رادیو زمانه – اکبر گنجی –
علی رغم گزارش های سازمان ملل، آژانس بین المللی انرژی هسته ای، دول اروپایی و دولت آمریکا که ایران به تمامی تعهدات برجامی خود عمل کرده است، دونالد ترامپ در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ خروج آمریکا از برجام را رسماً اعلام کرد. خامنه ای که همیشه مخالف مذاکره و روابط با آمریکا بود و فقط در شرایط استثنایی به دولت روحانی اجازه داد تا در مورد نزاع هسته ای و رفع تحریم ها با آمریکا مذاکره کند، پس از خروج آمریکا از برجام به مواضع سفت و سخت گذشته خود بازگشت و طی ۴ سال گذشته دائماً آنها را تکرار و به اصطلاح از نو تئوریزه کرد. با توجه به اینکه اختیار مذاکره یا عدم مذاکره ی با آمریکا، رابطه یا عدم رابطه ی با آمریکا، و کل پروژه هسته ای ایران عملاً در دست خامنه ای است، ضروری است نگاهی گذرا به برخی مواضع او از روز خرج آمریکا از برجام تا روز پایان دولت حسن روحانی در این موارد بیندازیم. سپس به نقد مواضع او و پیامدهایش برای ایران و ایرانیان بپردازم.
مواضع خامنه ای در ۴ سال گذشته
آیت الله خامنه ای در ۱۹ اردیبهشت ۹۷ در این خصوص گفت که دولت آمریکا از روز پیروزی انقلاب اسلامی و تأسیس جمهوری اسلامی تاکنون دشمن این نظام بوده و به دنبال براندازی نظام هم بوده است. مسئله هسته ای هم بهانه ای بیش نبوده و نیست. این هم نباشد، مسائل دیگری (حضور در خاورمیانه، موشک های دوربُرد ایران، و….) را عَلَم خواهند کرد. خروج آمریکا از برجام سخنان مرا تأیید کرد. آمریکا دشمن جمهوری اسلامی است، چون کشور مهم ایران را از سلطه کامل آمریکا نجات داد. آمریکا می خواهد تا نوکرانش- مانند رضا شاه و محمد رضا شاه- حاکم ایران باشند که عبد ذلیل آمریکا بودند. گروهی از مسئولان نظام طی سال های گذشته به من فشار می آوردند که پروژه هسته ای را رها کن تا بهانه ای دست آمریکا علیه ایران باقی نماند ما هم کوتاه آمدیم و برجام مطابق میل آمریکا امضا شد. «خدا از سر تقصیراتشان [مسئولان خواهان رهاسازی پروژه هسته ای] بگذرد.» ولی همه روسای جمهور آمریکا دقیقاً خواهان نابودی جمهوری اسلامی بودند و هستند. اما عده ای از آنها اینک زیر خاک خوراک کرم و مور و مار شدند و جمهوری اسلامی باقی ماند. من از روز اول به مسئولان در جلسات عمومی و بخصوص خصوصی گفتم که به آمریکا اعتماد نکنید و اگر قصد دارید قرارداد ببندید، الف- حتماً از آمریکا تضمین های لازم عمل به آن را بگیرید. ب- حتماً توافق با امضای باراک اوباما برسد و رئیس جمهور آمریکا کتباً بنویسد که کلیه تحریم ها برداشته می شود. اما چون روحانی و ظریف شروط مرا محقق نکردند، این مَردَکِ ترامپ از برجام خارج شد، در حالی که ایران به تمامی تعهدات خود عمل کرد.
پس از آن خامنه ای به مواضع پیشین خود بازگشت و دوباره راه مذاکره با دولت آمریکا را به کلی مسدود ساخت. خامنه ای در ۳۰ تیر ۹۷ به سفرا و مسئولان وزارت خارجه گفت تصور حل مشکلات ایران از راه مذاکره یا رابطه با آمریکا خطایی فاحش است. سپس از فرصت استفاده کرد و تیم مذاکره کننده به رهبری جواد ظریف را مورد حمله قرار داد و گفت: «من میگویم اشکالی نداشت ما مذاکره کنیم، مذاکره اشکالی نداشت منتها در این مذاکره بایستی دقّت و مراقبت لازم انجام میگرفت تا این‌جور نباشد که طرفِ مقابل، هر غلطی خواست بکند، نقض برجام محسوب نشود [امّا] ما اگر یک مختصر تکانی بخوریم، نقض برجام محسوب بشود! این خطا است، این نباید اتّفاق می‌افتاد؛ این به‌خاطر عدم اتّکاء و اعتنای به قدرت داخلی به وجود می‌آید، [به‌خاطر] اتّکاء به طرف مقابل و عنصر خارجی، این حالت به وجود می‌آید.»
