زیتون ـ فروغ ایزدی: روز ۱۸ دی ۱۴۰۰ دوسال پس از سرنگونی هواپیمای اوکراینی، انتشار مصاحبه «محسن اسدی لاری» و همسرش «زهرا مجد» با روزنامه شرق و پیش از آن سایت انصاف‌نیوز زلزله خفیفی در دستگاه رسانه‌ای و سیاسی ایران ایجاد کرد. پرونده سرنگونی هواپیمای اوکراینی به وسیله موشک‌های سپاه حالا در حال بدل شدن به یکی از بزرگترین پرونده‌های حقوقی بین‌المللی برای جمهوری اسلامی است.
در گفتگوی این دو عضو از خانواده‌های قربانیان با روزنامه شرق آمده است؛ حسین سلامی، فرمانده سپاه پاسداران، در دیداری به آنان گفته: «می‌دانید اگر اینها نبودند، چه جنگی می‌شد؟ …اگر که این اتفاق نمی‌افتاد {سرنگونی هواپیما}، ۱۰ میلیون جمعیت کشته می‌شدند و این واقعه باعث شد که این جنگ رخ ندهد.»
حال سپاه پاسداران به این اظهارات واکنش نشان داده. رمضان شریف، سخن‌گوی سپاه، گفته؛ روایت پدر و مادر محمد حسین و زینب اسدی‌لاری، برادر و خواهری که در سرنگونی هواپیمای اوکراینی کشته شده‌اند، از این دیدارشان با فرمانده کل سپاه، «ناقص و تحریف‌شده» است. او در ادامه نقل قولی که از سلامی شده بود را «امری خلاف واقع و به دور از انصاف» خواند. رمضان شریف اما توضیح تکمیلی‌ای مبنی بر اینکه اصل حرف سلامی چه بوده است که این خانواده روایتی «ناقص» از آن دادند، را ارائه نکرد.
در این گفتگوهای شرق و انصاف‌نیوز، برای نخستین بار و به صراحت واژه «سپر انسانی» برای قربانیان هواپیمای اوکراینی از زبان این دو عضو خانواده قربانیان که از نزدیکان به نظام هم محسوب می‌شوند، شنیده شد. اسدی لاری، مدیرکل سابق همکاری‌های بین‌الملل وزارت بهداشت دولت روحانی و همسرش مجد جباری سرپرست بورسیه‌های وزارت بهداشت است. آنها در این مصاحبه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی را متهم به «شلیک عمدی به هواپیمای اوکراینی برای ممانعت از حمله احتمالی آمریکا» در ۱۸ دی سال ۹۸ کردند. متهم به کشتار عمدی ۱۷۶ سرنشین بیگناه. ۱۷۶ زن، مرد و کودک.
اسدی لاری در مصاحبه با انصاف نیوز می‌گوید: «به این نتیجه رسیدیم که اینها به عنوان سپر انسانی هواپیما را زدند… شاید می‌خواستند بزنند و بیندازند گردن آمریکا. این کار را قبلا در اقدامات مشابهی هم انجام داده بودند… می‌گویند اگر این هواپیما نمی‌افتاد جنگ سختی همان روز بعد اتفاق می‌افتاد، امریکا حمله می‌کرد و ده میلیون جمعیت شاید در خطر بودند!» مصاحبه زوایای مهم دیگری هم داشت. اسدی لاری تصریح می‌کند:«… اراده‌ای بر روشن کردن موضوع ندارند؛ چه در جریان این دو جلسه دادگاه و چه در جلسات دیگری که داشته‌ایم به چنین باوری رسیدیم. هر بار – نمی‌دانم این را بگویم یا نه – ولی متاسفانه مشخصاً فشار از جاهای دیگری روی دادگاه است.» این در حالی است که به تاکید انصاف نیوز بخش‌هایی از این مصاحبه مهم اساسا اجازه انتشار نیافت.
