سخنانی که حتی صدای رسانههای اصولگرا را نیز درآورد و نوروزی را به دلیل این سخنان شماتت کردند. نوروزی بعدتر گفت «من قصد شوخی داشتم.» ولی همین هم به سخره گرفتن کشتار بیش از ۱۵۰۰ تن از شهروندان ایرانی در یک هفته و تنها نشان افول و سقوط جایگاه نمایندگی مجلس در ایران است.
مجلس یازدهم ثمره ۴۰ سال حکومتی است که حالا نمایندگان مجلس آن در عوامگرایی، فحاشی، نقض قانون و باور نداشتن به حقوق بدیهی جامعه در حال ثبت سابقهای بیبدیل در جمهوری اسلامی ایراناند.
از: ایندیپندت