خامنه ای در ۲۲ مرداد ۹۷ گفت که دولت ترامپ از یک سو تحریم ها و گزینه جنگ را مطرح می سازد تا یک مشت ترسوی داخلی را بترساند، و از سوی دیگر موضوع مذاکره‌ی بی‌پیش‌شرط و مذاکره‌ی باپیش‌شرط با ایران را مطرح می سازد. موضع ما به طور خلاصه این است که «جنگ نخواهد شد و مذاکره نخواهیم کرد.» ریگان که رئیس جمهور آمریکای خیلی قوی‌تر و مقتدرتر بود، مک فارلین را برای مذاکره به تهران فرستاد که از همان فردوگاه مهرآباد برش گرداندیم. ترامپ که رئیس جمهور آمریکای ضعیف تری است. اما چرا با آمریکا مذاکره نمی کنیم؟ الف- مذاکره سیاسی یعنی دادوستد، دادن و گرفتن. آمریکا بخشی از خواسته ها را مطرح می سازد و برخی را بعداً مطرح ساخته و دبّه در می آورد. ب- از اهداف اصلیش یک قدم عقب نشینی نمی کند و اصلاً امتیازی نمی دهد. پ- تمامی امتیازاتی که می گیرد نقد است و هیچ وعده ای را قبول نمی کند. در برجام هم همین کار را با ایران کردند. ت- به جای امتیازات فقط وعده می دهد. ث- کار که تمام شد، زیر وعده هایش می زند. آیا مذاکره کردن با این رژیم زورگوی متقلب درست است؟ چرا باید وارد این بازی خطرناک شد؟ آمریکا حتی به انگلیس و اروپا هم زور می گوید. وقتی از نظر قدرت با آمریکا برابر نیستیم، مذاکره قطعاً به ضرر ایران تمام می شود. مذاکره نه تنها موجب کاهش دشمنی آمریکا با ایران نمی شود، بلکه به وسیله ای برای اعمالِ دشمنی بیشتر او تبدیل می شود.
خامنه ای در ۷ شهریور ۹۷ در دیدار با دولت روحانی گفت که با توجه به شرکت هیئت ایرانی به ریاست حسن روحانی در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل، مذاکره در سطح ریاست جمهوری، وزیر خارجه و عناصر وزارت خارجه با مقامات آمریکایی به طور قطع منتفی است. آمریکا نیازمند این دیدارهاست تا روی آنها مانور و نمایش بدهد. با اطلاع می گویم اوباما هم وقتی با روحانی تلفنی صحبت کرد، در کاخ سفید جشن گرفتند.
خامنه ای در ۱۹ بهمن ۹۷ گفت که من از سال ها پیش به مسئولان گفتم که به قول و لبخند و امضای آمریکایی ها اعتماد نکنید، اینک مذاکره کنندگان دولت روحانی می گویند که دولت آمریکا غیر قابل اعتماد است. اشتباه آنان این بود که از روز اول غیر قابل اعتماد بودن این رژیم را تشخیص ندادند. امروز می گویم با اروپا مذاکره کنید، اما اساس مذاکره را بر این بگذارید که اروپا هم غیر قابل اعتماد است.
خامنه ای در ۲۲ بهمن ۹۷ در “بیانیه گام دوم انقلاب” نوشت: «در مورد آمریکا حلّ هیچ مشکلی متصوّر نیست و مذاکره با آن جز زیان مادّی و معنوی محصولی نخواهد داشت.»
خامنه ای در ۲۴ اردیبهشت ۹۸ به مسئولان نظام گفت که ترامپ دعوت به مذاکره می کند و برخی در داخل از آن استقبال می کنند. اما «مذاکره‌ی ما و آمریکا سَم است، و با این دولت کنونی [آمریکا]، یک سَمّ مضاعف است.» دولت آمریکا می خواهد تمامی نقاط قوت ایران – سلاح های دفاعی و موشک های دوربُرد- را بگیرد تا اگر روزی به ایران حمله کرد، ایران نتواند از خود دفاع کند و به حمله آنها پاسخ بگوید. مذاکره از نظر آمریکا معنایی جز این ندارد. در این صورت «هیچ ایرانی غیرتمند و با‌شعوری نمیرود راجع به نقاط قوّت خودش با طرف مقابل معامله کند؛ با طرفی که میخواهد این نقاط قوّت را از دست او بیرون بیاورد، معامله نمیکند اینها را؛ اینها را ما لازم داریم. عمق راهبردی ما در منطقه خیلی مهم است؛ خب برای هر کشوری مهم است؛ عمق راهبردی سیاسی و امنیّتی، مؤلّفه‌ی اساسی‌ای است برای حیات همه‌ی دولتها و ملّتها و ما بحمدالله عمق راهبردی‌مان در منطقه خیلی خوب است؛ اینها از این ناراحتند، میگویند بیایید روی مسائل منطقه صحبت کنیم یعنی شما عمق راهبردی‌تان را از دست بدهید؛ روی اینها میگویند مذاکره کنیم. خب بنابراین اصل مذاکره غلط است.»
خامنه ای در ۸ خرداد ۹۸ گفت که با اروپا مذاکره می کنیم، اما نه در مورد «مسائل ناموسی». با آمریکا مذاکره نمی کنیم، برای اینکه اصلاً هیچ ضرورتی ندارد. آمریکا می گوید توانایی های نظامی دفاعی ایران را نابود کن، ما هم می گوئیم نه. این دو کلمه نیازمند مذاکره نیست. مذاکره با آمریکا برای ایران، الف- هیچ فایده ای ندارد. ب- فقط ضرر دارد. آمریکا ایران را هدف گرفته است. راهبردش فشار حداکثری است و تاکتیکش مذاکره. این تاکتیک در خدمت آن استراتژی و نقد کردن نتیجه تحریم هاست.