قبلا خانواده‌های قربانیان بارها گزارش داده بودند صبح روز سرنگونی، به آنها اجازه داده نشد وسایل باقیمانده از عزیزانشان را تحویل بگیرند. ظن قوی این است که در موبایل، دوربین یا لپ تاپ قربانیان اطلاعاتی موجود بوده که نمی‌خواستند منتشر شود. زهرا مجد می‌گوید:« هیچ وسیله‌ای از بچه‌ها را به ما تحویل ندادند، جز پاسپورت سوخته شده‌ی دخترم. نه موبایل، نه لپ تاپ و نه حتی پول‌های آنها تحویل داده نشده. … این احتمال می‌رود که اطلاعاتی در وسائل بچه‌ها بوده و در واقع بچه‌ها شاید در لحظات آخر فیلم‌هایی گرفته‌اند و اطلاعاتی بوده است که نمی‌خواهند در اختیار قرار گیرد. اکثر خانواده‌ها همینگونه بودند و شاید چند مورد نادر در اختیار خانواده‌ها قرار گرفت، که آنها هم اطلاعاتشان پاک شده است.»
شلیک عمدی یا خطای انسانی؟
اخبار ساعت ۷ صبح روز ۲۱ دی ۱۳۹۸ برای خیلی از مردم ایران ویرانگر بود. سه روز شایعه شلیک عمدی به هواپیما در افواه پیچیده بود اما هنوز مردم در اعماق قلب و ذهن دعا می‌کردند این شایعه غلط باشد. با وجود تحلیل‌ها و خبرسازی‌های مختلف، همچنین پنهان‌کاری‌ها و تکذیب‌های متوالی، در نهایت شلیک موشک به پرواز ۷۵۲ توسط ستاد کل نیروهای مسلح ایران تأیید شد. دلیل شلیک موشک به این هواپیمای مسافربری، در اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح، «خطای انسانی غیرعمد در تشخیص شیء پرنده» اعلام شد. بهانه‌ای که هرگز از سوی خانواده ها و افکارعمومی پذیرفته نشد.
زهرا مجد در گفتگو با انصاف نیوز تاکید می‌کند: «ما الان بحث داریم که این سرنگونی عمدی بوده است یا غیرعمدی. نمی‌دانم سیاست رسانه‌ی شما چیست و خیلی از افراد هم نمی‌خواهند این مسئله را بپذیرند، ولی ما شواهدی جمع آوری می‌کنیم که این مساله عمدی بوده است!»
تو بودی میزدی؟!
به نظر می‌رسد که حاکمیت با علم به عمدی بودن این شلیک، پیش از اجازه تایید رسمی و انتشار خبر آن از طریق خانواده‌های زندانیان دست به کار توجیه این شلیک مرگبار شد.
پخش یک کلیپ ساخته اکانتی گمنام به نام گفتگو پلاس در اینستاگرام دو روز گذشته در فضای مجازی جنجالی آفریده است. گزارشگر از دختران و پسران جوان می‌پرسد اگر شما در موقعیت انتخاب بودید و فقط ۱۰ ثانیه فرصت داشتید بین شلیک موشکی که ۲۰۰ نفر را می‌کشد با شلیکی که ۵ هزار نفر در اثر آن کشته می شوند کدامیک را انتخاب می کردید؟ مصاحبه شوندگان هم پاسخ می‌دهند حتما به مرگ ۲۰۰ نفر راضی می‌شدیم چون به هر حال ۵ هزار نفر عدد بزرگتری است.
به نظر می‌رسد سفارش دهندگان این کلیپ دیگر بر طبل سناریوی «خطای اپراتور» نمی‌کوبند و سعی دارند با شکل دادن به دوگانه‌های ساختگی و تولید مصاحبه‌های سفارسی، اصل عمل را توجیه کرده و از آن جرم‌زدایی کنند. تا به این ترتیب لااقل بدنه وفادار به خود را بعد از این حجم عظیم از تناقض‌گویی و دروغ حفظ کنند.
واکنش کاربران شبکه‌های اجتماعی به این ویدئو گسترده و خشمگین بود.
نکنید، نسازید، نمک به زخم نپاشید. نکنید برادر من، خواهر من نکنید، نسازید!
— آرامه اعتمادی (@aramehetemadi) January 8, 2022
شعله خشم خانواده‌های از دست رفته‌ها رو بیشتر نکنید.
با چنین جمله‌ای این کلیپ سخیف و سطحی رو تموم می‌کنید؛ «اون لحظه بهترین تصمیم بود؟!»
شرم نمی‌کنید؟ شرم نمی‌کنید؟ شرم نمی‌کنید؟ شرم نمی‌کنید؟ شرم نمی‌کنید؟ pic.twitter.com/pW9blDrocJ
صدا و سیما: به دلیل پیچیدگی مسئله ترجیح می دادیم جعبه سیاه در ایران باشد
صدا و سیما اما همچنان بر روایت «خطای اپراتور» باقی مانده و در ویدئویی که در آن به زعم خود سعی دارد به نقاط مبهم این ماجرا پاسخ دهد، می‌گوید: «ساعت ۴ و ۵۴ دقیقه روز حادثه در چینش سامانه پدافندی تغییری رخ می‌دهد که موجب تغیر در سمت سامانه می‌شود . در ادامه کاربر جهت شمال سامانه را اصلاح نمی‌کند و در نتیجه جهت اشیا مشاهده شده در رادار را با افزایشی ۱۰۵ درجه ای تشخیص می‌دهد. در نتیجه هواپیمای اوکراینی را که در جهت ۱۴۳ درجه در حرکت بود در حال حرکت در زاویه ۲۵۰ درجه‌ای و درنتیجه نیروی متخاصم تشخیص می دهد و شلیک می‌کند.»
خانواده اسدی لاری می‌گویند سردار سلامی به دیدن آنها رفته و با صراحت گفته است:«اگر این اتفاق نمی افتاد {سرنگونی هواپیما} آمریکا به ایران حمله می‌کرد و ۱۰میلیون نفر کشته می‌شدند و این واقعه باعث شد این جنگ رخ ندهد.»
در این ویدیو، در پاسخ به اینکه چرا بازخوانی جعبه سیاه با تاخیر انجام شد احمدی، معاون سازمان هواپیمایی کشوری می‌گوید: «ما می‌دانستیم اتفاقی در هوا رخ نداده، اتفاقی روی زمین افتاده و برای اینکه فضای پروازی را هر چه زودتر امن کنیم …اولویت را گذاشتیم روی اتفاق‌هایی که روی زمین می‌افتند….سعی کردیم جعبه سیاه را در ایران بخوانیم اما تجهیزات را به ما ندادند و حتی حاضر نشدند بفروشند. البته تاکید می‌کند:«سانحه از یک پیچیدگی‌هایی برخوردار بود که ما دوست داشتیم همه چیز تحت اختیار خودمان باشد….بعد هم کرونا پیش آمد و کشورهای درگیر از ما خواستند{بازخوانی} به تاخیر بیفتد.»
پیچیدگی‌هایی که او توضیح نمی‌دهد همین افشاگری خانواده اسدی لاری است. آنها روز گذشته با روزنامه شرق هم مصاحبه و تصریح کردند سردار سلامی به دیدن آنها رفته و با صراحت گفته است:«اگر این اتفاق نمی افتاد {سرنگونی هواپیما} آمریکا به ایران حمله می‌کرد و ۱۰میلیون نفر کشته می‌شدند و این واقعه باعث شد این جنگ رخ ندهد.»