خامنه‌ای در ۲۳ خرداد ۹۸ به نخست‌وزیر ژاپن که برای درست کردن مذاکره ایران و آمریکا به دیدار او رفته بود، گفت که ترامپ چند روز پیش با شما دیدار کرد تا واسطه مذاکره شوید و سپس صنایع پتروشیمی ایران را تحریم کرد. آیا همین نشان نمی دهد که درخواست او برای مذاکره صادقانه نیست؟ ایران مطلقا تجربه تلخ مذاکرات برجام را تکرار نخواهد کرد، چون أوباما اولین ناقض برجام بود. هیچ ملت آزاده ای مذاکره زیر فشار را نمی پذیرد.
خامنه ای در ۵ تیر ۹۸ گفت که دولت ترامپ و انگلیس می گویند بیائید مذاکره کنید تا ایران پیشرفت کند. آمریکا و انگلیس ۵۰ سال در دوران پهلوی همه کاره ایران بودند و «این مملکت روزبه‌روز عقب رفت». لذا آمریکا و انگلیس «عامل عقب‌ماندگی ملّت ایرانید.» پیشرفت ایران مشروط به عدم حضور آمریکاست. هدف آمریکا از مذاکره گرفتن اسلحه ایران و در آوردن پدر آن است. مطرح کردن مزخرفاتی چون «حقوق بشرِ آمریکایی» علیه ایران نیز به همین دلیل است.
خامنه ای در ۲۶ شهریور ۹۸ گفت که هدف دولت ترامپ از مذاکره، مذاکره عادلانه نیست. هدف آمریکا تحمیل ۱۲ شرط مطرح شده از سوی مایک پامپئو به ایران است. پیش از این هرگاه من می گفتم هدف آمریکا از مذاکره چنین امری است، عده ای در ایران می گفتند که چنین نیست و باید مذاکره کرد. حال مخالفان و منتقدان می بینند که آمریکا با مطرح کردن گستاخانه ۱۲ پیش شرط ادعاهای مرا اثبات کرد. مگر می شود جمهوری اسلامی به عنوان «جمهوری عزت» زیر بار ۱۲ شرط آمریکا برود؟ اگر دولت قلدر آمریکا در عمل نشان دهد که “کارزار فشار حداکثری” موفق بوده، دیگر ایران عزیز و ملت عزیز تا ابد حتی یک روز هم «روی آسایش نخواهد دید.» اروپایی ها به ما می گویند اگر یک نشست با ترامپ داشته باشید همه مشکلات ایران حل خواهد شد، اما هدف از دیدار با ترامپ نشان دادن موثر بودن تحریم هاست. ما در مقابل نشان می دهیم که سیاست فشار حداکثری «پشیزی ارزش ندارد.» اگر آمریکا تحریم ها را لغو کند و به برجام باز گردد، به یکی از اعضای برجام تبدیل می شود و در مذاکرات حضور خواهد داشت، در غیر این صورت نه در سفر روحانی و ظریف به نیویورک برای اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل و نه در غیر نیویورک هیچ گونه ای مذاکره ای با دولت ترامپ صورت نخواهد گرفت.
خامنه ای در ۴ مهر ۹۸ گفت که فقط راه مذاکره و مبادله با آمریکا و اسرائیل را بسته است. اروپا هم در دشمنی با ایران تفاوت جوهری با آمریکا ندارد، اما فاقد توان و امکانات آمریکا است.
خامنه ای در ۱۲ آبان ۹۸ گفت که من مذاکره با آمریکا را منع کرده ام تا راه ورودش به ایران بسته شود. رهبران آمریکا برای دیدار با رهبران دیگر کشورها سر آنها منت هم می گذارند، ولی منت ایران را می کشند تا دیداری داشته باشند. معنای عدم مذاکره این است که در جهان ایران در برابر قدرت غاصبانه و طاغوتی و دیکتاتوری بین المللی آمریکا ایستاده است. منطق محکمی پشت عدم مذاکره قرار دارد. الف- راه نفوذ دشمن را می بندد. ب- اقتدار و ابّهت جمهوری اسلامی را به جهان نشان می دهد. پ- ابّهت پوشالی آمریکا را در چشم جهانیان می شکند. ت- هدف آمریکا از مذاکره تنها به زانو در آوردن ایران است تا نشان دهد سیاست فشار حداکثری موثر است. ث- اگر مسئولان جمهوری اسلامی ساده لوحانه با مسئولان آمریکا مذاکره می کردند، قطعاً و یقیناً نه تنها هیچ چیز گیرشان نمی آمد، بلکه زورگویانه می گفتند بُرد موشک هایتان از ۱۰۰ کیلومتر بیشتر نباشد.
پس از ترور قاسم سلیمانی خامنه ای در ۱۸ دی ۹۸ گفت که ما در برابر ترور قاسم سلیمانی از سوی آمریکا دیشب یک سیلی [حمله موشکی به پایگاه آمریکا در عراق] به آنها زدیم. اما واکنش و انتقام اصلی باید پایان بخشیدن به حضور نظامی فسادبرانگیز آمریکا در خاورمیانه باشد. بدون تردید ملتهای منطقه حضور نظامی آمریکا در منطقه را نمی پذیرند.
خامنه ای در ۲۷ دی ۹۸ در نماز جمعه تهران گفت که آمریکایی هایی که قصد دارند پشت میز مذاکره با ایران بنشینند، همان تروریستهایی هستند که در فرودگاه بغداد قاسم سلیمانی را ترور کردند. اینها به اصطلاح جنتلمن هایی هستند که دست چدنی را از دستکش مخملی بیرون می آورند. تنها راه قوی شدن ملت ایران و مذاکره از موضع قدرت است.
خامنه ای در ۱۰ مرداد ۹۹ گفت که چون برخی در داخل وانمود می کنند که متوجه نمی شوند آمریکا برای چه خواهان مذاکره با ایران است، دوباره دلایل خود را تکرار می کند. آمریکا در مذاکره می گوید نباید موشک بسازید. اگر قبول کردید پدر ایران را در می آورند و اگر قبول نکردید بر تحریم ها می افزایند. این پیرمرد [ترامپ] ظاهراً از مذاکره با رهبر کره شمالی برای انتخابات و غیر انتخابات استفاده تبلیغاتی کرده است، حال دنبال استفاده شخصی از مذاکره با ایران است. اما نظام سیاسی آمریکا خواهان ستاندن قدرت دفاعی ایران، پایان بخشیدن به حضور ایران در منطقه و کنار زدن قدرت ملی ایران است. هیچ ایرانی «با شرف و علاقمند به حفظ مصالح کشور» این ها را نمی پذیرد. به غیر از آمریکا و اسرائیل با همه دولت ها مذاکره کرده و می کنیم.
خامنه ای در ۲۶ آذر ۹۹ ضمن انتقاد از حسن روحانی گفت که شما دائماً می گویید با دنیا مذاکره کنیم، چطور با آمریکا می توانی مذاکره کنی، ولی با سران قوا (رئیسی و قالیباف و…) نمی توانی مذاکره کنی؟ سخنانی که این روزها می زنی چیز جز اختلاف افکنی و وحدت شکنی نیست.
خامنه ای در ۱۹ دی ۱۳۹۹ گفت که عده ای خیال می کنند که اگر با آمریکا آشتی کردیم و دوست شدیم، ایران بهشت برین خواهد شد. به ایران قبل از انقلاب و برخی کشورهای منطقه بنگرید. آمریکا به دنبال سلطه بر ایران و کل خاورمیانه است. این فرق مهم آمریکا با دیگر دول است. هدف آمریکا بازگشت به دوران قبل از انقلاب و نفع بردن از ایران است.
خامنه ای در اول فروردین ۱۴۰۰ گفت که ترامپِ احمق سیاست فشار حداکثری را برای تضعیف ایران و تحمیل خواست های مستکبرانه آمریکا از راه مذاکره طراحی و اجرا کرد. دولت بایدن بداند که سیاست فشار حداکثری شکست خورده و اگر دولت او هم بخواهد به این سیاست ادامه دهد، پس از مدتی گم و گور می شوند می روند و ایران همچنان با عزت و قدرت هر چه بیشتر باقی خواهد ماند.
خامنه ای در ۲۵ فروردین ۱۴۰۰ گفت که هدف آمریکا از مذاکره قبول حرف حق نیست، تحمیل حرف باطل است. برای جلب اعتماد ایران اول آمریکا باید کلیه تحریم ها را لغو کند تا سپس ایران به تعهدات برجامی خود عمل کند.
خامنه ای در آخرین دیدار با دولت روحانی در ۶ مرداد ۱۴۰۰ گفت که در دولت ۸ ساله حسن روحانی طرفدار مذاکره با آمریکا اثبات شد که اعتماد به غرب نه تنها جواب نمی دهد، بلکه آنها هر جایی که توانستند ضربه ای به ایران زدند، اگر بیش از این نزدند، توانش را نداشتند. این تجربه مهمی برای دولت های بعدی ایران است. منوط کردن برنامه های داخلی به همراهی با غرب- چنان دولت روحانی کرد- قطعاً شکست خورده است. تمامی عدم موفقیت های دولت روحانی ناشی از همراهی با غرب بود. چون آنها دشمن هستند. در مذاکرات ۶ دور اخیر وین نیز دولت بایدن سر مواضع عنادآمیز آمریکا محکم ایستاد و یک قدم جلو نیامد. تحریم ها را فقط روی کاغذ بر می دارند، نه در عمل. شرط جدید هم گذاشته اند که احیای برجام منوط به قبول مذاکره و توافق بعدی در دیگر موضوعات اختلافی( موشکهای ایران، حضور منطقه ای ایران، و….) است. معنای این شرط این است که اگر ایران حاضر به مذاکره در دیگر زمینه ها نباشد، ناقض برجام به شمار خواهد رفت. دولتِ بایدن: «کاملاً ناجوانمردانه و خباثت‌آلود برخورد میکنند و هیچ اِبائی هم از اینکه آنچه را قول دادند نقض کنند ندارند؛ هیچ. یک بار توافقها را نقض کردند و کاملاً بی‌هزینه نقض کردند. و الان هم که [به آنها] گفته میشود شما بایستی قول بدهید، تضمین بدهید که نقض نمیکنید، میگویند نه، ما تضمین نمیدهیم.»