مصادره ماجرا از سوی جمهوری اسلامی
دوسال پس از شلیک مرگبار به هواپیمای پی‌اس۷۵۲ هنوز داغ آن تازه است. این را می‌توان از میزان همدردی با بازماندگان و استفاده از نمادهای سوگواری و هشتگ‌های مرتبط در شبکه‌های اجتماعی دید. اما هرچه زمان جلوتر می‌رود و به موازات تلاش‌های انجمن خانواده‌های داغدار در ایران و کانادا، دستگاه پروپاگاندای جمهوری اسلامی قصد کرده به لطایف‌الحیلی صاحب عزاییِ ساقط کردن هواپیما را مصادره کند. مثل همه موارد گذشته جمهوری اسلامی قصد دارد خود را نه تنها شریک غم بازمانده ها که صاحب عزا جلوه دهد.
بعد از آن که هشتگ #من_هم_شمعی_روشن_خواهم_کرد ترند شد خبرنگار صدا و سیما تکه‌ی یونولیت به دست در خیابان‌ها از رهگذران می‌خواست شمعی روشن کنند.
معصومه ابتکار، معاون رئیس‌جمهوری در دولت حسن روحانی، در توییتی با کنار هم گذاشتن واقعه سرنگون شدن هواپیمای اوکراینی با شلیک موشک‌های سپاه پاسداران، کشته شدن قاسم سلیمانی و جان باختن عده‌ای در مراسم تشییع جنازه او در کرمان، از هشتگ «من هم شمعی روشن می‌کنم» استفاده کرد و نوشت: «سه عزا: یکی بزرگتر از دیگری.» توییتی که واکنش‌های بسیار زیادی برانگیخت. کاربران متعددی با یادآوری آنچه جمهوری اسلامی در ماجرای ساقط کردن هواپیما و اقدامات بعدی انجام داده از او خواستند از مصادره هشتگ دست بردارد.
قاضی زاده هاشمی رییس بنیاد شهید هم اعلام کرد همه قربانیان از نظر جمهوری اسلامی «شهید» محسوب می‌شوند. حرفی که بنزینی روی آتش خانواده‌ها بود. آنها در گفتگوهای تلویزیونی با رسانه‌های خارج از کشور و انتشار پست در شبکه‌های اجتماعی با ابراز این جمله که «از شما بیزاریم» گفتند قبل از هر چیزی دنبال اجرای عدالت و دادخواهی هستند.
محمدجواد آذری جهرمی، وزیر ارتباطات در دولت حسن روحانی، هم با انتشار عکس کفش کودکی به جا مانده از سرنگونی هواپیما نوشت: « در دلم غصه‌ای گره‌گیر است…»
البته در این میان چنانچه دور از انتظار هم نبود خانواده‌های قربانیان بدهکار هم شدند. کاظم صدیقی امام جمعه تهران در خطبه‌های نماز جمعه این هفته گفت: «خانواده‌های جانباختگان بدهکار انقلاب بودند.»
با اینکه خانواده‌ها در گفتگوهای رسانه‌ای اعلام کرده‌اند ماموران حکومت مانع از برگزاری آزادانه مراسم سالگرد شده‌اند، امسال در دومین مراسم، هلیکوپتری بر فراز سر جمعیت پرواز می کرد که موجب اخلال در برگزاری مراسمی شد که به ابتکار خانوده‌ها برگزار شده بود. ویدیوهایی که آرش عاشوری نیا، عکاس روی توییترش منتشر کرد نشان می‌دهد مادران داغدار رو به آسمان و خطاب به هلیکوپتر فریاد می‌زنند: «برو گمشو، برو گمشو».
از #شاهدشهر می‌خوام براتون روایت کنم، جایی که متاسفانه گهگاه در اون زندگی می‌کنم، هر هفته از این نقطه عبور می‌کنم؛
— Arash Ashourinia (@Ashourinia) January 8, 2022
از آخرین نقطه‌ی پرواز #هواپیمای_اوکراینی، پرواز #PS752
دوسال پس از شلیک موشک و سقوط در این نقطه و جان‌باختن ۱۷۶ انسان pic.twitter.com/vCmqL0BKMB
او در توییترش نوشت:« شاید حداقل انتظار رفتاری انسانی، دوسال پس از فاجعه این باشد که خانواده‌ی مسافران پرواز #PS752، مسافرانی که جمهوری اسلامی آنها را «شهید» نامیده، بتوانند در محل سقوط، جایی دور از فضای شهر بزرگی چون تهران، ساعتی دور هم جمع شوند و سوگواری کنند. بارها و بارها و بارها هلیکوپتر مذکور در ارتفاع بسیار پایین حرکت کرد و برنامه را به هم ریخت، عکس‌ها، گل‌ها،بادکنک‌ها و شمع‌ها را خراب و پراکنده کرد تا مثلا ۴ تا گلایل پخش کند و احتمالا تصویر/روایت مورد نظر را بسازند.»
سحرگاهی که خونین شد
شلیک به هواپیمای مسافربری اوکراین تنها چند ساعت بعد از بحران سیاسی شدید بین ایالات متحده و ایران رخ داد. درست پس از زمانی که ایران به پایگاه هوایی عین‌الاسد که مقر نیروهای آمریکایی در کشور عراق است، ۱۵ موشک شلیک کرد و همه کشور در التهاب مقابله به مثل آمریکا بود، ایران پرواز ۷۵۲ را هم ساقط کرد.
پرواز شماره ۷۵۲ اوکراین، در ۱۸ دی ۱۳۹۸ (۸ ژانویه ۲۰۲۰) ساعت ۶:۱۹ صبح، اندکی پس از برخاستن از فرودگاه بین‌المللی امام خمینی هدف دو موشک قرار گرفت که به فاصله ۲۴ ثانیه از سامانه موشکی تور پدافند هوایی سپاه پاسداران شلیک شدند و کمی بعد این هواپیما در نزدیکی شاهدشهر شهریار سقوط کرد. همه ۱۷۶ سرنشین این پرواز شامل مسافران و خدمه جان باختند.
ایران در نخستین موضعگیری بلافاصله علت سقوط را «نقص فنی» اعلام کرد.
روز بعد، مقامات اطلاعاتی آمریکایی اعلام کردند که تصاویر ماهواره‌های شناسایی مادون قرمز مستقر در فضا با اطمینان شلیک و نزدیک شدن دو موشک سطح به هوا به بدنه هواپیما را نشان می‌دهد.
دو سه ویدیو تصادفی که رهگذران روی وب منتشر کردند و بعدا از سوی نیویورک تایمز راستی آزمایی شد و توییت یک سرباز که دیده بود سه موشک شلیک شده و دو تا از آنها به هواپیما اصابت کرده است فرضیه شلیک موشک را تقویت کردند. اما هنوز واقعیت مخفی بود و مردم سر درگم و غمگین. حقیقت، سهمگین و کوبنده بعدا خودش را نشان داد.
در سه روز ملتهب پس از واقعه رسانه‌های رسمی و خبری در ایران، کارشناسان، تحلیلگران، برخی از روزنامه‌نگاران و عده‌ای تحت عنوان متخصصان هوافضا، احتمال شلیک موشک به هواپیما را «یک شایعه»، «دروغ»، «شیادی آمریکا»، «جنگ روانی» و «سناریوسازی دروغین غرب» توسط «دشمنان»، «معاندین» و «ضدانقلاب» برای «دشمنی»، «به حاشیه بردن حمله به پادگان عین الاسد» یا «تلاش شرکت بوئینگ برای جلوگیری از سقوط سهام و سرپوشی بر روی مشکلات فنی هواپیمای خود» معرفی کردند و احتمال شلیک پدافند و همچنین سقوط هواپیما با این شلیک را از لحاظ علمی رد کردند. اما عدالت آرام منتظر نشسته بود.
به کانال تلگرام سایت ملیون ایران بپیوندید