ارزیابی مواضع خامنه ای
در مورد سخنان و ادله آیت الله خامنه ای چه می توان گفت؟
یکم- اشتباه مهلک خامنه ای این است که روابط بین الملل را عرصه اعتماد به شمار می آورد و فقط آمریکا و اروپا را غیر قابل اعتماد قلمداد می کند. در حالی که تأمین منافع دولت ها- از هر راهی- اساس روابط بین الملل در جهان به شدت رقابتی است. خدعه، نیرنگ، پیمان شکنی، سرقت، ترور، کودتا، جنگ، و….برخی روش های دستیابی به اهداف در روابط بین الملل هستند. متحد و غیر متحد هم ندارد. به چند مثال زیر توجه کنید:
الف- اسرائیل متحد استراتژیک آمریکاست. بسیاری از داشته ها و موقعیت اش را مدیون کمک های همه جانبه مالی و نظامی و تکنولوژیک آمریکا است. اما اسرائیل حتی به متحدی که موجودیتش را مدیون آن است نیز رحم نکرده و نمی کند. حمله هوایی و دریایی اسرائیل به ناو تجسسی آمریکایی “یو اس اس لیبرتی” در ۸ ژوئن ۱۹۶۷ در آب های بین المللی که به کشته شدن ۳۴ نظامی و مجروح شدن ۱۷۱ نظامی آمریکا منتهی شد، یک شاهد این مدعاست. دولت اسرائیل به دروغ به دولت آمریکا گفت که این کشتی را با کشتی مصری اشتباه گرفته بود. در حالی که به نوشته هاآرتص ۱۱ جولای ۲۰۱۷، اسناد نشان می دهد که خلبان های اسرائیلی کاملاً از آمریکایی بودن کشتی مطلع بودند. دولت و کنگره آمریکا به ناچار دنبال این مسئله را نگرفتند. در حالی که کاپیتان کشتی در ۱۹۹۸ در نامه ای به بیل کلینتون- رئیس جمهور وقت آمریکا- خواستار بازگویی حقایق شد.
ب- اسرائیل همیشه از آمریکا جاسوسی کرده و می کند. جاناتان پولارد جاسوس یهودی کارمند نیروی دریایی آمریکا اطلاعات سری آمریکا از شوروی، پاکستان، سوریه و لیبی را به اسرائیل تحویل داد. او در ۴ ژوئن ۱۹۸۶ گناهکار شناخته شد و در سال ۱۹۸۷ به حبس ابد محکوم شد. تمامی دولت های اسرائیل در این مدت به روسای جمهور آمریکا و کنگره این کشور برای آزادی او فشار وارد می آوردند. اسرائیل در سال ۱۹۹۵ به وی تابعیت اسرائیلی داد. در نهایت در نوامبر ۲۰۱۵ پولارد پس از ۳۰ سال آزاد شد و در ۳۰ دسامبر ۲۰۲۰ با هواپیمای اختصاصی شلدون ادلسون راهی اسرائیل شد. نتانیاهو در مقابل پلکان هواپیما به استقبال او رفت و گذرنامه اسرائیل را به او تحویل داد. جاسوسی از متحد استراتژیک بخشی از روابط بین الملل است.
پ- به دلیل جاسوسی قوی اسرائیل در آمریکا، دولت اوباما برای آغاز مذاکرات سری هسته ای با ایران در عمان، راهی بسیار مخفیانه انتخاب کرد تا اسرائیلی ها از آن مطلع نشوند و آن را به هم نزنند. اسرائیل از وقتی از موضوع مطلع شد، برای بر هم زدن آن دست به هر اقدامی زد. نتانیاهو علی رغم مخالفت رئیس جمهور آمریکا به این کشور سفر کرد و در کنگره آمریکا علیه اوباما و اهدافش برای توافق هسته ای با ایران سخن گفت. در حالی که اوباما سطح کمک های مالی بلاعوض آمریکا به اسرائیل را برای یک دوره ۱۰ ساله به حدود سالی ۴ میلیارد دلار افزایش داده بود. “منافع نتانیاهو” بسیار مهمتر از “منافع آمریکا” و “منافع جهان” بود که از طریق برجام حاصل می شد.
ت- “قرارداد قرن” فرانسه با استرالیا در سال ۲۰۱۶ منعقد شد که شرکت “ناول گروپ” فرانسه ۱۲ زیر دریایی برای استرالیا- به ارزش ۵۰ میلیارد دلار در آغاز کرد و حدود ۹۰ میلیارد دلار در پایان کار- بسازد. نخست وزیر استرالیا- اسکات موریسون- در نشست مجازی مشترک با جو بایدن و بوریس جانسون از لغو قرار با فرانسه و خرید زیر دریایی از آمریکا خبر داد. لغو این قرارداد مستقل از خسارت های مالی، موجب بیکاری حدود ۲ هزار نفر در فرانسه شد. دولت فرانسه این عمل را “خنجر از پشت” به شمار آورد. وزیر خارجه فرانسه، آمریکا و استرالیا را به دروغگویی متهم کرد و انگلیس را هم به “فرصت طلبی آنی” متهم کرد. نکته قابل توجه این است که در جهان در حال رقابت، اعتماد میان متحدان عضو سازمان ناتو هم جایی ندارد.
ث- آیا روسیه قابل اعتماد است. بخش بسیار گسترده ای از سرزمین های ایران را روسیه از ایران جدا کرد. روسیه در زمان استالین نیز به دنبال جدا کردن استان آذربایجان و کردستان از ایران بود. روسیه در پرونده هسته ای هم به تمامی قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران رأی داد. روسیه در سوریه کاملاً با حملات اسرائیل به نیروهای ایران و متحدانش هماهنگ است. اسرائیل با مجوز روس ها بیش از ۵۰۰ بار به ایران و متحدانش حمله کرده است. روسیه همیشه از اختلاف ایران و آمریکا به سود خود بهره برده است.
ح- آیا چین قابل اعتماد است. چین که آیت الله خامنه ای و حکومت یکدست شده این همه می کوشند تا خود را به متحد آن تبدیل سازند، رسماً اعلام کرد که عربستان سعودی «متحد استراتژیک» آن کشور است و در حال کمک به سعودی ها برای تولید موشک های بالستیک است. سی ان ان ۲۳ دسامبر ۲۰۲۱ به نقل از مقامات اطلاعاتی آمریکا نوشت که چین تکنولوژی پیشرفته موشکی را به عربستان منتقل کرده و در حال کمک به آن کشور برای تولید موشکهای بالیستیک است. عربستان- بزرگترین خریدار سلاح در جهان- اینک در حال تولید موشکهای بالیستیک است. وزارت خارجه چین در واکنش به این گزارش اعلام کرد: «چین و عربستان سعودی متحدان همه جانبه استراتژیک هستند، و به همکاری دوستانه در همه زمینه ها، از جمله همکاری نظامی پرداخته اند. این همکاری‌ها ناقض قوانین و توافق‌های بین المللی نیستند و شامل [همکاری] در گسترش سلاح‌های کشتار جمعی نمی‌‌شوند.» موارد بسیاری وجود دارد که چین به زیان ایران کار کرده است. نفت ایران را بسیار ارزان می خرد و به جای پول، کالا به ایران تحویل می دهد. تاکنون حاضر به سرمایه گذاری در ایران نشده و منافع رابطه بسیار مهم با آمریکا را فدای رابطه با ایران نمی سازد.
ج- عراق و سوریه که صدها ایرانی جان خود را نثار آنها کردند نیز قابل اعتماد نیستند. عراق پول صادرات ایران را نداده و نمی دهد. در حالی که بابت حمله به کویت ۵۲ میلیارد دلار خسارت به آن کشور پرداخت کرد، در مورد تجاوز ۸ ساله به ایران که حدود یک هزار میلیارد دلار خسارت برای ایران در پی داشت، یک دینار هم به ایران پرداخت نکرد. ایران نقش بسیار مهمی در عدم فتح کل عراق از سوی داعش داشت ولی عراق حاضر نیست دلارهای ایران را بدهد.
دوم- آمریکاشناسی خامنه ای بسیار ساده و بسیط است. حتی اگر اوباما پای برجام را امضا کرده بود، باز هم تفاوتی نمی کرد و ترامپ از آن خارج می شد. مگر ترامپ از معاهده های جهانی آب و هوایی پاریس، از یونسکو، از شورای حقوق بشر سازمان ملل، و…خارج نشد؟ امضای یک رئیس جمهور آمریکا برای رئیس جمهور بعدی فاقد اعتبار است. منافع دولت را رئیس جمهور وقت تشخیص می دهد که چیست. ترامپ فقط و فقط برای خشنودی اسرائیل از یونسکو و شورای حقوق بشر سازمان ملل خارج شد. اتفاقاً ترامپ برای نابودی میراث اوباما- و به تحریک نتانیاهو- از برجام خارج شد. اگر امضای اوباما پای برجام بود، حتی زودتر خارج می شد.
تنها توافق دارای ضمانت با آمریکا، توافقی است که به تصویب کنگره آمریکا رسانده و به قانون تبدیل شود. فرض کنیم روحانی و اوباما برجام را امضا کرده و کنگره آمریکا هم آن را به قانون تبدیل کرده بود. به نفتا بنگرید. در سال ۱۹۹۰، مذاکره دیپلماتیک موافقتنامه تجارت آزاد بین سه کشور آمریکا، کانادا و مکزیک (نفتا) با حضور رئیس جمهور آمریکا جرج بوش ، نخست وزیر کانادا برایان مالرونی و رئیس جمهور مکزیک کارلوس سالیناس دگورتاری دنبال شد. مجلس نمایندگان آمریکا در ۱۷ام نوامبر سال ۱۹۹۳ این توافقنامه را تصویب کرد. مجلس سنا هم در ۲۰ام نوامبر سال ۱۹۹۳ آن به تصویب رساند. بیل کلینتون توافقنامه را در ۸ام دسامبر ۱۹۹۳ به قانون تبدیل کرد و از ۱ام ژانویه سال ۱۹۹۴ به اجرا درآمد. اما دونالد ترامپ گفت که قصد دارد نفتا را ترک کند. او با فشار زیاد کانادا و مکزیک را مجبور به تغییر نفتا به سود آمریکا کرد. حتی به قانون مصوب کنگره آمریکا هم نمی توان اعتماد کرد. مسئله قدرت و منافع در جهان بسیار رقابتی شده است. هر جا تشخیص دهند قادرند با قدرت منافع بیشتری کسب کنند، توافقنامه جهانی که به قانون تبدیل شده را هم نادیده خواهند گرفت. مگر دیگر دولت ها همین کار را انجام نمی دهند؟
برای شناخت بیشتر واقعیت روابط بین الملل خوب است که خامنه ای و رهبران جمهوری اسلامی به مورد “پیمان عدم اشاعه سلاح های هسته ای” (ان. پی. اتی) توجه کنند. “ان پی تی” در اول جولای ۱۹۶۸ از سوی آمریکا، اتحاد شوروی و بریتانیا امضا شد. فرانسه و چین در ۱۹۹۲ آن را امضا کردند. بر طبق بند ۶ “ان. پی. اتی” کشور های دارای سلاح هسته‌ای قبول کردند که به تدریج سلاح‌های هسته‌ای خود را کنار بگذارند. اما کشورهای دارای سلاح های هسته ای نه تنها سلاح های هسته ای خود را نابود نکردند، بلکه تمام قدرتِ خود را علیه فاقدان این سلاح به کار گرفتند تا به سلاح هسته ای دست نیابند. حتی اسرائیل دارای ۲۰۰ الی ۳۰۰ کلاهک هسته ای که عضو “ان پی تی” نیست ، با حمایت دولت های دارای سلاح هسته ای به تأسیسات هسته ای عراق و سوریه حمله و آنها را نابود کرد و اینک سال هاست که به طور آشکار از قصد خود برای حمله نظامی به ایران و نابودی کلیه تأسیسات هسته ای ایران سخن می گوید. اگر حمله کند، قطعاً آمریکا از آن حمایت خواهد کرد و کشورهای دیگر هم محکومش نخواهند کرد.
سوم- خامنه ای باید آمریکا شناسی خود را تقویت کند. احیای برجام، احیای چیزی است که به محض پیروزی جمهوری خواهان در انتخابات کنگره در نوامبر ۲۰۲۲ یا ریاست جمهوری در نوامبر ۲۰۲۴ کارش تمام است. حتی اگر برجام احیا شود، کشورهایی که باید با ایران قراردادهای بزرگ ببندند و یا در ایران سرمایه گذاری کنند، بخوبی دارای این تجربه هستند و منتظر می مانند تا تکلیف انتخابات آمریکا روشن شود. آنان سرمایه خود را هدر نخواهند داد. چرا که می دانند چه چیزی در انتظار آمریکا و آنان است. تمامی نظرسنجی هایی که تاکنون صورت گرفته ترامپ را پیروز رقابت احتمالی نشان می دهند.
چهارم- خامنه ای از ایستادگی و پیروزی و دستاوردهای نبرد سخن می گوید. منظور او چیست؟
الف- دونالد ترامپ در توجیه ترور قاسم سلیمانی در عصر جمعه ۱۳ دی ۱۳۹۸ در توییتی نوشت که «قاسم سلیمانی هزاران آمریکایی را در یک بازه طولانی کُشت یا به شدت زخمی کرد و در حال توطئه چینی برای کُشتن شمار بیشتری بود. ولی گیر افتاد.» وزارت دفاع و وزارت خارجه آمریکا نیز در بیانیه‌های خود گفتند که «سلیمانی مسئول قتل صدها سرباز آمریکایی بود.» واشنگتن اگزامینر ۲۰ ژانویه نوشت که قاسم سلیمانی «مسئول کشته شدن بیش از ۶۰۰ سرباز آمریکایی در عراق بود.» اگر مدعیات ترامپ و پامپئو راست باشد، سلیمانی وارد نبردی شده بود که پایانش برای خود او روشن بود و در آرزویش به سر می بُرد. احتمالاً کشته و زخمی کردن هزاران نظامی آمریکا در عراق و افغانستان از نظر او یک دستاورد به شمار می آورد.
ب- ایران در انتقام ترور قاسم سلیمانی در ۱۸ دی ۱۳۹۸ با ده ها موشک بالستیک پایگاه نظامیان آمریکا در عین الاسد در استان الانباز عراق و پایگاهی در اربیل را هدف قرار داد. پنتاگون در دسامبر ۲۰۲۱ گفت که به ۳۹ سرباز آسیب دیده در این حمله نشان افتخار با عنوان قلب ارغوانی داده است. و بعد آنها را به ۵۰ سرباز افزایش داد. سی بی اس نوشت که حمله موشکی ایران با موشک های بالستیک بزرگترین حمله علیه نظامیان آمریکا در طول تاریخ بوده است. در واقع، از جنگ جهانی دوم تاکنون، هیچ کشور یا دولتی به یک پایگاه نظامی آمریکا حمله نکرده بود. خامنه ای قطعاً این را افتخاری بزرگ به شمار می آورد.
پ- خامنه ای تأکید کرده که اخراج آمریکا از خاورمیانه تنها انتقام ایران از آمریکا برای ترور قاسم سلیمانی خواهد بود. در این مدت کل نظامیان آمریکا افغانستان را به نحو شکست خورده و تحقیرآمیزی ترک کردند. عراق هم اعلام کرد که کل نظامیان آمریکا تا هفته گذشته آن کشور را ترک کرده اند. البته در مورد عراق مسئله صرفاً با تغییر نام حل شده و نظامیان آمریکا در عراق حاضرند، منتهی به نام کمک های مستشاری. بدون تردید متحدان ایران در عراق و سوریه به دنبال اخراج نظامیان آمریکا از این دو کشورند. منتهی مزاحمت های آنان ممکن است به واکنش های نظامی آمریکا علیه ایران بینجامد.
پنجم- خامنه ای می گوید هیچ ایرانی با شعور، با غیرت و با شرفی حاضر نمی شود با آمریکا بر سر “مسائل ناموسی” مذاکره کند. یا هیچ ملت آزاده ای مذاکره زیر فشار را نمی پذیرد. تاریخ ملل و کشورهای مختلف سرشار از وقوع چنین رخدادهایی است. گاه انسان های با شرف، با غیرت، با شعور و آزاده مجبور می شوند برای حفظ موجودیت کشورشان و منافع مردمشان تحت فشار و بر سر مسائل ناموسی مذاکره کنند. آیت الله خمینی تا دو هفته قبل از پذیرش قطعنامه ۵۹۸ شورای امنیت سازمان ملل پذیرش آن را جنگ با خدا و پیغمبر قلمداد می کرد. سپس برای نجات ایران و ایرانیان- یا نجات نظام؟؟؟ـ به درستی آن قطعنامه را پذیرفت. اما اکنون سخن بر سر مذاکره ی با آمریکا در مورد «مسائل ناموسی» نیست، سخن بر سر مذاکره در مورد احیای برجام است. مذاکره مستقیم با آمریکا در این مورد چه اشکالی دارد؟ اگر ناموسی است، چرا قبلاً بر سر ناموس مذاکره کردید؟
ششم- خامنه ای می گوید وقتی با آمریکا مذاکره خواهیم کرد که از نظر قدرت برابر باشیم. این آرزوی موجهی است، اما ایران هیچ گاه از نظر قدرت اقتصادی، سیاسی، نظامی، علمی، فرهنگی و جغرافیایی با آمریکا برابر نخواهد شد. فرض کنیم این کار شدنی باشد و خامنه ای در حال انجام این کار است. اما قدرتِ برابر شدن چند دهه طول خواهد کشید؟ واقعیت این است که هر چه زمان بگذرد، تحت تحریم ها و افزایش آنها در اثر عدم احیای برجام، ایران ضعیف تر و ضعیف تر خواهد شد. حتی اگر درگیری نظامی و جنگ رخ ندهد، وقتی قدرت مرکزی ضعیف می شود، نیروهای گریز از مرکز فعال شده و موجودیت ایران را به خطر خواهند انداخت. خامنه ای و حکومت یکدست شده هم حاضر به پذیرش پروسه گذار به دموکراسی نیستند. حتی حاضر به آزادی کلیه زندانیان سیاسی (کارگران، معلمان، دانشجویان، زنان، نویسندگان، و….) و عقیدتی(بهائیان، و…) نیست. آشتی ملی را نمی پذیرند. در این شرایط فقر و فلاکت زده یک امام جمعه اهل تسنن را برای یک انتقاد ساده بر کنار می سازند. با این روش ها ایران چگونه قدرتمند خواهد شد؟
هفتم- آیا ایران و آمریکا به طور مطلق فاقد منافع مشترک هستند؟ فقط به برخی موارد بنگرید: الف- عراق با ثبات و یکپارچه که بتواند از خود در برابر داعش دفاع کند. ب- شکست کامل داعش در سوریه، عراق، و افغانستان. پ- سوق دادن طالبان به سوی یک دولت معتدل که پایگاه در اختیار گروه‌های تروریستی نگذارد و اقوام و مذاهب مختلف را در قدرت شریک سازد. ت- جلوگیری از تسلط روسیه بر بازار گاز طبیعی، و تسلط آن بر دریای خزر، بطوری که منافع کشورهای دیگر نیز تامین شود. ث- عقد یک پیمان امنیت جمعی که امنیت همه کشورهای خاورمیانه را تضمین کند. این مورد اکنون برای آمریکا بسیار حیاتی است، چون نیروهایش را باید در درجه اول معطوف به چین و در درجه دوم معطوف به روسیه سازد. ج- پاکسازی خاورمیانه از سلاح های هسته ای و کشتار جمعی. در این مورد آمریکا فقط اسرائیل را مستثنی می سازد. اما طرح این مسأله از سوی ایران می تواند کلیه کشورهای منطقه را با ایران همسو سازد.
مذاکره پیرامون این منافع مشترک نه تنها می تواند به رفع تحریم های هسته ای منتهی شود، احتمالاً می تواند به رفع اختلافات غیر هسته ای و رفع تحریم های غیر هسته ای هم بینجامد. مسئله موشکی ایران را در نظر بگیرید. وقتی پیمان امنیت جمعی برای کل خاورمیانه وجود داشته باشد، ایران هم نیروی دریایی و هوایی و زمینی مدرن خواهد داشت. وقتی همه با هم دوست شوند و از هم نهراسند، مسابقه تسلیحاتی و هدر دادن هزاران میلیارد دلار منتفی خواهد شد.
منبع: رادیو زمانه ، ۵ دی ۱۴۰۰
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید